Update: ik heb de stapel een flink stuk verplaatst, en tegen de verwachtingen in maakt dat toch een duidelijk verschil. De verplaatsing is ~2 mm richting staart en ~2 mm richting hartlijn. De hoge tonen zijn nu minder schel en ik heb nu iets meer body in de lage tonen. De verdunde kam leek toch wat schellere hoge tonen op de E-snaar te geven - mijn oren tuitten en dat deden ze gisteren niet. (De nieuwe, langere stapel is gezaagd uit een Chinees wegwerpeetstokje, want die had ik liggen en die had ongeveer de goede dikte... Geen vioolbouwersregel is heilig voor me! )
Misschien kun je hier en daar nog wat extra gaten uitzagen zodat de klank in ieder geval uit de viool kan. Misschien ergens aan de onderkant?
Ik zou het dan zeker uit de hand (dus niet in een boorkolom) met een elektrische boor doen → echt handwerk!
De f-gaten zijn er volgens mij vooral om een Helmholtzresonantie rond 300 Hz (ongeveer D4) te maken (http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/Music/viores.html ). De benodigde afmetingen van die gaten hangen af van het opgesloten luchtvolume. Met de formules op Wikipedia en de aanname van stijve wanden kun je afleiden voor een rond gat met diameter D: f=0.26 v sqrt(D/V), met v=340 m/s de geluidssnelheid en V het volume. In mijn geval: V=6E-4 m3, dus ik zou voor f=300 Hz een gat moeten hebben van 0.7 cm diameter. Dat is kleiner dan wat ik nu heb; een groter gat zal de resonantiefrequentie alleen maar hoger maken, terwijl ik juist diepte wil winnen en de hoge frequenties (800 Hz, G5) wil afzwakken. Misschien dat ik een dezer dagen nog eens een frequentiespectrum van de vioolresonanties opmeet (frequentiespectrum van een tik tegen de kam); dan weet ik beter welke frequenties versterkt of verzwakt moeten worden. Hoe zou jij een niet-rond gat maken? Decoupeerzaag lijkt me geen goed plan, en met de figuurzaag kan ik er nou niet meer bij. Rond gaatje en geduldig vijlen dus?
Deze hele uitleg gaat mijn eenvoudige pet ver te boven. Maar ik voel me toch vereerd lid van een forum te zijn waarop dergelijke ingewikkelde zaken besproken worden.
Dit is ironisch bedoeld, om daarmee aan te geven dat écht handwerk voor het boren van een gat (bijna) niet meer wordt toegepast. Ik ken slechts één vioolbouwer die nog gebruikt maakt van de met handkracht aangedreven boormachine: Mathieu Besseling! Daarvan kun je dan zeggen dat het handwerk is. Ik denk dat je hier tevens te maken hebt met de onbeweeglijkheid van je te starre bladen. Dan kun je theoretisch gaan uitrekenen wat de Helmholzfrequentie moet zijn maar volgens mij gaat het niet werken. Ik zou wel eens een experiment willen uitvoeren waarbij de stapel verwijderd is. Dat geeft in ieder geval meer bewegingsvrijheid. Het plateau waar zich de kam in het centrum bevindt moet een grote beweeglijkheid hebben. Ik zou met die gedachte aan het werk gaan. Maar ja, je kunt maar één keer een gat aanbrengen, dus moet je wel een beetje van te voren hebben nagedacht wat het effect zou kunnen zijn. Ik ben benieuwd.
Ik zal spectra (impulsrespons op de kam) meten met en zonder stapel, en van mijn normale viool als referentie. Heb jij hier ervaring mee? Snaren afdempen op de toets? Wat voor object zal ik gebruiken om de kam aan te tikken?
Nee, ik heb dit soort metingen nooit uitgevoerd. Heb er wel literatuur over gelezen. Martin Schleske doet er veel onderzoek aan. Ik heb hier een link waar de volledige tekst kan worden gedownload.
Hier zijn spectra van de klankkast van mijn gewone viool en de tot pochette omgebouwde VSO. De stapel (sound post) doet weinig; het verschil dat ik dacht te horen was blijkbaar inbeelding. Onder de 600 Hz (Eb5) heeft de kast geen enkele resonantie. Technische details: met een stuk massief metaal (metalen hoteldemper) zijwaarts (in de strijkrichting) tegen de kam geklopt, ongeveer 10x, steeds met de microfoon onder een iets andere hoek, op ongeveer 25 cm van de kam. Het was een goedkope microfoon (headset van mijn telefoon), die vermoedelijk niet veel boven de 10 kHz registreert en ongetwijfeld het geluid flink heeft gekleurd. Het vioolspectrum moet je dus zien als een referentie, niet als een absolute meting die je kunt vergelijken met gepubliceerde spectra van goede violen. Samplingfrequentie: 44.1 kHz. Dataverwerking via een programma geschreven in python/numpy. Het ruwe spectrum is nogal wild met scherpe pieken en dalen; dit spectrum is gladgetrokken (ongeveer een halve toon per punt). De snaren waren afgedempt met elastiek.
Wat ik in de literatuur tegenkom is het programma Audacity® het is gratis software. Als je echt geïnteresseerd bent in 'plate tuning' zoals dat in het Engels heet, kun je hier je hart ophalen. Ik vind het een wat rommelige, bijna chaotische site, maar naarmate je er vaker informatie vandaan haalt, wen je er wel aan. Er staan reuze interessante dingen in.
Je hebt eigenlijk geen klankkast die een luchtkolom in trilling kan brengen voor de lagere frequenties: het is te star. Die stapel doet in feite niets.
Ik gebruik Audacity voor de opname en om de fragmenten eruit te knippen die ik nader wil analyseren. Maar ik vind het niet flexibel genoeg voor de data-analyse zelf. (Dat soort analyse is mijn werk, dus daar draai ik m'n hand niet voor om.) Ik denk dat ik er maar een keer nieuwe f-gaten (of liever, I-gaten) in ga zagen. Niet zozeer om het geluid eruit te laten, maar om het stuk bovenblad waar de kam op staat wat meer bewegingsvrijheid te geven. Maar dat moet wachten tot na de vakantie. (En ik moet bedenken hoe ik een sleuf moet zagen; de decoupeerzaag klinkt toch verleidelijk.)
Ik heb wel eens een gedeelte van een zaagje voor een beugelzaag smaller gemaakt door er wat vanaf te slijpen. Dit soort zaagjes heeft veel tandjes per inch en is daarom geschikter dan de veel grovere decoupeerzaagbladen, hoe fijn dan ook. Het resterende deel hield ik dan in de hand om het zaagje te kunnen bewegen. (Soms trok ik een werkhandschoen aan!) Je moet uiteraard eerst een begin hebben om het zaagje erin te kunnen steken. Maar dat zou met een rond gat kunnen waarvan de diameter overeenkomt met de breedte van het afgeslepen zaagje.
Hoe kun je je nou druk maken over het verzagen van een viool van een prijsklasse (heel laag) en kwaliteitsklasse (dus ook laag) als je verder iedereen dit soort violen afraadt???? Heb op die link gedrukt, heel leuk iets van 'the making of..." te zien! Heel creatief! Gewoon super handig, als het je te doen is om loopjes, vingerzettingen enzo te oefenen. En het volume moet ook niet groot zijn, want dat geeft alleen maar overlast. Vind nog dat (gezien de weergegeven geluidsmetingen) er best nog wat uit komt, maar als dit binnen de kamerdeuren van je hotel (of binnen het tentdoek) blijft, heb je toch mooi bereikt waar het om ging! Om dan op een beter/mooi instrument te laten horen waar elke viooldocent en vioolbouwer blijf van zou worden.
