Ik heb wel eens gehoord dat je het met alcohol kunt doen, maar dan moet je heel goed uitkijken dat je niets morst op je viool. Zelf heb ik dat nooit uitgeprobeerd, ik wrijf mijn snaren (en mijn viool) gewoon met een droog katoenen (zak)doekje schoon na elke keer spelen. Door de wrijving gaat het hars er vanzelf af. Met mijn vorige snaren heb ik zo'n beetje anderhalf jaar gedaan, dus op zich werkt dat wel.
Beetje alcohol (van de apotheek, géén blauwe spititus) op een papieren zakdoekje. Mors NOOIT op het instrument; je ruineert wellicht de lak. Een (alt)viool kun je met achterblad naar boven houden voor de zekerheid, bij een cello of bas wordt dat lastig.
Zelf gebruik ik een wattenstaafje met alcohol. Daarbij houdt ik wel de snaren naar beneden, zodat er nooit op het hout gemorst kan worden.
De snaren van mijn viool(tje) maak ik schoon met een beetje alcohol (zoals Bert voorschrijft), het werkt perfect. Aleen wel heel goed oppassen voor de laklaag, een druppel kan .... Je begrijpt het wel, je laklaag aantasten, wegvreten... Een stofdoek tussen de snaren en het bovenblad en dan met een licht bevochtigt zakdoekje de snaren schoonmaken. Groetjes Remi
Nuttige tips!!! Wattenstaafjes heb ik wel maar alcohol? Mag je daarvoor bijv. Wodka gebruiken? (nog een fles van staan die maar niet leeg komt).
Alcohol kost bijna niets bij bijv. het Kruidvat, dus de wodka zou ik maar bewaren. Ik doe van dat plastic vershoudfolie onder de toets en om de rest van mijn cello als de snaren schoongemaakt moeten worden.
Volgens mij kun je Wodka goed mixen zodat het iets makkelijker wegdrinkt. Als je er moeite mee blijft houden, stuur mij die fles dan maar op... (o) Medicinale alcohol is gewoon bij de drogist te krijgen.
Bert, Waarom kan spiritus niet? Spiritus bestaat voor 95% uit ethanol (=alcohol) met 5% toevoeging van methanol. De blauwe kleur en de methanol zijn eraan toegevoegd om alcoholisten er van te weerhouden dit tegen goedkoop tarief te gaan drinken. Methanol tast bovendien de gezichtszenuw aan, zodat men zich wel bedenkt dit te gaan drinken, tenzij een blinden geleide hond is gewenst. Indien het instrument is gelakt met een olielak, kan alcohol toch geen kwaad lijkt me?
Bert, Waarom kan spiritus niet? Spiritus bestaat voor 95% uit ethanol (=alcohol) met 5% toevoeging van methanol. De blauwe kleur en de methanol zijn eraan toegevoegd om alcoholisten er van te weerhouden dit tegen goedkoop tarief te gaan drinken. Methanol tast bovendien de gezichtszenuw aan, zodat men zich wel bedenkt dit te gaan drinken, tenzij een blinden geleide hond is gewenst. Indien het instrument is gelakt met een olielak, kan alcohol toch geen kwaad lijkt me?
