Hannover concours met Stephen Waarts

Het recht op de eigen mening wil ik hierbij nogmaals onderstrepen. En, zoals het aloude cliché stelt, valt er over smaak nu eenmaal niet te twisten. Het lijkt me prima dat goede violisten op zoek gaan naar onbekende werken, maar het gehak op de bekende werken omdat ze bekend zijn vind ik enigszins storend. Daarbij komt dat ik jeuk krijg bij het eeuwige “iets nieuws moeten zijn” en “iets nieuws moeten brengen”. Als luisteraar is er voor mij maar een ding belangrijk: boeit het mij? Raakt het mij? En als ik Vengerov in Verbier het Brahms vioolconcert hoor en zie spelen blijf ik het boeiend vinden. Want geen enkele live uitvoering is het zelfde. Belangrijk is de uitvoerende. Zo vind ik het vioolconcert van Britten een intrigerend stuk dat me soms diep kan raken, maar de benedenmaatse uitvoering van Dmitry Sitkovetsky in het Concertgebouw onlangs maakte het tot een afgrijselijk stuk.

Uit ervaring weet ik dat bepaalde composities een kans moeten hebben door er vaker naar te luisteren. Achtergrond informatie kan ook bijdragen tot het genieten van de muziek. Maar de vioolconcerten van Spohr en het 5e vioolconcert van Vieuxtemps kunnen mij desondanks niet boeien.

Dat gezegd hebbende sta ik geen stramien van alleen maar bekende werken voor. Variatie in het aanbod is zeker gewenst. Waar ik moeite mee heb is het dogma dat het ijzeren repertoire per definitie negatief is en onbekend heilig. Ik zou zeggen dat de beoordeling in eerste instantie af moet hangen van de uitvoering. Maar nogmaals, ieder het zijne.

Ik bespeur in de opmerking van Vieuxtemps over kinderarbeid en het spelen met barbie poppen een houding die ik vaker ben tegengekomen ten aanzien van kinderen die het uitzonderlijk goed doen op het gebied van met name viool en piano spelen. Daar proef ik een aantal aannames in: 1. dat kinderen tegen hun wil en ter meerdere glorie van hun ouders gedwongen worden zich te bekwamen in het viool- en of pianospel e.d. 2. dat serieus bezig zijn met viool- en pianospelen niet leuk, c.q. niet geschikt is voor kinderen 3. dat kinderen met speelgoed moeten spelen en dat het leerproces vooral leuk moet zijn. Wat nummer 1 betreft: als kinderen, op welke leeftijd dan ook, niet willen of niet geïnspireerd zijn (ja, dat bestaat: kinderen die enthousiast zijn over klassieke muziek) is het onmogelijk om ze op een hoog niveau te brengen, of überhaupt op enig niveau, hoe ambitieus de ouders ook mogen zijn. Aangaande nummer 2: uit eigen ervaring weet ik dat kinderen, ook op jonge leeftijd, in de ban kunnen raken van de viool of de piano en daar zonder dwang heel serieus mee bezig zijn. Nummer 3 is pure nonsens. Vorengaande is mooi verbeeld in de anekdote over het jongetje waaraan gevraagd werd of hij vioolspelen nog steeds leuk vond. De wedervraag van de begeleidende ouder was: had u ook gevraagd of hij het nog steeds leuk vindt als hij op voetbal had gezeten?

Het is niet te voorspellen hoe zo’ n kind zich zal ontwikkelen en of zij het tot een groot musicus of solist zal brengen. Maar zelfs als zij niet verder gaat met de viool, door het beoefenen van muziek op dat niveau krijgt zij mentale vaardigheden en discipline die haar in een verdere loopbaan of studie een streepje voor geven. En dan spreek ik niet eens over de ervaring die ze heeft gekregen om op dat podium en in die setting voor een groot publiek te mogen spelen.

