Ik ben bezig de beide blad delen haaks en pas te maken voor de verlijming. Eerst heb ik het zo goed mogelijk geschaafd, daarna heb ik een vlakke plaat genomen (2x 12mm MDF verlijmd) en daar op een stevig Alu hoekprofiel gemonteerd, uiteraard haaks op de plaat. Daar heb ik schuurpapier opgeplakt. Het geheel vast gezet en de bladzijkanten zo vlak mogelijk aangedrukt heen en weer geschoven. Dat gaat redelijk alleen het schuurpapier verstopt redelijk snel en trek je al snel een groefje in de zijkant. Is er een betere manier ?
Met schuurpapier zal het je niet lukken een perfecte voeg te maken; schuurpapier laat altijd rondingen achter en is daardoor een volkomen fout hulpmiddel: bij het voegen blijft elk stukje schuurpapier verplicht op minimale afstand van twee meter van de betreffende bladen. Wat je nodig hebt is een lange schaaf (ca 60 cm) met een scheermesscherpe beitel, een klein en zuiver blokhaakje en een bankschroef. De te voegen delen in de bankschroef zuiver haaks en kaarsrecht afschaven (de instelling van de schaaf is hierbij cruciaal) en door steeds te passen controleren op een perfecte voeg. Dat duurt soms eindeloos, maar het is een leerzaam proces! In heel sommige gevallen kan een scherp schraapstaal uitkomst bieden bij een stuk hout dat ondanks langdurig schaven op één plek niet wil gehoorzamen, maar in principe moet de schaaf het doen. Een perfecte voeg hoeft niet geklemd te worden; de delen worden met lijm op elkaar geplaatst; de lijm wordt door schuiven wat weggeknepen en de lijm doet door het drogen de rest. Een niet perfect passende voeg gaat vroeg of laat open, juist ook wanneer hij met geweld op elkaar geklemd is en dan is het lastig repareren! Investeren in de vaardigheid van het voegen is voor elke vioolbouwer een must.
Bedankt Bert,dat is duidelijke taal,zo,n lange schaaf heb ik niet maar daar ga ik op uit. Ik denk dat het zuiver vlakschaven me wel enige tijd zal kosten.Het is denk ik verstandiger om dat eerst op een paar ander plankjes te gaan oefenen. Fred
Met schuurpapier zal het niet gaan lukken!! Die actie kan dus gestaakt worden. Dat komt, omdat er altijd een ongelijkmatige druk wordt aangelegd op het te bewerken oppervlak, daardoor ontstaat een hol oppervlak ook al is de ondergrond super vlak. Het gaat alleen maar met een schaaf en dan zijn er ook nog twee mogelijkheden: machinaal en handmatig. Voor wat betreft de machinale manier heb ik daar slechte ervaringen mee: ik heb uren pogingen gedaan om twee Fichte helften exact passend te schaven. Maar steeds wanneer je die helften tegen elkaar brengt en bekijkt tegen het licht waren er altijd weer kieren. Met die bladen ben ik dan weer met de rijschaaf aan de slag gegaan en alleen dan lukt het! Hoe gaat dat ‘voegen’ dan in zijn werk? Ik ben in het allereerste begin begonnen met een opstelling op de Workmate®, een apparaat wat de meeste van ons bouwers wel in huis hebben. Je moet dan ook nog de beschikking hebben over een lange schaaf, ook wel rijschaaf genoemd. Dat die lang moet zijn is logisch, want dan is er over een grote lengte een kaarsrecht vlak. Ik heb even een schets gemaakt hoe zo’n opstelling er uit kan zien: Dan is het nog van belang dat de schaafbeitel niet alleen super scherp is, maar ook nog recht is en haaks staat in de schaaf. Testen met een winkelhaak anders gaat alles scheef worden. Sommigen slijpen de beitel een heel ietsje bol waardoor er bij het samenvoegen nèt even iets ruimte ontstaat voor een ietsje meer lijm in het midden van de voeg. Toevallig was ik gisteren bij de bekende zaak voor houtbewerkers in Arnhem (Baptist) een paar schaven aan het bekijken en daar zie je geen houten rij-schaven meer. Ze zijn allemaal van metaal met wel een mogelijkheid tot fijn-instelling, maar slechts een heel klein vlak aan de zijkant, zodat ik betwijfel of dat toepasbaar is voor de opstelling zoals gegeven in de schets. De verkoper had ook nog zo zijn twijfels over het feit of dat wel exact haaks was!! Wat niet op de schets staat is dat de opvulling inclusief te schaven bovenblad geklemd dienen te worden*. Omdat de Fichte-helft meestal in een wigvorm wordt aangeleverd moet daar ook een soort wig voor gemaakt worden die dan tussen blad