Bij Baptist in Arnhem kwam ik laatst naast huidenlijm ook beenderlijm en zelfs zenuwlijm (geen idee wat dat is) tegen. Aangezien ik tot nu toe altijd huidenlijm heb gebruikt ben ik eens aan het speuren gegaan om erachter te komen of beenderlijm niet beter zou kunnen zijn. Men zegt dat het sterker is, maar er zijn even zovele tegenstanders die zweren bij de moderne synthetische Titebond (in diverse variaties en toepassingen verkrijgbaar, ook bij Baptist). [ik behoor ook bij de tegenstanders van Titebond, heb het ooit eens gebruikt bij een aantal lijmverbindingen voor een gitaar]. Het blijkt dat de natuurlijmen soortgelijke eigenschappen hebben allen gebaseerd op collageen als klevende bouwsteen en ze lijmen als de beste. Er zijn een aantal eisen waaraan de lijm zoals die in de instrumentbouw wordt gebruikt moet voldoen. Een belangrijk aspect is dat de lijmverbinding weer ongedaan moet kunnen worden gemaakt voor een eventuele reparatie of uit te voeren correctie. Dat kan niet alleen bij huidenlijm maar ook bij beenderlijm, maar bij een moderne synthetische lijm zoals PVA (polyvinylacetaat) oftewel de ‘witte houtlijm’ uit de gele fles, de cyanoacrylaat lijm (secondenlijm) en bij epoxyhars lijmen, gaat dat niet. Dus die zijn niet geschikt voor de vioolbouw. In Nederland maken we geen onderscheid tussen synthetische lijm en lijm op natuurlijke basis, dat wil zeggen we noemen ze allemaal: “lijm”. De Engelsen en Amerikanen hebben daar wel verschillende woorden voor: “glue” en “adhesives” om aan te geven dat het gaat om natuurlijke lijmen enerzijds en de synthetische anderzijds. De lijmverbinding moet ook niet krimpen of uitzetten want anders ontstaan er scheuren. Moet ook niet te snel ‘pakken’, anders valt er niet meer mee te werken. Hij moet lang houdbaar zijn en gegarandeerd sterk blijven tot in lengte van jaren. Moet behoorlijk hard zijn omdat er anders demping ontstaat in de transmissie van de geluidsgolven. Moet ook niet reageren met de lak: op olie- of op alcoholbasis. Zo zijn er nogal wat eisen waaraan deze lijm moet voldoen. Na deze lange inleiding dan eindelijk mijn vragen: Waarom dan tòch de voorkeur voor de veel duurdere huidenlijm ipv beenderlijm? Zijn er onder ons die beenderlijm gebruiken? Bert jij? Voor welk doel?
Huidenlijm is volgens mij niet of nauwelijks duurder dan beenderlijm; bij de groothandel kost het per kilo minder dan 10-20 euro en met een kilo kun je een gigantische berg lijmwerk verzetten en regelmatig verse aanmaken en het oude residu weggooien. In een vioolbouwerspraktijk zijn de kosten van (huiden)lijm absoluut te verwaarlozen in verhouding tot de kosten voor hout en onderdelen. Ik heb geen uitgebreid onderzoek gedaan naar de verschillen in hechtkracht tussen beender- en huidenlijm maar over het algemeen wordt aangenomen dat huidenlijm een iets flexibeler (ofwel minder harde) verbinding geeft dan beenderlijm. En dan de geur: beenderlijm stinkt, huidenlijm niet of nauwelijks. Titebond is er in meerdere soorten. De gewone titebond schijnt geliefd te zijn onder gitaarbouwers. Een ander type Titebond "liquid hide glue" is huidenlijm met toevoegingen waardoor het niet bederft en niet stolt bij kamertemperatuur. Het is daarom toe te passen zonder lijmverwarmingsapparaat. De toevoegingen reduceren de lijmkracht echter tot ver onder het aanvaardbare. Heel geschikt om etiketten in je viool te lijmen maar niet voor de constructie van het instrument zelf.