 

Dit plaatje zette mij wat aan het denken.
Als je een vergelijking maakt met de popmuziek, dan heb je zenders zoals Q-musiq die de hele dag dezelfde top2000 popnummers uitzenden, zeg maar het ijzeren repertoire van de popmuziek. Bij een vorige baan stond deze radio de hele dag aan en dan hoor je steeds weer Bohemiam rhapsodie van Queen, Stairway to Heaven van Deep Purple, Dreadlock Holiday van 10 CC, In the air tonight van Phil Collins en de Sultans of Swing van de Dire Straits tot gek wordens toe.
OK, algemeen erkende kwalitatief ""goede""popmuziek, maar als je het teveel hoort, net als de ijzeren repertoire vioolconcerten van Tsjai, Heetboven, Brahms etc, gaat het stierlijk vervelen. Ik hoor dan liever een ander nummer van de Dire Straits die dan geen grote hit is geworden en niet de top200 zal halen, maar toch iets meer afwisseling geeft.
Dus ipv Q-music hoor ik dan liever 3fm, waar je veel vaker onbekende nummers hoort, die ik nog niet ken.
Bij klassiek hetzelfde. Op Radio4 hoor je de laatste tijd meer classic fm-achtige evergreens en minder onbekend werk, zeg maar teveel klassieke top2000 en dus zap ik vaak weg van Radio4 in de auto, omdat je niet steeds hetzelfde wil horen en zet ik een cd op van een onbekend vioolconcert.
De paralellel met soms minderjarige solisten op (en buiten) concoursen en coverbands is wel aardig. Een coverband speelt overbekende popnummers na, die vaak ik de top2000 staan, zonder dat ze de creativiteit hebben van een componist om een cd maken met zelfgeschreven nummers. (die dan misschien door popkenners als 2e rangs rotzooi worden weggezet) De huidige generatie violisten wijken amper af van de klassieke top2000 en maken weer een cover van een bekend vioolconcert zonder zelfgeschreven kadens om nog iets van creativiteit toe te voegen.
Ok een nieuwe generatie moet natuurlijk de evergreens van de pop- en klassieke muziek leren kennen, maar verbreding is ook goed, alleen al om te kunnen zeggen dat de nummers uit de klassieke en poptop2000 beter zijn.
Zo was het een klap in het gezicht toen een Nederlandse violist het 2e vioolconcert van Ernst von Dohnanyi wilde gaan spelen bij de prominente dirigent en kleinzoon van de componist Christoph van Dohnanyi http://nl.wikipedia.org/wiki/Christoph_von_Dohn%C3%A1nyi dat hij dat 2e vioolconcert van z'n opa niet eens kende en ook het 5e vioolconcert van Vieuxtemps niet eens kende (Christoph is geboren in 1929)
Nadat die violist met piano het 2e vioolconcert van Dohnanyi had voorgespeeld voor de dirigent, serveerde hij de muziek van z'n opa af als zijnde 2e rangs muziek en wilde om die reden het stuk van z'n opa niet spelen. Dat je een muziekstuk 2e rangs vind ok, maar dat je het niet eens kent van je eigen grootvader, terwijl het vaker op cd is opgenomen, en ook het 5e Vieuxtemps vc niet kent, vind ik erg cultureel armoedig voor een ervaren professionele dirigent, die z'n hele leven niet verder is gekomen dan het top2000 ijzeren repertoire.
Cecilia Bartoli heeft dan een totaal andere mentaliteit en heeft nu weer een cd opgenomen met een vergeten componist en weet dat desondanks goed te verkopen.
Van iemand als Pieter Wispleweij die dan voor de 3e keer een cover maakt op cd van de cello-suites van Bach, zakt m'n broek af. Zet dan eens andere solostukken van een onbekende componist op cd en probeer je eens cultureel te verdiepen.
Maar ja veel mensen zoals Harry rennen desondanks naar de cd-winkel om ook die 3e coverversie van de Bach-suites te kopen en kopen de cd van Bartoli niet, want een obscure en dus waarschijnlijk 2e rangscomponist.

