Improviseren.

Zoals jullie hebben kunnen lezen bij het toppic over boeken, ben ik een boek aan het lezen over improviseren.
Tot nu toe blokkeerde ik altijd als ik op mijn cello wilde improviceren.
Het lukte gewoon niet, terwijl ik dat wel graag wilde kunnen doen.
En toen ik het boek in de bibliotheek tegen kwam heb ik het meegenomen.
Tot mijn grote verbazing staan er een aantal tips in voor mij die mij wel bruikbaar leken en gisteren ben ik daarmee aan de slag gegaan op mijn eigen cello

Ten eerste kwam ik achter een aantal valkuilen:
1 ik heb altijd gedacht dat ik een hele goede beheersing moest hebben van mijn instrument voot ik zou kunnen improviceren, dit blijkt niet juist te zijn, iedereen kan improviseren op zijn of haar nivo.
2 nadenken bij wat je doet, het blijkt dat improveseren vooral met je emotie,s en gevoelens (oren en handen)gebeurd en veel minder met je gedachten (nadenken over wat je doet)
3 ongeduld, improviseren komt in je op borrelen, is niet iets wat je kunt forceren, wachten tot de volgende toon zich opdringt, de muzikale verwachting laten stijgen in je emotie,s.
Totdat het bijna uit je vingers rold.
4 afleiding, je kunt afgeleid worden door de dingen die je om je heen ziet, improviceren met je ogen dicht kan helepen deze afleiding te voorkomen en je te richten op je gevoelens.
5 spanning, als je erg gespannen bent voor wat je gaat doen, kan het helpen om wat ademhalings oefeninge te doen, spanning kan improviceren belemmeren.
6 kritische zij op jezelf, bij improviceren is alles wat je doet bij voorbaat al goed, improviceren hoeft niet mooi of muzikaal te zijn.

Dus heel wat valkuilen waar ik in val.
Gisteren ben ik gaan zitten met mijn cello, op een andere plek dan waar ik normaal mijn lessen oefen.
Cello gestemd, ogen dicht, ademhalingsoefeningen oefeningen tot ik merkte dat ik ontspannen was, vingers en strijkstok zomaar ergens geplaatst en de eerst toon gespeeld.
Ben die toon blijven spelen tot ik merkte dat mijn vingers bijna als vanzelf naar een andere noot ging.
Die tonen speel ik zoals het gebeurd, hard of zacht, langzaam,snel, met veel emoties of juist heel zach en liefelijk.
Dan laat ik de spanning en verwachting voor de volgede toon oplopen, zo hoog dat die niet meer te houden is, als dat nodig is adem ik nog een keer heel diep in en uit,
En plotseling is er dan een klein stukje magie, is de volgende toon geboren, het begin van mijn eerste improvicatie op de cello


Improviseren jullie ook?
En hoe doe je dat?

 

Ja, veel, bijna elke dag. Het zit dan tussen 'zomaar wat spelen', gedachteloos klank maken en een improvisatie. Waar de grens zit weet ik niet en dat hoeft ook niet. Ik zoek de ontspanning niet tevoren, maar vind die juist door te spelen. Bezig als een vogel in de lente-avond.
Voor publiek ook verschillende keren improvisaties gespeeld; spreekt enorm aan. Soms is het op basis van een tevoren bedachte schets (paar regels muziek, 'improvisatieschets' en gaan ...!).

 

Meer improvisatie dan stukken van blad spelen, maar m'n achtergrond is dan ook in improvisatie-muziek. Af en toe speel ik op concerten ook wel uitgeschreven stukken, maar improvisaties zijn spannender om te doen en om te horen... het onherhaalbare geeft meerwaarde. Laatst afscheid genomen van twee vwo-klassen waar ik 2 maanden les aan had gegeven ivm ziektevervanging door een improvisatie te doen; voor mezelf bedenk ik vaak wel een startpunt (soms heel minimaal, zoals die keer de noten A-Bes, zoals in "Abschied"). Het leuke van improvisatie is dat allerlei speltechnieken en klankmogelijkheden best gemakkelijk zijn, die in geschreven muziek tot de categorie onspeelbaar behoren... tijdens de les wil ik ook nog wel eens een verhaal verzinnen of laten verzinnen wat we dan als duo van "filmmuziek" voorzien.

 

Het leuke van improvisatie is ook erachter te komen wat een geweldige stroom aan muziek je eigenlijk in je draagt!
Dat uit jezelf halen is zo mooi, maar het is inderdaad wel iets dat je gewoon heel rustig moet doen, geen stress en vooral niet erover nadenken (dat laatste moet je zélfs niet doen als je lastige loopjes voor een geschreven stuk hebt ingestudeerd!).
Zo als het uitkomt, ga ik gewoon lekker even improviseren. Zelfs ook weleens tussen het oefenen door, want het kan dus ook ontspannend werken, heb ik gemerkt.