Andrea, Dit is niet zo simpel uit te leggen want dit is pure chemie. Maar daar gaat ie: bij een spirituslak worden de ingrediënten opgelost in alcohol (werd vroeger spiritus genoemd). Die toevoegingen zijn dus oplosbaar in alcohol. Wanneer zo’n lak opgebracht wordt, begint de alcohol te verdampen en blijft het residu achter. Daarom is een laklaag op alcoholbasis -afhankelijk van de omgevingstemperatuur en luchtvochtigheid- droog na zo’n twee à drie uur en kan er een nieuwe laklaag worden opgebracht. Dat lijkt simpel maar, de nieuw op te brengen laag bevat relatief veel alcohol en moet dus snel worden opgebracht anders lost de vorige laag weer op. Je kunt ook maar èèn keer een gebied bewerken met de lak en kunt niet een tweede keer dezelfde plek lakken of corrigeren. Daarom is een viool lakken met spirituslak veel moeilijker dan met olielak. Bij een olielak worden de ingrediënten opgelost in vaak terpentijn en lijnolie. De toevoegingen om een bepaalde hechting, kleur en hardheid te krijgen moeten alle oplosbaar zijn in de terpentijn. Dit zijn dus andere ingrediënten dan die gebruikt worden bij een spitituslak, want die zouden anders niet oplossen. Het drogingsproces bij een olielak is in feite een polymerisatie die aanzienlijk versneld kan worden door UV-licht, zonnestralen dus (maar niet achter glas want die houden die stralen tegen). Na die polymerisatie is de laklaag niet meer oplosbaar in het oplosmiddel terpentijn en lijnolie! Dat is dus het grote verschil t.o.v. een spirituslak. Niet verwonderlijk dat in Italië waar de zon veel meer schijnt dan bij ons, het drogen van een olielak geen probleem vorm(t)de. In landen waar ook vioolbouw wordt gebezigd maar waar de zon nauwelijks schijnt heeft men tegenwoordig de beschikking over UV-tubes. Die tubes (soort TL-buizen die UV-licht uitstralen) worden dan rondom gemonteerd in een zgn. UV-kabinet waar de (alt)viool in past en na een aantal uren bestralen is de olielak dan voldoende gedroogd om een volgende laag lak aan te kunnen brengen. Voordeel van olielak is dat je nog een hele tijd eventuele correcties kunt aanbrengen. Nadeel is de lange droogtijd, want soms is de lak pas echt goed uitgehard na een jaar of nog langer. Wie de kunst verstaat een viool te lakken met spirituslak zal geen enkele moeite hebben dit te doen met olielak. Dus in het kort: ja, alcohol ontvet wel, maar bij een olielak die gedroogd is en zoals die op het instrument zit wanneer je snaren wilt reinigen, is er niet meer sprake van een olie maar van een chemische verbinding die niet meer oplosbaar is in zijn oorspronkelijk oplosmiddel: een irreversibel proces. Wanneer je voor 100% zeker bent dat jouw instrument is gelakt met een olielak kun je de snaren best reinigen met een lapje bevochtigd met een beetje alcohol.
Heb even wat speurwerk verricht en moet mijn eerder opgegeven samenstelling van brandspiritus rectificeren: bevat: 85% ethanol (alcohol) 3% methanol 1% aceton 1% pyridine (geeft de typische geur) ca. 10% water en een ietsje blauwe kleurstof. Wanneer je de brandspiritus overgiet in een glazen fles, daarna verpulverde Norit toevoegd en een uur of zo wacht, heb je een heldere vloeistof: de kleurstof adsorbeert aan de koolstof (Norit is pure koolstof). SB
Hey Frits, Dank voor je reacties, zelf ben ik als amateur druk bezig een aantal violen te fatsoeneren en de laklaag in een beetje behoorlijke staat te brengen. Een viool had zelfs helemaal geen lak meer op het bovenblad en het achterblad was zwaar beschadigt. Voor de reparatie/restauratie gebruik ik meerdere soorten lak. De een gebaseerd op hoofdzakelijk gekookte lijnolie en hars met een klein beetje gom, de andere lak is op basis van schellak, hars, gom, lavendelolie en gekookte lijnolie. Als ik bovengenoemde ingrediënten gebruik en puur op basis van spiritus (methanol, ethanol of isopropyl-alcohol) gebruik is er bijna niet te lakken. De lak op oliebasis vloeit veel beter uit en je kunt ook rustig "dassen" (eerst horizontaal of verticaal opbrengen en dan in haaks op de richting de lak beter verdelen). Verder is de lak (op oliebasis) als deze droog is ook mooi te schuren met gekookte lijnolie (steeds fijner schuurpapier natuurlijk). Helaas is de lak op oliebasis heel makkelijk op te lossen door bovengenoemde alcohol soorten, zelfs de originele lak wordt 1,2,3, aangetast. Anders is het met de massaproductie viooltjes, een vaak zeer harde nitrolak glanst als een spiegel, is niet tot nauwelijks aan te tasten en is zeer krasvast. Gelukkig is een olielak jaren lang soepel genoeg om zelf kleine krasjes spontaan te laten dichttrekken. Kortom voorzichtig zijn bij het schoonmaken van de snaren is altijd geboden. Groetjes van Remi