 

Een aardige vergelijking, zij het een kromme en niet geheel ontbloot van een zeker snobisme. Voor alle duidelijkheid: ik hou me nauwelijks met CD's bezig, maar ga liever naar concerten. Ik zal dan ook niet naar een CD winkel rennen om Wispelweij's laatste versie van de Bach suites te gaan halen. De kans is groter dat ik een kaartje koop voor een concert van hem. Live is wat mij betreft totaal iets anders dan een CD draaien. Ik vind de uitvoerenden belangrijker dan het uit te voeren stuk. Mocht een violist van het kaliber van Vengerov i.c.m. Jansons besluiten de 5e van Vieuxtemps uit te voeren dan zal ik zeker een kaartje gaan kopen. Ook al vind ik het stuk zelf niks. Ben dan benieuwd wat zij daar toch uit kunnen halen.

Aan CD's wordt oneindig lang gesleuteld totdat het "perfect" is. Ik prefereer dan toch live opnames. Ook al is dat niet alles. Een opname honderden keren draaien en dan roepen dat de uitvoerenden aan culturele armoede lijden omdat ze er niets nieuws in weten te leggen is een nogal eenzijdig manier om iets te beoordelen.

Ik krijg echt de kriebels van dat MOETEN kennen van minder bekende en/of onbekende composities/componisten omdat men een professionele musicus is. Om de kromme vergelijking voort te zetten: ik durf te wedden dat als je aan een beginnend, of misschien wel aan een gevestigde popband vraagt of ze Spooky's Day Off van de Swinging Soulmachine kennen of On the Road Again van Canned Heat, je glazige blikken als antwoord krijgt. Laat staan als je vraagt naar Nat King Cole's Mona Lisa of de originele versie van "Me and My Bobby McGee". Overigens, hoe vaak kwam Satisfaction niet voorbij op Stones concerten? Tot zover de appels en de peren.

Op muziekfestivals als Peter de Grote in Groningen, Verbier en die van Janine Jansen in Utrecht, wordt naast bekend werk genoeg onbekend en regelmatig hedendaags werk gespeeld door uitstekende nationale en internationale musici. Momenteel is de Cello Biennale aan de gang met bekend, minder bekend en nieuw werk. Ik zou zeggen bezoek die eens. Wellicht kom je tot het inzicht dat het met de culturele armoe wel mee valt.

 

Naar aanleiding van het geweeklaag over ‘culturele armoede’ en het exclusief uitvoeren van bekende componisten/werken ben ik eens gaan turven. Ik heb de concertagenda van het Concertgebouw tot ongeveer de eerste week van volgend jaar genomen en heb de componisten wier werk wordt uitgevoerd genoteerd. Ik telde de keren dat werken werden uitgevoerd door verschillende uitvoerenden. Dus de cello symfonie van Britten met Wispelwey telde ik eenmaal ook al gaat hij het verschillende malen uit voeren. Zonder 100% correctheid te willen claimen kom ik tot de volgende resultaten:

Het aantal componisten: 93 waarvan, schat ik, ongeveer tweederde niet op de ijzeren lijst staat. Van de lijst op basis van de uitvoeringsfrequentie staan Beethoven en Mozart op 1 met 12 uitvoeringen; op 2 Schubert met 10 uitvoeringen (1 uitverkocht – het kwintet met Janine Jansen, die kennelijk meer kan en doet dan "covers" van Beethoven; ze heeft ook Schönberg opgenomen); op 3 staan Brahms, en Tchaikovsky met 9 uitvoeringen (geen enkel vioolconcert).

Ik kom 3 vioolconcerten tegen: Korngold, Dvorak en het 2e vioolconcert van Paganini. Plus de concertante van Mozart. Van Brahms staat het pianokwartet door Schönberg bewerkt voor orkest op de agenda.

