Strijkers in de beeldende kunst

Berthe Morisot (bekend als Madame Eugene Manet) 1841-1895



Berthe Morisot (schoonzus van Eduard Manet, 1832-1883) was net als haar zwager een impressionistisch schilder. En ze tekende. Zoals hier: de viool.

zelfportret van haar:

Berthe Morisot, 1885

Zij was met haar sombere uitstraling en haar charme een van de geliefde modellen van Eduard Manet tot aan haar huwelijk in 1874 met zijn broer Eugene. Berthe groeide op in een familie dat bij de gegoede burgerij behoorde en kreeg met haar zusjes tijdens haar jeugd tekenlessen. Waarschijnlijk is ook die violiste getekend toen ze nog een jong meisje was. Ik kan nergens een jaartal vinden van die tekening en zie dat er verder veel schilderijen zijn. De meisjes exposeerden in het Louvre. Hun moeder had veel contacten in het kunstenaarsmilieu en kreeg zo'n expositie geregeld.
"De viool" is een genre dat ze verder niet heeft uitgebreid met andere schilderijen en tekeningen. Met de strijkstok wist ze eigenlijk ook niet zo goed raad, 't was kennelijk zo'n stokje dat "iets deed" met een viool en dan krijg je geluid.

 

#96
De tekening is gemaakt door ene “HamstermeetsMudkip” de nick van een Amerikaanse man.

Tot nu toe heb ik nog geen verdere gegevens kunnen vinden behalve op twee andere tekeningen zijn handtekening. Plus een tekening van een dame met Cello.

zie de bijlages

Remi

 

Remi, dank voor je researchbijdrage met nog een cellodame erbij!

Hier de cellospeler A. Mignot van Jan Toorop, jaartal 1918

 

Deze keer van Carl Spitzweg (1808-1885)



Spitzweg werd op 5. Februari 1808 in München geboren als middelste zoon van een rijke handelaar. Hij studeerde farmacie/geneeskunde en leerde autodidactisch schilderen door o.a. de Vlaamse meesters te imiteren. Verder gaf hij zichzelf uit als dichter.
In 1833 verwierf hij een erfenis, waardoor hij het zich kon permitteren zijn verder leven als schilder door te gaan.
In zijn schilderijen maakte hij komische taferelen, waarbij de personen centraal staan afgebeeld. Zijn eerste werken werden uitgegeven in satirische tijdschriften. Zijn latere schilderijen zijn vaak humoristische genrestukken. Veel van zijn schilderijen beelden karikaturen van excentriekelingen uit.
Spitzwegs schilderijen dienden als inspiratie voor de musical-comedy Das Kleine Hofkonzert van Edmund Nick (premiere 19 november 1935 in München).
Spitzweg stierf op 23. September 1885 in München.



Zelfspot was hem ook niet vreemd: hier als arme poëet (1839)
Hangt daar rechts geen viool aan de muur.
Het lijkt erop dat musici gezien worden als excentriekelingen, maar daar had hij wel een zwak voor.



De violist. 1884



De serenade



Spaanse serenade (1855-1856)



Kluizenaar die viool speelt. (wel ff zoeken!) 1857

Nog ter aanvulling: het werk valt onder de stijl Biedermeier.
De Biedermeier was een reactie op de overladen empirestijl en zijn militaire op de Romeinen geïnspireerde ornamenten. Na een revolutie en twee decennia oorlog verlangde men naar huiselijkheid, vriendelijke vormen en nationale ornamenten.

Weg met de zwaarden en zwaar verguldsel, nu keuze voor zwanen, een harp, lichte houtsoorten, gezelligheid en gevoel in plaats van heldhaftigheid en grote gebaren, 'heimwee' naar het oude Griekenland en Rome en de 18e eeuwse romantiek.
De bekendste componist van deze Biedermeiertijd was Franz Schubert.
Carl Spitzweg combineert wat kenmerken van de oude Vlaamse meesters met humor en spot betreffende de dingen die in zijn tijd 'spelen'.