en klem kan worden geplaatst. Doe je dat niet dan 'loopt' je lijmtang gewoon weg en krijg je het nooit vast. Want het moet allemaal wel goed vastgezet worden wanneer er met schaven begonnen wordt. En heel weinig afnemen, dat betekent dat de beitel heel weinig moet uitsteken. Alleen bij kleine afnames kan worden gecontroleerd of de twee voegen goed passen. Dus: beide helften schaven, klemmen los maken en controleren met daglicht als tegenlicht en heel goed kijken!! Denk ook om de juiste schaafrichting, want de ene keer moet je de positie van een helft juist spiegelen anders schaaf je tegen de draad in en gaat het niet. Otto Möckel beschrijft dat in zijn boek heel mooi: de twee voegen moeten zichzelf bijna vast zuigen. Maar je moet hier heel kritisch zijn over de juiste passing. Ben je al gauw tevreden en ga je later aan de slag met het uithollen en vormen van de welving, dan wordt het blad steeds dunner en kom je jezelf tegen. Is de voeg niet sterk genoeg omdat die niet goed past, dan zal hij halverwege de vorming van de welving losgaan en dan heb je een fors probleem! Want hoe schaaf je zo'n dun blad dan nog precies dat hij gaat passen? Ook hier geldt weer: “Do it right the first time!” Ben je niet helemaal tevreden? Zaag de lijmnaad weer door en start de hele procedure opnieuw. Doe je dat niet, nou ja dan krijg je weer wat hier boven staat. Als je dat voor het eerst doet is het niet gemakkelijk. En voor esdoorn met een mooie vlam erin is het nog moeilijker!! Maar het kan, het is goed te doen! Het kost inspanning maar geeft wel grote vreugde als het is gelukt! Frits Opm.: Ik zie nu pas dat Bert ook al iets dergelijk heeft gepost. Vermoedelijk was ik al met mijn antwoord bezig toen Bert er ook al eentje aan het maken was. Omdat ik een schetsje aan het maken was ben ik wat langer bezig geweest dan Bert en dan kunnen dit soort dingen gebeuren. Het kan geen kwaad, inhoudelijk ondersteunen ze elkaar! * addendum: op 3-1-2009 schetsje #2 toegevoegd!
Fred, Aan de reacties van Bert en Frits wil ik graag wat toevoegen. Het bekende boekdeel van de fijnspar mag je natuurlijk open breken, en het overgebleven klosje kun je gewoon weg schaven. Vervolgens heb ik beide plankjes nog even gevlakt met een schaafje en heb net zo als Frits omschrijft de staande kanten met de rijschaaf gevlakt. De rijschaaf is afkomstig van een braderie en is volgens mij honderd jaar oud, het is een houten schaaf en de beitel is super scherp en de schaaf moet echt minimale flinters van het hout afhalen. Soms lijkt het schaafsel meer op een soort houtwol dan dat het op hout schaafsel lijkt. Ik moet eerlijk zijn en wel vermelden dat ik het slechts eenmaal hebt gedaan, maar met succes, de naden sluiten werkelijk heel mooi maar bij het verlijmen heb ik wel de fout gemaakt om druk op de delen uit te voeren, en dat is wat Bert juist adviseert om niet te doen. Al doende leert men. Remi
Dat is helemaal niet erg Frits,om de schaaf op zijn kant,haaks te leggen had in niet aan gedacht,dus prima zo! Ook bedankt Remi,ik keek gisteren avond op internet en vond een oude houten rijschaaf,gekocht voor 25 euro,leek me niet te veel.Alleen ben ik vergeten te vragen of de zijkant haaks is,op de foto zag het er wel zo uit.In iedergeval ga ik hem vandaag ophalen en mee aan de slag. Fred
Open breken zou ik absoluut niet doen, omdat dan het gevaar aanwezig is dat het nèt even anders breekt dan je gewenst had. Dan ben je een stuk van je blad kwijt en is het maar de vraag of er geen scheur in is gekomen die langer doorloopt dan je gewenst zou hebben. Nee, gewoon even een stukje met de handzaag en dan zijn de twee helften gescheiden, waarna het schaafwerk kan beginnen. Het is wel van belang de twee delen te beschouwen als 'boekdelen', die ook op die manier open geklapt dienen te worden, omdat de juiste kant binnen moet zitten (en daardoor natuurlijk ook vanzelf de buitenkant op de goede plek komt!). Frits
De methode van de schaaf op zijn kant leggen heeft niet mijn voorkeur. Ik klem de beide helften liever in de bankschroef (houten voortang van de werkbank) en schaaf uit de hand. Bij het passen is dat ook veel handiger. Het is natuurlijk net wat je gewend bent. Succes met voegen!
