NRC-H had afgelopen weekeinde (weer eens) een bericht dat, althans bij mij, enige scepsis opriep. Het betrof een tachtigjarige esdoorn die onherstelbaar was beschadigd door renovatiewerkzaamheden bij de buren. In Amsterdam, uiteraard. De cello-spelende bewoonster van het pand nam vervolgens contact op met, naar zeggen van de kwaliteitskrant, de violist en vioolbouwer Dick de Graaff met de vraag of hij geïnteresseerd was in (een deel van) het hout. Dat was hij en dus werd bij hem een stuk ter grootte van een meter van de stam bezorgd. Vervelend was alleen dat de hele handel doorweekt was. Onder meer omdat de boom in het verkeerde seizoen was gekapt. En niet bij koud weer en een nieuwe maan, want kennelijk is ook dat een voorwaarde. Mogelijk ook de aanwezigheid van iemand als Merlijn, maar dat vermeldt het verhaal niet. Maar ieder nadeel hep ook hier zijn voordeel want via een van zijn koorleden komt de Graaff in contact met een meubelmaker. Die beschikt, ik citeer, over een droogcontainer, waarin hout in drie maanden wordt gedroogd bij gefaseerd oplopende temperaturen van 20 tot 65 graden. Na drie maanden is het vochtigheidsgehalte gedaald naar een werkbare 10 tot 15 procent. Dit project resulteerde uiteindelijk in april van dit jaar in de afronding van de bouw van twee violen, een altviool en een cello. Ik ben nog nooit in het atelier van een vioolbouwer geweest. Niet helemaal waar, maar die paar bezoekjes aan meneer Zoltan Racz in de Muzenstraat in Den Haag ruim 60 jaar geleden tel ik niet mee. Maar ik heb geen idee of iets als een droogcontainer deel uitmaakt van het reguliere instrumentarium van een vioolbouwer. Of dat een dergelijke benadering vaker wordt gehanteerd. Het kennelijk onuitroeibare conservatisme dat de vioolbouw veelal aankleeft doet mij vermoeden van niet. Een tweede aspect betreft de vraag of de gehanteerde, in mijn lekenogen mogelijk toch wat geforceerd aandoende, methode van drogen van hout ook in de toekomst uitzicht biedt op een bespeelbaar muziekinstrument. Zonder het risico van uitlopen, bedoel ik
Dick de Graaff is ingeschreven als lid op dit forum (ik veronderstel dat het hier om dezelfde gaat) en kan wellicht zelf zijn licht op deze kwestie laten schijnen.
Een viool (en ook alt en cello) bestaat natuurlijk niet alleen uit esdoorn. De bovenbladen van deze instrumenten worden gemaakt van sparrenhout. Wanneer Dick daar wél natuurlijk gedroogd hout voor gebruikt wordt het verhaal al weer geheel anders. Er zijn inderdaad houtdealers (Tonewood Zwitserland) die beweren hun hout op een speciaal moment gekapt te hebben bij volle maan en meer dan vijf jaar op natuurlijke wijze gedroogd, maar ook hebben ze 'thermisch behandeld' hout. Daar is dan kennelijk ook vraag naar anders verkopen ze het niet. Als je een instrument bouwt en je bespant die met snaren komt er geluid uit. Dat is niet zo'n grote kunst. Het gaat natuurlijk om de klank en die zal met nogal vers hout mogelijk best wel hoorbaar veranderen. Een cello bespelen die voor een deel gemaakt is uit hout van een boom die in je tuin stond is best wel apart. Als mevrouw Susanne Degerfors dan op een dergelijke cello speelt zal ze iedere klank die er uit komt positief beoordelen, daar is niets vreemds aan.
goedemorgen allen! inderdaad heb ik dit avontuur aangegaan om een strijkkwartet te bouwen uit de esdoorn van Susanne. Dat wil zeggen; Het achterblad, de krul en de ribben van de krans. Bij de cello ben ik iets verder gegaan en heb ik ook de hoekblokken van esdoorn gemaakt. De bovenbladen zijn van natuurlijk gedroogd sparrenhout. Ik wel getwijfeld of die droogcontainer wel zo'n goed idee was, maar uiteindelijk toch gedaan omdat het (zee)klimaat veel te vochtig is om dit hout goed te drogen, en dan was het nog de vraag of het zou lukken om tot het beoogde percentage te komen. Het hout had bovendien al een tijd gelegen voor het de container inging. Verder ben ik tijdens het bouwproces met dit hout geen noemenswaardige problemen tegengekomen; Het liet zich goed bewerken en ook het voegen van met name het achterblad van de cello ging voorspoedig.
Ik vind dit een interessant project en ben heel benieuwd hoe het hout zich in de komende jaren gaat houden! De vraag is natuurlijk of de oude Hollandse meesters als Cuypers hun hout altijd helemaal uit verder gelegen streken in Europa haalden of dat ze ook wel met gewoon inlands materiaal hebben gewerkt. Had de esdoorn uit de tuin nog enige vlam?
Geachte heer de Graaff, Mijn dank voor uw toelichting. Geen idee waar de 'Haagse Stradivarius' zijn hout vandaan haalde. Ik weet wel dat veel Engelse bouwers uit voorgaande eeuwen gewoon hout uit eigen land gebruikten. Die Englishness is er eigenlijk altijd geweest. Daar was toen nog geen Brexit voor nodig
ja zeker! Wel anders dan wat je meestal ziet namelijk wat minder nadrukkelijk maar voor een inheemse boom viel het me niet tegen!
Het is, uiteraard in positieve zin, een hele 'Werdegang' van boomstam naar dit strijkkwartet! Voor mijn beeld: is het hout nu op of komen er nog meer instrumenten?
Prachtig! wat een klus, en wat een voldoening zal het je geven. Is de klank wat je ervan had verwacht?
Het hout is zeker nog niet op! Maar helaas zit een cello er niet meer in. Of ik zou het achterblad in meerdere delen moeten doen. Binnenkort ga ik kijken wat nog geschikt is voor een instrument en waar ik iets anders van kan maken, een miniatuur cello misschien wel…
Ik wist niet zo goed wat ik ervan kon verwachten maar het zijn naar mijn mening mooie instrumenten geworden. We zullen zien wat de verdere uitharding van de lak nog teweegbrengt. En ze moeten natuurlijk regelmatig bespeeld gaan worden. En hier en daar wat opnieuw afstellen. De cello heeft een langere stapel gekregen inmiddels.