 

Cello bespeelster in de Herfst.
(Kunstfoto)

 

Fotografie als kunst: zo mooi kan het worden met kleur, vlakverdeling en poserende vrouw met cello.
Mijn cello is ook nog eens voor een fotografie-opdracht gaan poseren van iemand van de foto-academie. Ik wacht nog op het resultaat....(die kan dan mogelijk ook in de collectie hier)

 

Hier een beetje een wulps schilderij van een Viola da gambaspeelster door Bernardo Strozzi 1581-1644
Van deze vrouw wordt gezegd dat ze Barbara Strozzi is 1619-1677. Geen naaste familie van de schilder.
Wat opvalt is de dikke nek van de Gamba en de platte krul, de strijkstok is zwaargebouwd van licht gekleurd hout. De slof zou van been of ivoor kunnen zijn. De paardenharen zijn zwart. De losse eindjes van de snaren krullen rond de knoppenkast.

 

Ik sta helemaal niet op die fotoserie; dat was ook niet waaraan ik zo'n behoefte had. En áls ik er op had gestaan, dan toch zeker met een strijkstok in de aanslag.

Wat kijkt die Barbara Strozzi verveeld! Ik zie links nog een viool liggen, misschien zou ze daar blijer van worden?
En de schilder vind die muziekinstrumenten waarschijnlijk ook maar bijzaak; hij is meer geïnteresseerd in die vrouw. Misschien moest ze poseren met de instrumenten ("hoe houd je die krengen vast, mot-tat nou?")
Beetje behoorlijk wulps, maar ja, wel heel erg Italiaans, gezien de nadruk op bepaalde lichaamsdelen.

 

Maar die staat tegenwoordig te dirigeren...
Bovendien had ze dan in 1634 moeten ingrijpen, want van dat jaartal is het schilderij.
Beetje te laat dus.

 

We gaan nu weer eens naar het kubisme:
José Victoriano (Carmelo Carlos) González-Pérez (23 maart 1887 – 11 mei 1927), better known as Juan Gris was een Spaanse schilder en beeldhouwer. Hij is geboren in Mardid en heeft het grootste deel van zijn leven in Frankrijk gewoond en gewerkt. Zijn werk wordt gezien als één van de meest typerende voor wat betreft het kubisme.



Stilleven viool en gitaar, olieschildering, 1916




Stilleven viool, olieschildering, 1916

Kubisten waren erg bezig met een, hun, nieuwe manier van kijken.
Van het kubisme weten we al dat deze schilders hun objecten analyseerden en terugbrachten tot geometrische figuren.

Het belangrijkste - en vernieuwendste - aspect van het kubisme is dat het in eerste instantie om een nieuwe manier van kijken gaat. De oude vragen: 'Hoe leg ik mijn waarnemingen vast?' en 'Hoe geef ik een driedimensionale ruimte weer op een tweedimensionaal vlak?', die ooit tot de ontdekking van het meetkundig perspectief leidden, werden nu gevolgd door nieuwe vragen: 'Kan ik volstaan met weer te geven wat ik door één oog zie?' en 'Kan ik mijn waarneming vertrouwen?'

Hier nog een viool van Gris, nu met schaakbord. Ook nu dus weer een stilleven, deze uit 1913.
Eigenlijk worden muziekinstrumenten gebruikt om een mooi tableau te 'componeren' qua vormen en dan de uitdaging aan te gaan om dit met het nieuwe 'kijken' te schilderen.



Zie voor de andere kubist in het museum (zaal) #80, waar Pablo Picasso's werk hangt (viool en gitaar).

 

Het wordt weer tijd voor een musicerende strijker na de kleurige composities op het gebied van stilleven en vlakverdeling.



