Verwarring, verwarring, verwarring. Verkeer ik in een delirium, klopt Korsakov aan de deur, of wat? Lijnzaadolie is het hoofdbestanddeel in vernis voor violen op oliebasis en ook in olieverf voor de kunstschilder. (ja toch?) Ik schilder wel eens wat als hobby, maar nog nooit heb ik een schilderij in de zon laten drogen, meestal droogt het in een nogal somber kamertje en binnen een aantal dagen is het dan stofdroog, droog genoeg in ieder geval om een andere laag er op te zetten. Een vriend van me is chemicus en al een tijdje was ik van plan om het met hem eens over lijnzaadolie te hebben. Dit weekend sprak ik hem en hij legde mij uit dat het drogingsproces van lijnzaadolie een reactie is met zuurstof en dat UV licht er niets aan toevoegt… Wat wel mogelijk zou kunnen zijn is dat warmte van invloed kan zijn, maar volgens hem droogt een schilderij, of een viool ook prima in het donker, niet te koud en voldoende zuurstof. Een viool buiten in de zon hangen om te drogen werkt dus prima omdat er voldoende zuurstof en warmte is, maar een donker goed geventileerd en lekker warm gestookt kamertje dus ook. Proberen dus…
Wanneer lijnolie droogt aan de lucht spreekt men van oxidatieve droging. Het probleem met dit soort droging is, dat alleen de oppervlakte stofdroog aanvoelt. De er onderliggende laag is nog lang niet uitgehard. Afhankelijk van de dikte kan dat soms vele maanden duren. De droging aan het oppervlak vindt dan plaatst doordat de onverzadigde verbindingen die lijnolie rijk is (ca. 50% linoleenzuur) reageren met zuurstof uit de lucht. Wanneer er nu gebruik gemaakt wordt van UV-licht, hetzij uit zonlicht, hetzij uit een UV-kast, wordt er een radicaalreactie opgestart omdat het energierijke UV-licht radicalen kan vormen, die hoog reactief zijn. Hierdoor vindt crosslinking plaats, hetgeen wil zeggen dat de polymerisatie ook in de derde dimensie plaats vindt, daardoor verhardt de laklaag ook naar binnen toe. Dat laatste is wel fijn natuurlijk, als het lakken klaar is en de kam er wordt op gezet. Want stel dat alleen de toplaag kurkdroog is en zo aanvoelt en de snaren worden er op gespannen, dan zal binnen een dag de kamvoet van vooral de discantzijde de lak opduwen totdat de kamvoet een laag bereikt die niet meer valt samen te drukken. Dat wil geen enkele bouwer. Het is ook niet voor niets dat Oldwood1700 (UV-kast) en de oude meesters (in de Italiaanse zon) hun gelakte instrumenten drogen c.q. droogden onder UV-straling. Ik zie niets in het opvoeren van de temperatuur. Het enig nodige is voldoende aanvoer van lucht (waarin zich zuurstof bevindt) om de oxidatie te laten plaatsvinden. Daarom moet de UV-kast ook een opening hebben om die aanvoer te kunnen realiseren. Opmerking: Hammerl verkoopt 'olielakken' die drogen zonder UV-licht. Maar dit zijn eigenlijk geen echte olielakken. Deze lakken drogen door verdampen van het oplosmedium.
Nog even wat verder gestudeerd.... Crosslinking heeft inderdaad UV licht nodig, maar voor zover ik kon vinden gebeurt dat crosslinken bij harsen. Oldwood1700 vernis bevat inderdaad ook hars (amber) vandaar de aanbeveling om het te drogen in UV licht, je hebt dus gelijk Frits Waar de Hammerl lak uit bestaat weet ik niet. Op zich vond ik die lak wel prettig werken en inderdaad het drogen ging gemakkelijk. Waar de opgedroogde laag uit bestaat is waarschijnlijk hetzelfde als bij Oldwood1700; ingewikkelde chemische structuren waar ik niks van begrijp Wat ik wel weet dat wanneer vluchtige stoffen aan olieverf worden toegevoegd, de droogtijd korter wordt, maar het resultaat minder; dof, minder glans... Voor wat het waard is...
De oude Hammerl (leeft hij nog?) heeft mij ooit zelf verteld dat zijn olielak siccatieven (Trockenmittel) bevat en daarom geen UV kast nodig heeft.
Herr Hammerl heeft het mij niet persoonlijk verteld, maar het hangt van het type siccatief af (van het metaal ion, meestal een Cobaltverbinding hoe de werking uitpakt. Er zijn meerdere typen siccatieven) of er dieptedroging plaatsvindt of slechts oppervlaktedroging. Wat UV-licht doet heb ik elders al vermeld. Een correcte keuze van een bepaald siccatief kan hetzelfde doen, echter gaat het dan om het transport van de zuurstof (uit de lucht) naar de dieper gelegen lagen. Een siccatief bewerkstelligt echter geen crosslinking, daarvoor is UV-licht nodig.
Het oplosmiddel bij dit soort lakken is meestal Venetiaanse Terpentijn en/of Lavender olie (de zogenoemde ‘essential oils’) waarin zijn opgelost copal, sandarac en dergelijke harsen. Je moet wel de primer of sealer van Hammerl gebruiken anders pel je de gedroogde laklaag er zo weer vanaf omdat er geen hechting heeft plaats gehad. Dus de droge lak bestaat uit wat er in werd opgelost.
Dictum heeft een UV kast, voor het luttele bedrag van 355 euro http://www.mehr-als-werkzeug.de/product/736100/UV-Chamber-for-Varnish-Mature-Violin.htm Toch maar zelf maken dan...
Dictum is een beetje nogal behoorlijk erg duur. Die UV-kast van Dictum heeft slechts één UV-lamp. Wel een rotor en da's wel handig. Ik heb mijn kast zelf gemaakt en er 6 UV-lampen ingestopt. Eveneens een rotor. Meteen een grootte die ook geschikt is om er een altviool in te kunnen zetten. (Beetje vooruit denken kan geen kwaad!! ) De rotor heb ik ergens in Brabant gekocht, bij een zaak die ook handelt in discospul. Je kunt zo'n rotor voor een spiegelbol heel goed gebruiken voor dit doel. Even een adapter maken die in het eindpingat past en klaar ben je.
Niet eerder over nagedacht eigenlijk. Ja, waarom niet? Het ding staat meer te niksen dan te werken. Maar dan moet je 'em zelf komen halen. Ik ga 'em niet per pakketdienst versturen. Het is best wel een heel geval. Er zitten wel wieltjes onder dus dat maakt het verplaatsen wat eenvoudiger.
Geen probleem om 'em te komen halen Te zijner tijd stuur ik je wel een privé berichtje en dan maar hopen dat we het eens worden over de prijs
Ik kwam toevallig nog een foto tegen van mijn UV-kast (in bedrijf!). Samen met een miniatuurviool. In het midden de rotor.
Geweldig! Ik lig wat achter op schema, maar kom hem toch zo ergens eind juli ophalen, tijd en datum spreken we wel af in privé berichten.
