Ik prijs mij gelukkig de Franse klassiekemuziekzender Mezzo op de kabel te hebben - schijnt lang niet overal zo te zijn - en het valt me op dat zoveel violen tegenwoordig 'bruine' kinhouders, staartstukken en stemsleutels hebben, waarschijnlijk palissander. De sleutels zijn daarnaast heel vaak van het soort 'omgekeerd hartje'. Ik vraag mij af: is hier sprake van een veranderende smaak of een mode, ik heb het gevoel als je pakweg twintig jaar teruggaat dat toen ebben de standaard was. Maar misschien neem (of nam) ik ook wel selectief waar...
Een tijdje geleden hadden we het hier op dit forum over authentieke instrumenten, dat wil zeggen instrumenten die wel in deze eeuw zijn gebouwd maar als het ware de 18e-eeuw moeten vertegenwoordigen: Barok-instrumenten. Steeds vaker willen steeds meer mensen op een Barok-instrument spelen. Een trend, denk ik. Waarom? Tja, men denkt dat het vroeger zo geklonken moet hebben en daar past dan alleen maar een Barok-instrument bij. Dus ook Barok-stokken, stemsleutels in de oude stijl en vooral geen ebbenhouten materiaal, geen kinstuk, een A die op 415 Hz staat en ook nergens vibrato. Ja, misschien wel mode. Waarom? Moeilijk te beantwoorden: ik weet het niet. De drang naar iets nieuws met vooral de wil om zo natuurgetrouw een ander tijdperk na te spelen, letterlijk en figuurlijk. Frits
De hartvormige stemsleutels zijn ook erg mooi om te zien natuurlijk. En met een benen randje zijn ze nog mooier. De "ouderwetse"ebben stemsleutels zijn ook wel wat saai. En laten we eerlijk wezen: de authentieke uitvoeringspraktijk heeft ons heel wat opgeleverd, veel "nieuw" repertoire, maar ook het besef dat men vroeger toch anders speelde en dat dus het klankbeeld ook anders was. Speel als violist maar eens een Mozartsonate met iemand op een fortepiano: je wordt niet meer weggespeeld door de piano, je kunt een echte dialoog aangaan. En wees nou eerlijk: de tijdssfeer komt toch ook veel beter over. Kijk, je kunt zeggen dat we niet precies weten hoe het vroeger heeft geklonken, maar we hebben wèl de zekerheid te weten hoe het niét klonk: zoals het klinkt met moderne instrumenten. En dan is de zoektocht naar de originele klank toch heel wat avontuurlijker dan het gemakzuchtig spelen zoals we het al honderd jaar deden en zoals velen nog altijd denken hoe het moet! Een organist zoekt altijd muziek bij het instrument waarop hij moet gaan spelen, want dan klinkt de muziek optimaal, dan wordt de hele partituur hoorbaar. Dit geldt voor viool- en pianomuziek natuurlijk net zo goed, maar daar staan we liever niet bij stil: we beschikken meestal immers niet over een authentiek instrument. :/
Volgens mij zo oud als de wereld. Op een LP uit de jaren zeventig staat Perlman met zn Stradivarius met bruine hartvormige stemsleutels. Heb een cd van Mischa Elman voor me liggen met een kleurenfoto erop uit de jaren 60; ook bruine hartvormige stemsleutels en bruin staartstuk. Is dus zeker niet iets van de laatste tijd.' Edit: gevonden
Waarschijnlijk omdat er toch geen sprake is van modebewuste keuzes. Toen ik destijds een nieuw kinstuk in overleg met een therapeut moest hebben, werd er gekeken naar pasvorm maar niet naar materiaal. Vandaar dat ik een bruin houten kinstuk kreeg terwijl de andere "losse delen" zwart waren. Kan de variatie tussen de materialen van oudsher niet ook een economische reden hebben? Datzelfde zie je bij toetsinstrumenten: in de ene periode zie je zwarte met witte toetsen terwijl in een later tijdperk de kleuren omgedraaid werden.
Wanneer de witte toetsen uit een fineerlaagje ivoor bestaan, zou dat uit economische maar misschien ook wel om legitieme redenen, later veranderd kunnen zijn door de witte te veranderen in zwarte ebbenhouten toetsen. Dat laatste zie je wel bij orgels en klavecimbels. Of dat de werkelijke reden is weet ik niet. Frits
Een fineerlaagje ivoor? Fineer is toch altijd hout? Oospronkelijk hadden Vlaamse klavecimbels op de ondertoetsen een benen deklaag, de Franse klavecimbelbouwers gebruikten na 1650 ebben op de ondertoetsen, en benen boventoetsen, want zo kwamen de handen van de bespelers beter uit, is wel gezegd (!). Ook Zuid-Duitse / Weense toetsinstrumenten hadden in de 18de eeuw vaak zwarte ondertoetsen. Ivoor werd pas in de 19de eeuw veel gebruikt. Bij de introductie van neo-barokke orgels, na 1950, werd ook graag ebben op de ondertoetsen gebruikt als een soort revival van de 18de eeuw. Bij onze originele Friese dorpsorgels uit de 18de eeuw zijn de ondertoetsen altijd belegd met been, soms ivoor. Ik heb de indruk dat de hartvormige stemsleutels en buxus voor het staartstuk vooral gebruikt werden bij dure instrumenten, om het instrument nog meer cachet te geven. Maar ja, nu komen deze onderdelen vaak uit China en heb je voor een paar tientjes een prachtig setje!
Joa, doar hest geliek oan. Moar 'k heb t'r nait eerder oan docht. Bin 't ook nait eerder teg'nkom'n. Moakt wat uut tin?