Hier een zelfportret van Vilhelm Hammershøi, (15 mei 1864 – 13 februari 1916) in Kopenhage geboren als zoon van een goed-boerende handelaar/zakenman. Hij kreeg vanaf zijn 8e tekenles van de neef van filosoof S. Kierkegaard. Deze neef was tekenaar en etser.
En Vilhelm kreeg schilderles. Hij bezocht de Koninklijke Deense Academie voor de Kunsten en debuteerde met een tentoonstelling in 1885.

Zijn (vroege) schilderkunst kenmerkt zich door keuze voor alledaagse onderwerpen en gebruik van gedempte kleuren (grijs, vaal geel, vaal groen bijvoorbeeld).
Auteurs als Nolde en Rilke kwamen bij hem langs en rapporteerden over zijn teruggetrokken, melancholische, niet bepaald spraakzame aard.



De cellist, 1893, olieschildering
Mooie glans van de cello! Verder spat de melancholie ervan af!
Scandinavische melancholie op de cello, hoe klinkt dat? (wie doet een voorstel?)

 

Hoe laat jij melancholie spatten? Maar ik snap je.
Straks eens even een melancholisch stuk proberen te laten spatten... Ben benieuwd welke streken daarbij horen.

 

Misschien was de cellist dit wel aan het spelen/oefenen



"Malinconia" van Jean Sibelius.
Malinconia dat is melancholie. En Sibelius had daar alle reden toe. Zijn jongste kind stierf, zijn vrouw zakte weg in depressie en hij in drankproblemen.

Of de Valse Triste, ook heel triest.



Melancholie kan zeker wel 'spatten'. Dat zijn de dramatische, felle uithaaltjes. Let maar op de uithalen in Malinconia.

 

U hebt gelijk. Er wordt inderdaad flink gespat op een gegeven moment!

 

We duikelen weer even terug in de tijd, de tijd van het Speelhuys (zie het nieuwste topic), alleen deze keer wel even richting Italië.

Muziekles, 1750


olieschildering

Pietro Longhi, zijn originele naam is Pietro Falca. Geboren in Venetie 1702, en ook gestorven in Venetië in 1785, Venice.
Pietro was zoon van een zilversmid en kreeg schilderles o.a. van Antonio Balestra. Na zijn mislukte project, het beschilderen van het plafond van Palazzo Sagredo in Venetie, is hij waarschijnlijk om die reden de stad uitgevlucht en is zich in Bologna het schilderen van onder leiding van genreschilder Giusseppe Maria Crespi eigen gaan maken. De invloed van Nederlandse schilders van het genre alledaags leven is onmiskenbaar. Werken van hollandse meesters hingen in die tijd al in Venetië.
Later is hij weer terug gegaan naar Venetië om het genre dagelijks leven van bourgeoisie en adel te schilderen.
Kinderen uit die kringen kregen muziekles, dat hoorde bij de opvoeding. Vast niet om daarna in zoiets als een 'Speelhuys' te spelen, maar in de stadspaleisjes waar zij met hun ouders woonden, en bij vrienden en familie in andere stadspaleisjes. Of wellicht bij de plaatselijke vorst.

Het Speelhuys was voor het volk: kroeg, danslokaal en bordeel tegelijk. Er werd gedronken, gerookt, gedanst en gezongen, en 'katjes geknepen in het donker'. Was het in Italië zoveel anders dan in de lage landen?

 

Adolf Friedrich Erdmann von Menzel (1815-1905) 'schilderde' hier Clara Schumann and Joseph Joachim die een concert geven.
krijt, 1854

In zijn tijd was hij een goed bekende en gewaardeerd schilder en maakte ook prenten. Zijn oeuvre bestond vooral uit historische gebeurtenissen, waarin hij zijn trots liet zien op zijn vaderland (Pruisen).
Vanaf ca. 1840 legde hij zich toe op kleinere schilderijen waarin hij zijn onderwerp op een onorthodoxe manier weergaf. Bijvoorbeeld vanaf een andere hoek, wat meer van bovenaf (zoals deze hier) of onder. En hij borduurde verder op het impressionisme.

