Gedag, vraagje: hoe noteert men het spel achter de kam bij violen? ik schrijf dietro il ponticello, das één ding. Maar hoe zit dat met ritme? en zijn er nog parameters waar ik rekening mee dien te houden (ik bedoel: kan ik het gepiep nog van kleur wijzigen of is het altijd hetzelfde) r.
Ik zie dit bericht nu pas! ( ) Vroeg me af wat de vraagsteller bedoelde en in die zin zou het misschien wel aardig zijn, wanneer de vraag wat nader wordt gespecificeerd: stel, dat er bedoeld was de snaren tussen de kam en het staartstuk? Is er muziek of zijn er composities die een dergelijk spel voorschrijft c.q. voorschrijven? Kent iemand dat? Frits
Bij een trio kan ik me dat nog voorstellen, omdat er dan een enkele cello speelt. Want iedere cello (en ook ieder strijkinstrument) heeft een gedeelte tussen de kam en staartstuk wat per instrument verschilt in lengte. Dan is ook de toonhoogte van die gedeeltes verschillend en in orkestverband gaat dat dan wel heel vreemd klinken. Nu is de uitdrukking 'heel vreemd klinken' ook al weer vatbaar voor kritiek, omdat hier verschillend over kan worden gedacht. Maar goed, het bestaat dus in een trio. Wordt er dan ook aangegeven wélke snaar moet worden aangestreken? Hoe is dan de notatie?
Ik heb eens een stuk gespeeld op een eindexamen compositie. Dit was voor een aantal blazers, strijkers, piano, slagwerk en dansers. Hierbij zat een hele uitleg van tekens. Wij moesten onderandere achter de kam strijken. Dat was geloof ik als een kruisje in plaats van onze gewone bolletjes aangegeven. Het ritme was verder normaal genoteerd. Aangezien wij dit soms met 3 strijkers tegelijk moesten doen klonk dit als een heel eng gepiep. Dat was ook de bedoeling, het stuk ging immers over een monster. Voor de volledigheid, in partijen staat nog wel eens ponticello of pont. dan moet je tegen/op de kam strijken, dus met de haren nog aan het normale strijkgedeelte alleen dan zo tegen de kam aan dat je gepiep krijgt wat nog wel wat weg heeft van de genoteerde toonhoogte. Dit kan in zowel orkestpartijen als kamermuziekpartijen en heel af en toe ook in een solopartij voorkomen meestal van een werk uit deze of de vorige eeuw.
Helaas kan ik me niet meer herinneren op welke snaar of snaren er gespeeld moest worden. Ik weet niet eens meer wat de exacte bezetting was. Ik geloof cello, piano en nog een instrument dat ik me niet meer kan herinneren. En omdat ik slechts luisteraar was, weet ik al helemaal niet hoe het genoteerd was.
Deze techniek komt voor in het stuk 'Klaagzang voor de slachtoffers van Hiroshima' ('Threnody to the Victims of Hiroshima') van Penderecki. Hoe de notatie is, kan ik je niet zeggen, want ik heb de partituur niet. Ik weet wel dat het einde van 'dietro il ponticello' net als 'sul ponticello' vaak wordt aangegeven door 'ordinario' ofwel 'ord.'. Ik kan me voorstellen dat deze techniek in verschillende ritmes gespeeld kan worden en dat er vier verschillende klanken zijn per strijkinstrument.
Er is geen 'standaard' notatie voor deze speelwijze. Meestal noteert de componist echter een noot op de toonhoogte van de (losse) snaar die achter de brug gestreken of getokkeld dient te worden, met een kruisje (x) als notenkop. Daarbij de aanduiding 'tratto (of: pizzicato) dietro il ponticello' en, inderdaad, hersteld met de aanduiding 'ordinario'.