Remi, Het gaat nu meer over vioollak en de samenstelling daarvan dan over het reinigen van snaren. Maar goed. Het is me niet helemaal duidelijk wat nu de preciese samenstelling met name de verhoudingen van je twee lakken zijn. Is de gom die je noemt Arabische Gom of Gum Mastix? Wat bedoel je met “Als ik bovengenoemde ingrediënten gebruik is er niet te lakken”? De toevoeging van lavendelolie vertraagd de droging. Is de hars die je noemt Damar hars? Lavendelolie is zowel oplosbaar in ethanol als in terpentijn. Het verbaast me dat je droge(?) olielak zo flexibel blijft: je zegt hem goed te kunnen schuren of polijsten. Maar dat kan nooit als ’t ie werkelijk zo zacht is, want dan valt er niets te schuren omdat je schuurpapier ogenblikkelijk ‘vol loopt’ en het te schuren materiaal rolt op. Ik zou bij olielak in plaats van schuren met lijnolie, puimsteen gebruiken of de combinatie: Tripoli met water, beide voor een mooier resultaat. Terug naar het onderwerp in dezen: schoonmaken van snaren. Wat is het risico dat men loopt wanneer dat gedaan wordt met alcohol en dan met name bij instrumenten gelakt met een olielak? In het algemeen valt er over het reinigen van olielak het volgende te zeggen: Olielak is moeilijker op te lossen of te verwijderen dan spirit(us)lak. Het kan slechts worden verwijderd door een geschikt oplosmiddel, meestal terpentijn. Olielak wordt ook aangetast en opgelost door geconcentreerde ammonia (35%) of door een 10%-ige oplossing van soda in water. Een toplaag bestaande nitrocelluloselak (hoogglans!) is alleen oplosbaar met verfverwijderaar. Maar ik neem aan dat niemand z’n snaren reinigt met dit spul. Wanneer een toplaag is beschadigd of is weggesleten, is er toegang verkregen tot de eronder liggende laag, die een geheel andere samenstelling kan hebben. En dan wordt het een heel ander verhaal want daarmee ligt de weg open naar mogelijk tòch oplosbaarheid. En dan klopt het wat Remi zegt: “voorzichtigheid bij het schoonmaken van snaren is altijd geboden”. Tot slot: wanneer de lak er geheel af moet zoals bijvoorbeeld bij het opknappen van een goedkoop fabrieksviooltje (het ‘strippen’ van een instrument) kun je verfstripper gebruiken, elke vioollak gaat er dan mee af. Wel nabehandelen met thinner. Maar dit valt buiten het bestek van dit onderwerp. SB
Nog even ter verduidelijking: De genoemde verfstripper is niet de verfstripper zoals de elektrische maar de vloeibare vorm op te brengen met de kwast. Dit om te voorkomen dat er straks violen verschroeien.
Ik schreef: Ik berdoel hiermee te zeggen dat de lak met de zelfde ingredienten, maar zonder de lijnolie of walnotenolie, dus puur op basis van spiritus bijna niet op te brengen is. Het droogt verschrikkelijk snel. Wat betreft het schuuren bedoel ik het niet zo letterlijk, het is meer polijsten, zeker als je bedenkt dat het een korrelgrote van c.a. 6 to 9 micron betreft. Groetjes Remi
Remi, Je zegt dat je met spiritus lakt, maar je bedoelt waarschijnlijk een spirit(us)lak bestaande uit: a) één van de drie, methanol òf ethanol òf iso-propylalcohol of b) een mengsel van de drie? Je lakt toch niet met brandspiritus neem ik aan? Wanneer je alleen met methanol lakt heb je twee problemen: het is erg schadelijk voor je gezondheid, de damp gaat dwars door je huid en je kunt er blind van worden. Aan de andere kant is deze alcohol (want methanol is een alcohol) de meest vluchtige van de drie, (ongeveer 3X vluchtiger dan ethanol) wat je probleem van een snelle droging verklaart. Iso-propylalcohol heeft nagenoeg dezelfde (iestje lager) dampspanning lees: vluchtigheid als ethanol, zodat daar het te snel drogen niet vandaan komt. De temperatuur speelt natuurlijk ook een rol mee: hoe warmer deste sneller de verdamping. Toevoeging van een olie vertraagt de vervluchtiging in feite niet, maar het residu bestaande uit één of meerder oliecomponenten (gekookte lijnolie en/of walnootolie) droogt nu veel langzamer, voornamelijk te wijten aan de walnootolie. Je hebt van je lak meer een soort olielak gemaakt. Maar je zegt er goed mee te kunnen lakken en daar gaat het om. 'k Weet alleen nog niet welke hars en gom je gebruikt. gr, SB