Leuk allemaal, die schilderkunst; we willen natuurlijk vooral meer weten van die violist! Was er soms iets tussen hem en Clara Schumann?
Joseph Joachim, afgekort JJ, (1831-1907) was als zevende van acht kinderen geboren in Kittsee, in de buurt van Bratislava. Zijn ouders, vader was wolhandelaar, waren van Hongaars-Joodse afkomst. Zijn jeugd bracht hij door in de Joodse gemeenschap in een gebied dat werd bestuurd door de familie Esterházy (waar Joseph Haydn ooit hofkapelmeester was).

In 1833 verhuisde hij naar Pest, waar hij viool studeerde bij Stanisław Serwaczyński, de concertmeester van de opera in Pest. De kleine JJ was twéé jaar!!
Deze leermeester ging later naar Lubiln (Polen) waar hij Wieniawski les gaf. Joachim zelf ging in 1839 naar Wenen om daar zijn vioolstudie te vervolgen aan het Weens conservatorium, waar hij o.a les kreeg van Joseph Böhm. Hij woonde vervolgens bij zijn familie Wittgenstein in Leipzig (hij is dus familie van de filosoof Ludwig Wittgenstein) en werd daar een 'oogappel' van Felix Mendelssohn werd. Onder diens leiding maakte hij ook zijn debuut als violist in het Gewandhaus in Leipzig.

Op 27 mei 1844, JJ was nog geen 13 jaar) deed hij zijn debuut bij het London Philharmonisch Orkest met Mendelssohn als dirigent met het vioolconcert van Beethoven. Dit was heel bijzonder, want eigenlijk wilde dit orkest helemaal niet van die jonge violisten op het podium. Er werd een uitzondering gemaakt, toen bleek bij audities dat deze jongen volgens musici van naam en faam de musicale rijpheid en capaciteiten had. Verderkreeg het vioolconcert van Beethoven in die tijd (half 19e eeuw) nog niet de waardering die het nu heeft. Echter, na het optreden van Joseph met ook nog Joseph's eigen cadenzen hield het applaus haast niet meer op, kwamen in alle bladen juichende commentaren dat deze jongen het flikte van dit concert iets prachtigs te maken. Dat hij de beste violist ooit was, etc.etc.
Wonderkind!

Ik ga nu even iets sneller door de tijd. Na de dood van Mendelssohn gaat JJ naar Weimar om daar onder Franz als Liszt eerste concertmeester te dienen in het orkest. Na even de idealen van de "Nieuwe Duitse school"-stroming te hebben omarmd (idealen die Liszt, Richard Wagner en Hector Berlioz o.a. deelden), zwoer hij die toch weer af.

In 1853 kwam hij de 20-jarige Johannes Brahms tegen, was onder de indruk van hem en beval deze jongeman aan bij Robert en Clara Schumann. Het bezoek van Brahms bij de Schumanns werd een groot succes en na Robert's geestelijke ineenstorting en uiteindelijke dood (1856), JJ, Clara en Brahms bleven levenslang vrienden en deelden met elkaar hun musicale standpunten. JJ brak definitief met Liszt (in 1857) in een brief waarin hij aan zijn vroegere muzikale mentor schreef dat hij diens muziek totaal niet meer zag zitten en dat het strijdig is met alles van wat hij als jong kind tot zich had genomen als "muzikaal voedsel" conform de grote meesters.

JJ stond vele keren op het podium met Clara Schumann en ze maakten diverse tournees naar Dresden, Leipzig, München en naar Londen voor de opening van St. James's Hall. Hij kwam op gegeven moment zo vaak in Londen, voor kamermuziekconcerten, dat het wel leek of hij de eerste violist was daar. Hij trad op met Joseph Ries, 2e violist, J.B. Zerbini, eerste altviolist en Alfredo Piatti, één van de meest gevierde cellisten van die tijd.
George Bernhard Shaw schreef lovend dat deze concerten helpen in Engeland een goede muzikale smaak te verspreiden.
Naast zijn uitgebreide uitvoeringspraktijk componeerde hij diverse werken voor viool en orkest of piano en cadenzen bij concerten van anderen.