Componist Frequentie
Mozart 12
Schubert 10
Brahms 9
Tchaikovsky 9
Beethoven 12
Händel 8
Prokovief 6
Mahler 6
Ravel 6
Mendelssohn 5
Haydn 5
Bach 4
R. Schumann 4
Dvorak 3
Britten 3
Grieg 3
Schönberg 3
R. Strauss 3
Kodály 3
Bruckner 3
Shostokovich 2
Debussy 2
Purcell 2
Verdi 2
Paganini 2
K.A. Hartmann 2
Jost 2
Liszt 2
Rachmaninoff 2
Wagner 2
Bartók 2
Sibelius 1
Webern 1
Kurtág 1
Dallapiccola 1
John Rutter 1
Rossini 1
Caplet 1
Smetana 1
Sørensen 1
Gade 1
Senf 1
Isaac 1
Korngold 1
Faure 1
Van Anrooy 1
Sallinen 1
Łukaszewski 1
Pärt 1
Field 1
Weigl 1
Grahl 1
Koide 1
Bulsink 1
Wölfl 1
H. Andriessen 1
Ten Holt 1
Salonen 1
Vine 1
Agostino Steffani 1
Adams 1
Vrees 1
Bloch 1
Koechlin 1
Kraus 1
Cochran 1
Stravinsky 1
Schulhoff 1
Eisler 1
A. Marcello 1
Beckschäfer 1
Moesorgski 1
Vivaldi 1
Brewaeys 1
Keuris 1
Devreese 1
Hartmann 1
Goeyvaerts 1
Van Camp 1
Martinu 1
Barber 1
J. Strauss jr. 1
Rodrigo 1
Kraayenhof 1
Chopin 1
Piazzolla 1
Tabakov 1
Serventi 1
Maier 1
Crespo 1
Nystroem 1
Rimski-Korsakov 1

Dit is waarschijnlijk geen sluitend bewijs maar in ieder geval een sterke aanwijzing dat het met de “culturele armoede” van de uitvoeringspraktijk wel mee valt. Althans in Amsterdam.

 

Bedankt (intussen 3 kaarten besteld). Simone Lamsma gaat de 2e Paganini spelen. Ik heb de 2e Paganini gehoord in Enschede door Rudolf Koelman die toen de enige Nederlander was die de 2e Paganini op z'n repertoirelijst had staan, werd toen gezegd. De 2e Paganini wordt minder gespeeld dan de 1e, maar 3,4,5 en 6 heb ik nooit geprogrammeerd gezien, hoewel ik die niet minder vindt dan de 1e 2 van Paganini. Het 3e deel van de 5e Pagnini is m'n 2 na populairste video met deze maand met 4027 kijkers, terwijl Oskar Rieding op.35 aan kop gaat met 7198 kijkers.
Persoonlijk vind ik het 2e deel 4e Paganini het mooist met het dramatische slotakkoord:
Simone wijkt een beetje van de geijkte paden af, want eerder speelde ze het vc van Walton in het cg, wat ik heb gehoord.

 