Ik heb het altijd zo gedaan en het is inderdaad maar net wat je gewend bent. Wat ik ook wel eens tegengekomen ben is, dat beide helften tegen elkaar aan worden gelegd (het boekmodel) en ingeklemd. Daarna simultaan schaven. Vraag: moet je dan niet eerst ervoor zorgen dat de grotere vlakken volkomen vlak zijn? Het voordeel zou zijn dat de absolute haaksheid niet meer vereist is en er een betere kans op passing bestaat. Volgens mij gaat dat nog wel goed met Fichte, maar bij esdoorn (onderblad) gaat het allemaal wel erg zwaar worden. Bert, kun je hier nog wat meer over zeggen? Frits
Dat heb ik wel eens geprobeerd, maar ik vond het niet goed werkbaar. Ook met jouw bezwaar dat je de controle over de haaksheid niet meer hebt ben ik het eens.
Frits, Scherp als altijd moet je de plankjes niet van elkaar breken maar even los zagen. Vervolgens heb ik even de schaaf over de onderkant gehaald, eerst om het restant van de verbinding weg te werken en vervolgens om het kromtrekken van het hout iets te corrigeren. Hout trekt nu eenmaal krom tijdens het drogen en door het vlakken van de onderkant wordt het geheel iets minder wiebelig voor dat het haaks schaven begint. Eenmaal verlijmd en gedroogd heb ik weer de schaaf ter hand genomen en een stuk schuurpapier om de onderkant nog wat beter af te vlakken. Met het verder bewerken, het uitzagen, vormgeven en zo de welvingen aan brengen moet ik nog beginnen. Door omstandigheden kom ik er nog niet aan toe en rust het hout geduldig in de kelder om verder bewerkt te worden. Fred, Zorg dat de schaaf super scherp is, echt als een scheermes en dat geldt voor al het snij gereedschap. Hoe scherper des te minder kracht je nodig hebt en des te dunnere deeltjes je kunt afschaven. Wel opletten dat je het bovenblad niet in een V vorm gaat schaven en dat je de lijmnaad evenredig houd met de nerf Remi
hallo @2 Een perfecte voeg hoeft niet geklemd te worden; de delen worden met lijm op elkaar geplaatst; de lijm wordt door schuiven wat weggeknepen en de lijm doet door het drogen de rest."" Ik klem liever de delen (tenzij het blad uit 1 stuk bestaat ). Dit omdat ik er meer vertrouwen in heb als er een lichte druk word uitgevoerd op de twee delen. Om te vermijden dat ze gaan "drijven" (niet in water) kan je altijd een opstelling of een mal maken waardoor de bladen geen multi directionele bewegingsvrijheid hebben. Dit neemt natuurlijk niet weg dat de vlakken zuiver moeten zijn, daar sluit ik me dan ook volledig bij aan, ook het feit dat schuurpapier niet volstaat voor deze bewerking.
