Het haar op de strijkstok zal net zo reageren op vocht als de haar in de haarhygrometer. Dus die zal in lengte veranderen. Dat is gemakkelijk te compenseren door de stok wat meer of minder op te spannen. Of meer of minder vocht in het haar van de strijkstok invloed heeft op de klank weet ik zo niet. Ik verwacht eigenlijk geen verschil.
Maar worden de haren op een strijkstok door het vocht ook iets dikker? Als dat zo is, zou je dan kunnen zeggen dat omdat de haren ook wat dikker zijn er meer oppervlakte per haar de snaar raakt, en dit weer invloed kan hebben op de klank.
Haar van een strijkstok is erg gevoelig voor vocht/droogte. Bij droogte krimpt het en wordt enigszins "harder", bij hoge vochtigheid wordt het langer, enigszins "weker" en hecht de hars er minder goed op. Strijkers die op een vochtige avond op een buiten-locatie acte de présence moeten geven klagen vaak over het feit dat ze hun strijkstok amper strak kunnen spannen en dat ze wel kunnen blijven harsen. Het kan een andere klank veroorzaken, maar ik denk dat de invloed van vocht /droogte op het instrument groter zal zijn. Het kwantificeren met getallen en waarden laat ik gaarne aan de Beta's over.
Het wachten is voorbij! Het kwantificeren gaat niet zonder daadwerkelijke meetresultaten, maar die heb ik niet. Ik zal daarom een aantal aannames moeten doen en daarmee is het een gedachte-experiment geworden. Bij vochtopname wordt een paardenhaar niet alleen langer maar ook een beetje dikker. Zonder metingen te verrichten heb ik geen enkel idee in welke mate dat optreedt. Wat ik aanschouwelijk wil maken is dat bij vochtopname de haren in diameter toenemen ten opzichte van een ‘drogere situatie’ (in rood) en wat het gevolg daarvan zou kunnen zijn. Bij zwelling zullen de haren meer ruimte innemen omdat de diameter toeneemt. Die haren die direct contact maken met de snaar zullen dan over een grotere breedte verdeeld zijn (in blauw): De afbeelding voor vijf haren is een sterke vergroting van de veronderstelde werkelijkheid. Het relatief kleine verschil in de straal per haar zal een te verwaarlozen verschil in contactoppervlak hebben met de snaar (zwart in de afbeelding). Uiteraard zullen de er boven liggende haren ook gezwollen zijn, maar verondersteld is dat die geen contact maken met de snaar. Bij een breder haarlint als gevolg van vochtopname, wordt de druk verdeeld over een (iets) groter oppervlak. Daardoor zal er meer druk geleverd moet worden dan bij een drogere situatie voor eenzelfde klank of toonvorming. Ik ga hier voorbij aan het mogelijk effect van een slechtere harsopname als gevolg van een hogere vochtigheid, zoals door Bert werd verondersteld (#45). In eerste instantie reageer ik hiermee op de bewering van Marloes (#42), dat er méér contact zou zijn met de snaar bij een dikkere haar.
Ik vermoed dat vochtig haar aan de buitenzijde meer watermoleculen per oppervlakteeenheid telt en dat watermoleculen de harsdeeltjes eerder afstoten dan aantrekken.
Er zal in de doorsnede van de haar een evenwicht optreden voor wat betreft de vochtigheid. Dat heeft mogelijk even wat tijd nodig, maar het systeem streeft naar evenwicht. Het kan niet zo zijn dat de binnenkant droog is en de buitenkant vochtig. Naar binnen toe gaande neemt niet alleen het oppervlak af maar ook de mogelijkheid om de watermoleculen over dat oppervlak te verdelen. Per oppervlakte-eenheid is de moleculaire verdeling dan gelijk. Dus absoluut gezien zullen zich meer watermoleculen aan de buitenkant bevinden maar per oppervlakte-eenheid is er geen verschil met de binnenkant. Het hangt van de soort hars af of er minder hechting aan de haar plaats vindt of juist niet. Voor die harsen die goed oplossen in ethanol (alcohol) zal water de harsdeeltjes in ieder geval niet afstoten maar juist opnemen of aantrekken. Dat komt omdat zowel water als deze hars polair zijn. Grote kans dat dan een deel van de harsdeeltjes worden opgenomen in het vocht. Ik weet niet wat het effect is op het aanstrijken van de snaren met dit soort verschijnsel. Heeft iemand het idee dat je met vochtiger weer lastiger een mooie toon kan maken? Misschien zijn er ook wel harsen die totaal niet oplossen in alcohol en bij die harsen zul je dan geen last hebben wanneer het vochtiger is in de omgeving.
In de praktijk hoor ik strijkers klagen, dat men bij vochtig weer en buiten meer moet harsen om een behoorlijke toon te krijgen.
En hierbij nog een hoofdbreker En als de haren een klein beetje dikker worden, ontstaat er dan een klein beetje meer loze ruimte bij de rondingen van de haren? Zou dit mischien één van de redenen kunnen zijn dat je het gevoel hebt dat je meer moet harsen? En zou het kunnen zijn dat de schubben structuur van de haren door de zwelling en de verlenging ook wat meer uitelkaar gaan staan? Als dat zo is heb je dan mischien nog meer loze ruimte in de haren? En als ik dan echt ga door drammen zou het geluid dan in deze loze ruimten gedempt kunnen worden door de ladingen hars die de ruimte opvullen? Of juist het tegenovergestelde, zou het geluid kunnen echoën in deze ruimten waardoor deze minder word doorgegeven aan je instument?
Ik zie dat het voor wat weersinvloeden betreft voornamelijk lijkt te gaan over luchtvochtigheid. Heel belangrijk natuurlijk, maar zou ook de omgevingstemperatuur invloed kunnen hebben op aanspreekbaarheid en klank? Vanmorgen was het behoorlijk koud in de studeerkamer hetgeen grote invloed leek te hebben op het aanspreken van de snaren van mijn cello. Kan hout met een lage temperatuur misschien minder makkelijk trillen?
Ja, dat zou best kunnen, maar hoe en wat daar heb ik zo geen antwoord op. Moet ik eens naar op zoek hoe dat zit. Het is wel zo dat warmere lucht meer waterdamp kan bevatten, dus wanner enkel het effect van de temperatuur beschouwd dient te worden moet er gecorrigeerd worden voor de relatieve luchtvochtigheid. Anders bekijk je twee variabelen die onderling interactie hebben. Maar ik denk niet dat er veel musici zijn die strijken bij een temperatuur iets boven het vriespunt. In de warmere landen wellicht hogere temperaturen dan hier bij ons, maar dan ook weer veel meer vocht.
Deze herfst en winter doe ik na het spelen de cello steeds weer in de (goede) hoes. Resultaat: de cello is stabieler, speelt telkens fijn. De invloed van vocht, droogte en temperatuurwisseling is minder, of in elk geval geleidelijker. Dit stabiele, ‘rustige’, bevalt mij zeer goed.
Ik denk dat laatste: geleidelijker. Als er maar lang genoeg gewacht wordt zal ook de koffer exact hetzelfde meten aan temperatuur en luchtvochtigheid, omdat zich altijd een evenwicht zal instellen.
Met uitzondering van de laatste vorstdagen, die inmiddels ook al weer voorbij zijn, is het afgelopen najaar en de huidige winter nogal aan de vochtige kant geweest: tamelijk stabiel dus. Dit lijkt mij een belangrijker factor dan het hoesritueel.