Misschien kan Harry het mij uitleggen?
Hoe komt het nou dat als een Paganini vioolconcert wordt gespeeld dat bijna altijd de 1e en soms de 2e is. Waarom nou niet de 3e,4e,5e of 6e. Zijn deze muzikaal minder?
Het concert met Simone Lamsma op 6 jan 2013 is bijna uitverkocht, maar zou dat haar ook lukken als ze de 3e,4e,5e of 6e Paganini zou gaan spelen? Ik denk van wel. Ik kreeg ooit voor m'n verjaardag een LP met het 1e en 4e vioolconcert van Paganini van Arthur Grumiaux, maar de kans is 0 dat ik ooit de 4e in de concertzaal zal horen. Waarom? Paganini heeft een naamsbekendheid vergelijkbaar met Mozart, Bach en Beethoven en is zelfs bekender dan Saint-Saens of Brahms. Hier de 6 vioolconcerten van Paganini, waarvan ik Stephen Weerst een type vind om ze ook allemaal eens op te nemen:
PAGANINI, Niccolo 1 Orkestbezetting:2 fluit, 2hobo, 2klarinet, 2fagot (of 1contra) / 2 (of 4?)hoorn, 2trompet, 1trombone + pauken, percussie, strijkers
mvt 1(begin)
mvt 1(end)
mvt2
mvt 3
PAGANINI, Niccolo 2 (1782-1840) Orkestbezetting:1fluit, 2hobo, 2klarinet, 1fagot/ 2hoorn, 2trompet, 3trombone + pauken, percussie, strijkers
mvt 1(begin) http://nl.youtube.com/watch?v=RZYm0gcovW0
mvt 1(end) http://nl.youtube.com/watch?v=HyPyCIb67-o
mvt 2 http://nl.youtube.com/watch?v=OcY57nzzHkM
mvt 3 http://nl.youtube.com/watch?v=wDr5EqztV4A
PAGANINI, Niccolo 3 (1782-1840) Orkestbezetting:2fluit, 2hobo, 2klarinet, 2fagot/ 2hoorn, 2trompet, 3trombone, 1tuba + pauken, percussie, strijkers
mvt1 (begin) http://nl.youtube.com/watch?v=mKr_TXPjX2Y
mvt1 (end) http://nl.youtube.com/watch?v=g-6ItIt_fb4
mvt2 + 3(begin) http://nl.youtube.com/watch?v=QMbKkIGwLa0
mvt3 (end) http://nl.youtube.com/watch?v=SxNnpQbpAPE
PAGANINI, Niccolo 4 (1782-1840) Orkestbezetting:2fluit, 2hobo, 2klarinet, 2fagot/ 2hoorn, 2trompet, 3trombone, 1tuba + pauken, percussie, strijkers
mvt1 (begin)
mvt1 end
mvt2
mvt3
PAGANINI, Niccolo 5 (1782-1840) Orkestbezetting:2fluit, 2hobo, 2klarinet, 2fagot/ 2hoorn, 2trompet, 3trombone, 1tuba + pauken, percussie, strijkers
mvt1 begin http://nl.youtube.com/watch?v=ZCforaTfUGA
mvt1 end http://nl.youtube.com/watch?v=FZ7Ex1jtI80
mvt2 http://nl.youtube.com/watch?v=YNTHYwfbOzg
mvt3 http://nl.youtube.com/watch?v=aOiZlFh7Oxs
PAGANINI, Niccolo 6 (1782-1840) Orkestbezetting:? (lijkt op 1-5 gok ik)
mvt1(begin)
mvt1(end)
mvt2+3(begin)
3mvt(end)

 

Geen idee waarom ze de vioolconcerten van Paganini niet programmeren. Kwestie van tijdsgeest misschien? Ik denk dat toen nog Paganini VC's regelmatig werden uitgevoerd je niet aan hoefde te komen met Shostokovich. Als men nog niet zo lang geleden Shostokovich VC op het programma zette in Den Haag was men ook verzekerd van een half volle zaal. Misschien is het nog wel zo.

Ik weet dat Salvatore Accardo ze allemaal heeft opgenomen met Charles Dutoit en het London Philharmonic:
http://www.amazon.com/Paganini-The-6-Violin-Concertos/dp/B000001GHC

 

4 violisten hebben ze alle 6 gespeeld
Massimo Quatra : http://www.muziekweb.nl/Link/BBX1964
Salvatore Accardo http://www.muziekweb.nl/Link/BBX0331
Alexandre Dubach http://klassiekshop.nl/paganini-violin-concertos-complete.html
Alexei Ghorokhov http://www.doremi.com/GorokhovPaganini.html