In 1863 trouwt JJ met de alt Amalie Schneeweiss (artiestennaam Amalie Weiss, 1839-1899). Amalie offerde haar veelbelovende carriere als operazangeres op en kreeg zes kinderen. Ze trad wel op in oratoria en lied recitals.
JJ verliet zijn dienstperiode bij de vorst van Hanover toen deze een Joodse musicus weigerde vanwege diens Joodse afkomst. JJ ging naar Berlijn om daar het conservatorium te helpen oprichten en werd daar directeur.

Op Goede Vrijdag in 1868 deelden JJ en ziijn vrouw in het grote succes van hun vriend Johannes Brahms: de complete uitvoering van ziijn Duits Requiem in de kathedraal van Bremen. Amelie zong "I Know that My Redeemer Liveth"( ik zoek nog de Duitse benaming en dan vervang ik de Engelse) en JJ speelde Schumanns Abendlied. Het was een fantastisch concert, waarna meer dan 100 vrienden van Brahms, waaronder JJ en zijn vrouw, Clara Schumann, Max Bruch en anderen bijeen kwamen in de Bremer Rathskeller (horecagelegenheid).

In 1869 richtte JJ het Joachim Streich Quartett op, welke snel reputatie kreeg als Europa's beste.

Drama is het echtpaar Joachim niet bespaard gebleven. We schrijven 1884.
Nadat JJ ervan overtuigd was dat Amelie een liefdesaffaire had met uitgever Frits Simrock, kon een scheiding niet uitblijven. Brahms probeerde tevergeefs te bemiddelen. Hij was ervan overtuigd dat JJ's verdenkingen ongegrond waren. Brahms trok partij voor Amelie en de vriendschap tussen JJ en Brahms bekoelde.
Als een poging vrede te sluiten met JJ componeerde Brahms een dubbelconcert in A mineur voor viool en cello (opus 102) en het was toegeschreven aan de eerste uitvoerders JJ en Robert Hausmann.

Op 16 April 1889, in Engeland, JJ kreeg de beschikking over een Stradivarius viool en een Tourte strijkstok, ooit in eigendom geweest van Raphael Georg Kiesewetter.
In het najaar van 1895 waren de vrienden JJ en Brahms aanwezig bij de opening van de nieuwe Tonhalle in Zürich, in Zwitserland. Hier dirigeerde Brahms en JJ was zijn assistent-dirigent. Twee jaar later stierf Brahms op 64-jarige leeftijd in Wenen en moest JJ zijn trouwe vriend missen.



Hier is JJ geschilderd door Joseph Joachim, by Philip Alexius de László, 1903. Zo zag hij eruit toen hij zijn diamanten jubileum van zijn violist zijn (vanaf zijn eerste optreden in Londen) vierde in 1904. Dit schilderij werd hem toen aangeboden. Dit jubileumfeest vond plaats in Berlijn tijdens een groot concert waarin leerlingen van vroeger en nu deelnamen. 116 violisten waaronder altviolisten en 24 cellisten onder de directie van Fritz Steinbach (een man van faam vanwege zijn interpretaties van muziek van Brahms). Het hoogtepunt van het feest was toen JJ zonder enige aarzeling inging op de spontane vraag Beethoven's vioolconcert in D-groot te spelen.

JJ. bleef in Berlijn tot zijn dood in 1907.
JJ en zijn Amelie liggen begraven op het Berlijnse kerkhof Charlotteburg.

Op YT kun je opnames van oude grammafoonplaten van JJ's spel horen. Die ga ik hier niet posten, want de kwaliteit doet geen recht aan deze violist.

Hier een compositie: