Indrukwekkend, zo'n machine. Ik ben benieuwd hoe ze zo'n machine nou programmeren: in welke volgorde welke bewerkingen en hoeveel materiaal per keer weghalen. Is het resultaat nou technisch minder goed dan wanneer een handwerker met jaren ervaring dit doet? Mijn gevoel is dat de meerwaarde van een goede vioolbouwer hem erin zit dat die weet hoe een individueel stuk hout met iets andere nerven dan het vorige stuk precies gevormd moet worden om een bepaalde klank te krijgen nadat de onderdelen aan elkaar gelijmd en gevernist zijn. Niet zozeer omdat zo iemand uit de hand precies een bepaalde hoeveelheid hout kan weghalen. Een CNC-machine kan elk voorblad op de tiende millimeter precies dezelfde vorm geven, maar omdat geen twee stukken hout hetzelfde zijn, krijg je dan niet elke keer dezelfde klank.
Na nog een beetje doorklikken vond ik een filmpje van de Stentor-fabriek in China. Alles handgemaakt, maar wel elke bewerkingsstap door iemand anders. Wonderbaarlijk hoe snel die mensen zijn. Misschien nog wel sneller dan zo'n CNC-frees. 3:18 - f-gaten uitzagen met de hand. 4:35 - even de zijwanden buigen 6:40 - inleggen 10:50 - de krul Stentorviolen zijn zo te zien in Europa te koop voor bedragen tussen de 120 en 800 euro.
Ja ik ken die violen, voor mij is het openhaard spul. Op het filmpje is goed te zien dat de verstevigingsranden niet worden ingelegd in de hoekblokjes, maar er snel overheen worden geplakt. Dan heb ik liever violen uit Tsjechië die worden in die kleinere fabrieken daar nog degelijk gemaakt.
Ik bespeur hier wat zwart-wit denken. Het klinkt alsof een viool altijd gemaakt moet zijn om 200 jaar meer te kunnen op concertniveau; anders is het nog niet eens goed genoeg om weg te geven aan een beginner.
Een viool hoeft van mij niet lang mee te gaan, maar moet wel degelijk gebouwd worden. Knoeiers hebben we niets aan in de wereld. Een stoel hoeft ook niet eeuwig mee te gaan, maar ik heb toch wel graag een stoel die vakkundig in elkaar is gezet. En dan een goede mechanisch gemaakt viool, kan zoveel beter zijn dan een handgemaakte viool. Tegen de precisie van een machine kan ook de beste vioolbouwer niet op. Ik heb kostbare oude violen gezien, die weliswaar vakkundig in elkaar zijn gezet, maar die niet precies zijn gebouwd. .
Als het enkel gaat om de precisie, waarbij een beroemde Italiaanse viool tot op de tiende millimeter nauwkeurig wordt nagebouwd, nee dat krijg je handmatig niet voor elkaar. Daarvoor moet je bij een geprogrammeerde bovenfrees zijn. Maar ja, wat zegt me dat 'op de tiende millimeter' nagebouwd? Helemaal niets, want die oude meester van een drie eeuwen terug had een stukje hout wat niet meer te krijgen is. Alleen voor dát stuk hout had de meester die bepaalde dikteverdeling, welving en corpusgrootte bedacht, want alleen dan zou het instrument volledig tot haar recht komen. Kortom, ik heb dan toch liever een volledig handmatig gebouwd instrument wat mogelijk niet overal exact symmetrisch is, maar waar de eigenschappen van het gekozen stuk hout volledig tot haar recht komen. Precisie: het is niet wat het lijkt! Er zijn ook heden ten dage maar heel weinig vioolbouwers die tonale kopieën van de oude meesterwerken kunnen maken. En als er dan toch eentje gemaakt wordt, hoe consistent kan de bouwer dat? Was het een toevalstreffer of een doordacht concept? Dat hoeft dus ook niet. Het gaat niet alleen om precisie. Voor mij prevaleert vakmanschap boven precisie.
De krul en hals hebben geen invloed op de klank. Ook in de werkplaats van een Stradivari werden door bepaalde leerlingen/medewerkers krullen met halzen in serie gemaakt: het maken van onderdelen in bepaalde hoeveelheden was in de 17de eeuw normaal in werkplaatsen. Men werkte ook toen al aan bepaalde series instrumenten: vandaar al die mallen met bepaalde aanduidingen. Van de klavecimbelbouwarteliers weten we dat ze aan een stuk of zeven instrumenten tegelijk werkten.
Wat is er precies on-degelijk aan het plakken van de verstevigingsranden over de hoekblokjes? Het filmpje vertelt overigens op 5:46 dat de duurdere modellen iets anders in elkaar worden gezet, al ze je niet hoe dat dan gaat met de verstevigingsranden. Ik vraag me eigenlijk af waarom men nu al 300 jaar elke viool voorziet van zo'n niet-functionele krul. Geen bouwer heeft het aangedurft om dat onderdeel weg te laten. Alleen bij een enkele elektrische viool zie je wel eens een ander ontwerp.
Dat is het kersje op de taart bij de viool, de mooie ogen in een toch al knappe kerel bijvoorbeeld. Als ik mijn viool oppak, kijk ik altijd even aan dat mooie kunstwerkje aan het eind. Iemand die de krul weglaat, heeft gewoon geen gevoel.
Ik noem iets een kunstwerk als het niet alleen mooi is, maar ook uniek, met persoonlijke inbreng van de kunstenaar. Dat is nou net niet van toepassing op zo'n krul, want die zien er allemaal eender uit.
Welnee! Geen enkele handgestoken krul is hetzelfde! Gelukkig maar, want dan is het altijd een kunstwerkje.
Een krul voegt massa toe aan de viool en geeft het instrument de handtekening van de bouwer mee. Naar mijn mening heeft de hals en de krul wel invloed op de klank.
Zeer zeker, helemaal mee eens! Martin Schleske heeft daar eens onderzoek naar gedaan en het blijkt dat de hals in combinatie met de krul en vooral de toets en diens massa, een enorme invloed hebben op de bespeelbaarheid, aanspraak en response van het instrument.
Ach hkuitu de gestaalde kaders op dit forum hebben allemaal een olifantshuid, je moet je niet zo snel op je ziel getrapt voelen, trek ook maar een olifantshuid aan.
