Komt de viooltoon van ons mensen en heeft ze gewoon met fysica te maken of zijn er ook andere krachten in het spel die de toon vormen. De handen de vingervorm van de violist, de behaarde stok die over de snaren streelt, de druk van de strijkstok en de snelheid en plaats waarmee deze over de snaren gaat, deze bepalen natuurlijk voor het grootste deel de klank, voor het grootste deel, maar wat is dan dat andere deel. Waarschijnlijk kunnen we in de nabije toekomst een robot zo toerusten dat hij nog perfecter zal spelen dan de beste violist en aan alle voorwaarden voor een mooie zuiver toon zal worden voldaan. We kunnen zijn handen groot slank en lenig maken zijn vingertoppen klein zodat de druk op de snaren ook klein van oppervlak is waardoor de toon heel zuiver zal worden. We zullen precies de plaats en snelheid van de strijkstok op de snaren kunnen berekenen voor iedere noot zodat het hoogst haalbare bereikt zal worden. Of zijn er ook nog andere krachten die de viooltoon maken, krachten die buiten de mens en de fysica omgaan, bovennatuurlijke krachten, de nuchtere mens zal nu in schaterlachen uitbarsten en met zijn vinger op zijn op zijn voorhoofd wijzen, hierbij echter vergetend dat wie een ander voor gek verklaard op zijn eigen voorhoofd wijst. Deze bovennatuurlijke krachten zijn er echter wel degelijk, ik weet dat ik me nu op glad ijs begeef, maar wat te denken van de Violen van de oude meesters, is daaraan dan alles gebakken lucht, en betalen de mensen die formidabele bedragen voor deze Violen dan voor niets, ik dacht het niet er is wel degelijk iets magisch aan deze instrumenten iets wat ons verstand te boven gaat en wat wij niet kunnen verklaren. Deze oude Violen worden uit elkaar gehaald gescand en men kan niets bijzonders vinden, het is echter hetzelfde om een bloem uit elkaar te pellen en te zeggen ik kan niets bijzonders vinden, maar hij groeit en bloeit wel. En zo is het ook met de viooltoon, sommige violisten of ze nu goed of slecht spelen laten een klank horen die niet van deze wereld is, en aan andere krachten moet worden toegeschreven dan aan menselijk kunnen en de natuurkunde.
Bovennatuurlijke krachten? Daar ben ik toch te nuchter voor. Zeker, mooie oude instrumenten hebben een zekere magie, maar dat heeft niet alleen te maken met de klank,maar ook met het vakmanschap, de schoonheid èn de historie die eraan kleeft. En met name voor die laatste component moet grof betaald worden. Haal je die eraf, dan blijft er ongetwijfeld een klank over die weergaloos is. Maar er zijn toch testen gedaan waar men musici blind liet luisteren naar diverse instrumenten en dan blijkt dat er ook hedendaagse instrumenten zijn, die qua klank zeker niet onderdoen voor de oude meesters. Ik ga dan ook voor de stelling dat vakmanschap in het vioolbouwen tijdloos is. Al blijft de uitstraling van een eeuwenoud instrument natuurlijk bijzonder. De magie (en die is er zeker!) ligt in de handen en het hart van de violist, die in zijn spel (dat je nooit geheel kunt rationaliseren) kans ziet om de snaren van je ziel mee te laten resoneren, zelfs bij een heel eenvoudige melodie...
Er is 1 ding dat een robot nooit aan de muziek kan toevoegen en wat bij ons de gevoelige snaar raakt en dat is emotie. Die klein vertraging die niet op noten staat en je amper waarneemt maar toch zoveel toevoegt...de spreekwoordelijke snik in je stem of in de viool dan....dus geen noten spelen maar muziek maken...DAT is het verschil.
Natuurlijk dat is ook zo, het gevoel dat een mens in de muziek kan leggen mist een robot, maar buiten dat menselijk gevoel en buiten het natuurkundig gebeuren is er nog een kracht die de toon vormt, misschien is een beter woord verdiept, of nog beter het mysterie van de toon. Het is moeilijk uit te leggen wat ik bedoel, het is alsof ik een blind geborene moet uitleggen wat de kleur rood is, dat is ook niet uit te leggen niet in woorden te vatten, je moet ervaren wat die kleur is, en zo moet je ook ervaren wat die bovennatuurlijke kracht is die de toon aanvult en verdiept. Ervaar je het niet dan is het er ook niet, ervaar je het wel dan staat het voor je in volle bloesemkracht en doordringt het je hele wezen, het verdiept genieten van muziek van klanken is dan geen loos woord meer maar een levende werkelijkheid.
Een toon die als het ware met zichzelf "aan de haal" gaat. De toon die je in al je vezels raakt en laat meeresoneren. Het vereist op z'n minst dat je je 'bovenkamer' een beetje minder hard laat doordenken, dat je niet wil verklaren wat je hoort en hoe iemand dat uit z'n/haar instrument heeft weten los te krijgen.
Een viooltoon is niet bovennatuurlijker dan de menselijke stem, die al even divers is als er personen zijn. Wat we horen is een fysisch gegeven: luchtmoleculen in beweging gebracht respectievelijk door een trillende snaar of stembanden. Aan het verschil in kwaliteit kleeft evenmin een mysterie. Met een hogesnelheidscamera of zelfs een oscillator kan je die gewoon zien. Waar zit het "mysterie" dan? Oefening en volharding. Vergelijk het met een jongleur: om 5 ballen tegelijk in de lucht te houden mag er helemaal niets mis gaan en elke kleine afwijking van elke bal moet door oog-handcoördinatie gecorrigeerd worden zonder het vangen en gooien van de andere ballen te beïnvloeden. De artiest krijgt dat voor elkaar, niet door te mediteren over bovennatuurlijke krachten of zichzelf te overtuigen van zijn talent, maar door eindeloos te oefenen en het resultaat is inderdaad magisch.