 

Voor mij is improviseren op de cello en nieuwe ontwikkeling en ik ben van plan er bij mijn dagelijke uurtje cellospelen tijd voor vrij te maken.
Het rare is dat als ik zing of neurie het eigenlijk helemaal vanzelf gaat maar ik bij de cello toch wat terughoudend was.
Maar waarom eigenlijk? Heb ik mij vandaag lopen afvragen...
En er komt maar 1 antwoord boven, ik was terughoudend omdat ik bang ben dat ik nog niet goed genoeg ben op de cello, dat ik nog te weinig ervaring heb......ik dacht dat zoiets ingewikkeld als improvisatie alleen was weggelegd voor de betere en meer ervaren cellisten.
Tot gisteren had ik er de moed niet voor, en door boven genoemde gedachten heb ik er verder niet dieper over na gedacht.

Tot gisteren........gisteren ging er een nieuwe wereld voor mij open.....voor mij en mijn cello...... en die wereld is een wereld van vrijheid en ontspanning, de wereld van emotie....improvisatie

 

Wow - top!

 

Wat ik lachen vind is als mijn man bezig is op zijn gitaar met bepaalde akkoorden en daar dan lekker melodietjes op bedenken. Gaat ook vanzelf dan, de noten komen dan vanzelf aanwaaien. Vaak eerst wat lange noten en dan vanzelf meer.
Zo heb ik ook eens met een jonge van 14 samen gespeeld. Hij speelde nog niet zo lang gitaar en had zelf een leuke begeleiding bedacht en wilde daarmee een optreden doen met zijn muziekschool. Het was wat saai, maar samen met een geïmproviseerd stuk op viool erbij werd het een heel leuk stuk om voor te dragen.

Maar het improviseert echt lekker samen met een gitaar die akkoorden moet studeren, echt grappig, en dan wordt het studeren van die akkoorden voor de gitarist ook nog eens leuker ook!

 

Ik merk juist dat als ik de techniek even loslaat om te improviseren (met techniek ben ik nog veeel te beperkt ) dat ik mn energie veel beter kwijtkan. Die energie blijft vastzitten als ik me moet concentreren om op de 'juiste manier' te spelen. TE lang improviseren is op dit moment voor mij niet goed, ook juist omdat de techniek er nog niet goed genoeg inzit.....maar even los is zoooo lekker dus vooral blijven doen!!

 

Het is zelfs verrassend wat je kunt binnen de grenzen die je nu hebt. Met die tonen die je nu op een 'technisch verantwoorde' manier kunt spelen, ga daar eens lekker mee stoeien.
In de Arabische muziek bijvoorbeeld heb je ook dat er binnen een beperkt toonbereik vanalles gebeurt. Met ritme, met rust, pizzicato ertussen...

 

Helemaal vrij improviseren wordt ook wel gedaan, zonder thema aan begin en einde.
Meestal is er wel een thema, zoals Frits beschrijft. Voor mijzelf schrijf ik af en toe een stukje van een paar regels, bedoeld om op te improviseren. Elke keer als het gespeeld wordt is het dan weer anders.
En ja, in de jazz zijn de toppers dat zo goed in! Voor de luisteraar ook prettig en boeiend, als het thema aan het einde weer terug is.

 

Ik weet niet of je het echt een thema kunt noemen maar ik merk dat ik soms visualiseer voor en tijdens het improviseren .
Ik denk dan bv aan een ballerina, wolken die voorbij komen, golven op het strand of een stille vijver.
De muziek die dan uit mijn vingers komt lijkt daar wat mee te maken te hebben.
Eigenlijk heb ik ook geen idee wat eerst komt, het geluid uit mijn cello of de beelden.
Het is vreemd maar mooi, ik kan er intens van genieten.

 

Ik improviseer vaak op gevoel.
Dat gaat soms automatisch, als er bv een raar ritme staat genoteerd in het bladmuziek. Dan maakt mijn gevoel er iets anders van en dan klinkt het heel natuurlijk in mijn oren, maar mijn viooldocente zegt dan:" klinkt ook leuk, maar dat staat er niet".

Als ik er dan aandachtig naar kijk, dan zeg ik:" inderdaad dat stond er echt niet".
Ik heb dat weleens als ik uit de nachtdienst kom, en dan diezelfde dag vioolles heb. Dan ben ik fysiek aanwezig, maar mijn bovenkamer is er dan niet voor de volle 100% erbij met z'n gedachten.

Dan wil ik ook weleens wat anders gaan spelen dan wat het bladmuziek aangeeft.
maar verder kan ik vaak probleemloos iets spelen.

 

Voor het folkbandje waarin ik speel, moet ik meestal de begeleidingspartijen er zelf bij verzinnen.
De club gaat spelen en ik verzin dan ter plekke wat een mooie begeleiding zou kunnen zijn en probeer dan dus vanalles uit. Vervolgens worden we het met elkaar eens over wat de aardigste variant was en die noteer ik dan bij de bladmuziek. Het werkt dus niet zo dat ik van te voren bij een stukje een baslijn ga bedenken, omdat ik te maken heb met 5 anderen die allemaal zo hun idee hebben over de uitvoering van een alleen in g-sleutel uitgeschreven melodietje. Ter plekke ontwikkelt zo'n melodietje zich dus, wel een heel fascinerend proces waar improvisatie een belangrijk deel van uit maakt. En uiteindelijk is bij sommige stukjes nog ruimte om te varieëren in begeleiding (dus nog improvisatie) en bij andere stukjes is dat minder handig.