Een stapel die altijd past!?

Zo'n kuiltje maken is wellicht meer werk dan het goed inpassen van een stapel.

 

En, m'n beste Frits, denk je dat het veel klankverschil zal geven? Of anders gesteld: denk je dat je het verschil met een correct gesneden stapel ook kunt hóren? Theoretisch is een precies passende stapel een garantie voor een optimale klank, maar ja, elke verschuiving van de stapel laat de klank al wat veranderen, zou dat bij deze "slimme-stapel" ook niet zo zijn? En zou je met deze slimme stapel ook niet ergens een optimale klank kunnen produceren?

 

Niet passende stapels of stapels met kuiltjes maken een "moet" in met name het bovenblad en daardoor de kans op beschadigingen groter. Er is in het verleden wel meer geëxperimenteerd met stapels: verschillende hardere en zachtere materialen, ovale stapels, deels holle stapels, stapels van deels hout, deels carbon, van massief glas ik heb het allemaal voorbij zien komen of er wel eens over gelezen. De meeste experimenten leken bedoeld als poging tot verbetering van klank en toon van het instrument. Het kuiltje is dat hoogstwaarschijnlijk ook, succesvol of niet.
Dat de stapel met het kuiltje bedoeld zou zijn als makkelijk passend lijkt mij dan ook minder waarschijnlijk.

 

Maar als de boven en onderkant van de stapel hol zijn, dan sluit deze aan de randen wel aan, maar niet met het gehele oppervlak, dus kan het toch nooit voor klankverbetering worden toegepast?

Daphne

 

Er is -historisch gezien- van alles geprobeerd om de klank van violen via de constructie van instrument en/of onderdelen te verbeteren: soms vanuit gevoelsmatige of zelfs esoterische gedachtengangen, soms vanuit natuurkundige of quasi-natuurkundige beschouwingen. De meeste, zo niet alle- van die pogingen waren niet succesvol, al was de intentie ook nog zo goed.

 

Wat mij intrigeert is of een precies passende stapel ook echt hoorbaar klankverbetering/aanspraakverbetering met zich meebrengt. Natuurlijk, de gedachtengang is duidelijk: bij een stapel die precies aansluit op het achter-en bovenblad worden in theorie alle trillingen overgebracht. Maar is dit ècht belangrijk, of is het belangrijker dat twee "zones" op de bladen gewoon met elkaar verbonden worden? Ik weet, met een dikkere stapel is het volume dat het instrument kan voortbrengen groter, maar is de klankkwaliteit dan ook beter? Een barokvioolstapel is dunner, maar is het timbre daardoor ook hoorbaar anders dan met een dikkere stapel? Eigenlijk is een stapel een heel curieus ding!

 

Ja Frits, ik hoor ook wel klankverschil. maar hoe bepaal je dan wat de juiste plaats is? Hoe bepaal je dan wat de beste klank oplevert? Gewoon eigen smaak?

 

Dat een hol geslepen stapel dient voor de klankverbetering, dat geloof ik niet. Maar sommige vioolbouwers dienen een ander doel: efficiënt (= snel) werken. Dan denk ik aan de 'workshops' waar relatief goedkope instrumenten in korte tijd in elkaar gezet moeten worden. Als snelheid een rol speelt, lijkt me zo'n hol geslepen stapel een voordeel: de opstaande rand past zich flexibel aan de welving van boven- en onderblad aan. Aan de buitenkant wordt-ie wat sterker ingedrukt dan aan de binnenkant. En hout - zeker het zachte hout waarvan stapels gemaakt zijn - laat zich gemakkelijk samendrukken. Vergeleken met het echte handwerk, waarbij de stapel gesneden, geprobeerd, bijgesneden, opnieuw geprobeerd moet worden, en dat dan voor boven- en onderblad, is zo'n 'zelfpassende' stapel een handig trucje. Een ander zal zeggen: bedrog.

Of het klankverschil oplevert, daarover zullen de meningen blijven verschillen. Hooguit een dubbelblinde test kan hier voor- en tegenstanders overtuigen. Misschien. Heel misschien.

 

Om misverstanden voor te zijn: Ik geloof in geen geval dat het kuiltje tot klankverbetering leidt. (geloven is in dit geval gelijk aan zeker weten) Ik heb alleen het idee dat de maker van de stapel het mogelijk gedaan heeft met klankverbetering als doel.

 

Je neemt wellicht aan dat deze persoon rationeel gehandeld heeft en niet zomaar in de war was. Vanuit welke gedachte, aanname of theoretische overweging zou die persoon dan vermoed hebben dat het hol slijpen van stapeluiteinden tot een 'klankverbetering' kan leiden? Ik kan me er niets bij voorstellen.

Zie deze afbeelding: http://bit.ly/qtanT7

Op punt C moet het hout zeer worden ingedrukt/aangedrukt om op punt B - het midden van de stapel - een redelijke passing te krijgen. Op punt A is dan nauwelijks spanning. De trillingen zullen onevenwichtig worden doorgegeven door het volume van het stapelhout: directer bij de buitenzijde dan bij de binnenzijde. Merk op dat het indrukken van het hout alleen bij de stapeluiteinden gebeurt: een halve centimeter vanaf het stapeleinde is daar wellicht geen sprake meer van. Maar de onevenwichtigheid van de spanning waaronder de stapel is gezet, geldt voor het hele volume. Ik zie niet hoe daarvan een voordeel te verwachten is.

 

Ik weet ook niet wat de maker van deze stapel heeft bezield, maar er is van alles verzonnen om de klank te verbeteren. Daarbij speelden in vele gevallen fantasie, magie en quasi fysica een rol, want met gezond verstand kom je er niet op.
Ik heb ook eens een Reiki-meester (een man, het was niet Leonora!) als klant gehad die beweerde dat een instrument beter ging klinken wanneer er een magisch Reiki-ritueel mee werd uitgevoerd.
Wellicht heeft het te maken met "de magie van de viool" en het onontdekte "geheim van de oude Italiaanse Meesters" die de fantasie van sommigen prikkelen: iets dat niet zo gauw gebeurt met een blikopener of een nietjes-tang.

 

Je had vijfentwintig jaar geleden ook mensen die ergens in de buurt van hun geluidsinstallatie een soort verchroomd stickertje plakten (de hifi-winkel leverde die!), waardoor de geluidskwaliteit van hun installatie hoorbaar beter werd...

Zolang aan bepaalde oude Italiaanse violen eigenschappen worden toegedicht die hun gigantisch hoge prijzen moeten rechtvaardigen, zal deze magie blijven bestaan. Iedere vioolbouwer zoekt niet alleen de ideale klank, maar tegelijkertijd ook een mogelijkheid om zoveel mogelijk voor een viool te kunnen vragen! Helaas is de viool een belegging geworden, net als andere kunstvoorwerpen, dan gaan andere normen gelden. En dan krijg je vioolbouwers die aan stapels gaan werken. Of geheimzinnige lakken stoken. Of hun hout vooraf in bepaalde vloeistoffen dompelen. Wie weet, hè?