Zoals eerder gezegd over Titebond, een niet onbelangrijk voordeel is dat de verwerkingstijd veel langer is dan die bij huidenlijm. Ik heb daarom Titebond wel toe moeten passen voor de verlijming van losgeraakte zangbalken aan de binnenkant van het bovenblad van een gitaar. Ik heb daar een doseerinrichting voor gemaakt door een injectiespuit te verlengen met een plastic (polyethyleen) slang. Via het klankgat en een belichtingslampje met spiegel van binnen, kon ik op die manier de lijm doseren op de juiste plekken. Het bovenblad behoefde er daarom niet te worden afgehaald. De reparatie door het klankgat zou met huidenlijm nooit gelukt zijn, want die zou na een paar minuten al aan het geleren zijn geslagen en dan druk je hem niet meer door de doseerslang heen. De houdbaarheid van Titebond is echter nogal beperkt en ook al koop je het kleinste flesje, na verloop van tijd treedt er verkleuring op en is ‘ie over tijd. Kun je hem maar beter wegdoen, anders heb je iets met veel moeite gelijmd en laat de verbinding na verloop van tijd tòch weer los. Ik vond de Titebond niet hard genoeg worden, waardoor ik trillingsdemping verwacht. Volgens ‘ingewijden’ is Titebond behept met ‘creep’, hetgeen een verschijnsel is dat te maken heeft met een heel langzame beweging in de tijd. Het spul blijft niet eeuwig op z’n plek. Maar nu is er Titebond I en Titebond II, de laatste schijnt daar minder last van te hebben. Een ander voordeel van huidenlijm is, dat je nagenoeg iedere gewenste sterkte kunt aanmaken en dat kan van Titebond niet gezegd worden.
@Frits: Zenuwlijm: Lijm waarvan je de zenuwen krijgt. Houd hij het wel of houd hij het niet! Geintje natuurlijk. Beenderlijm: Een geur, een lucht die je als je hem eenmaal hebt geroken nimmer meer vergeet. Mijn vader, timmerman gebruikte te pas en onpas deze lijm.
Het conserveermiddel wat je bedoelt zal Natriumbenzoaat zijn, geschikt als middel tegen bacteriën en schimmel. Het wordt ook vaak en veel toegepast in de kant-en-klare salades! Dit soort chemicaliën is eetbaar, hoewel in principe ieder chemicalie eetbaar is, als je er maar niet te veel van krijgt. Denk maar aan de ordinaire keukenzout: te veel geeft echt problemen! Trouwens, te veel water ook! [de wrede Japanners hebben in WO II heel wat gevangenen op die manier tergend langzaam -letterlijk- verdronken.] Remi, je bewaart de huidenlijm denk ik als gel in de koelkast? Ik heb wel eens gelezen, dat er mensen zijn die die gel uit de koelkast halen er een stukje uit nemen en zo in de magnetron schuiven en daar in luttele minuten een goede hete huidenlijm van maken, zo op het te lijmen onderdeel uitsmeren en lijmen maar. Anderen daarentegen beweren dat de lijmkracht op die manier behoorlijk achteruit gaat en verkiezen daarom liever de langzame opname van water bij kamertemperatuur, om vervolgens te worden opgewarmd tot zo'n 70° C en vooral niet te laten koken. Dat laatste wordt toch door velen ontraden. Het bewaren als gel in de koelkast doe ik nooit. Ik maak altijd verse lijm aan in afgeschatte hoeveelheden, die ik eerst even laat zwellen in water en pas wanneer dat is gebeurd (soms een paar keer wat extra water toevoegen) verhoog ik de temperatuur tot zo'n 70-80 °C (alles 'au bain marie'). Voor die relatief kleine hoeveelheden vind ik het niet nodig reeds gegeleerde lijm te bewaren. Het restant na verhitten doe ik ook altijd weg, omdat de lijmkracht afneemt naarmate het aantal keren opwarmen toeneemt. Bovendien is de kans dat er bacteriegroei optreedt in die restanten veel groter dan bij vers aangemaakte. Met een kilo droge lijmkorrels kun je jaren doen, tenminste wanneer je de voorraadbus weer goed afsluit.
Frits, Het klopt, ik bewaar mijn lijm inderdaat in de koelkast als een gel. Maar nu we het toch weer over lijmen hebben, licht eens een klein sluiertje op over je lijmklemmethode (met naverwarming) voor het aanbrengen van de strookjes langs de zijkanten? Oh ja, huidenlijm, beenderlijm en zenuwlijm nooit en te nimmer koken, alle lijmkracht gaar verloren. (Altijd), je lijm opwarmen in een pannetje met water. “Au bain marie” Remi B.T.W. huidenlijm is inderdaad niet zo erg duur.
Remi, vwb de FO-lijmklemmen moet ik je toch doorverwijzen naar mijn post van 11-10-2005 onder "Lakken van Strijkinstrumenten". Het zou natuurlijk nogal tegenstrijdig zijn, wanneer ik nu opeens wél mijn ontwerp openbaar maak, terwijl ik beweerde daar vanaf te zien. Vanwaar je nieuwsgierigheid? Ben je misschien met een lijmrand bezig en gaat het verlijmen niet zoals je wilt?
