Mijn oude studieviool, waarvan de arm losgegaan was, ben ik - op goed geluk - aan het restaureren. Ik hoopte na het strippen van de lak en het opnieuw aanlijmen van de arm over te kunnen gaan op het lakken. Helaas liet ik hem vallen en constateerde daarna dat de beide delen van het onderblad niet meer hecht aan elkaar verlijmd zijn. Als ik op de ene helft druk steekt de andere helft in het midden plm. een halve millimeter boven de ander uit. :/ Ik vrees derhalve dat er een en ander gedemonteerd moet worden (de arm er weer af, het bovenblad eraf? , of het onderblad? of gewoon de helft van het onderblad?). Maar hoe doe je dat?. Ik heb al gezocht in de index, maar niets gevonden waar ik iets mee kan. Wie wil me raden? Bij voorbaat dank, Simon
Oh, da's balen zeg Ik kan je helaas geen goede raad geven, maar ik hoop wel dat het weer helemaal goed komt met jouw viool. Sterkte, Leonora.
Wellicht eerst eens wat standaardwerken lezen over vioolbouw, daarna eens een viool van nul af bouwen zodat je weet wat bij de constructie van belang is. Daarna op zijn minst wat handboeken lezen over vioolrestauratie voordat je aan de slag gaat, want anders wordt het nooit iets en blijft het prutswerk. Verwacht op dit forum geen complete en uitgebreide handleidingen, want de bijdragen over bouw en restauratie zijn noodgedwongen fragmentarisch en meestal ingegeven door een te beantwoorden vraag. Je kunt natuurlijk het net afspeuren naar tips in alle talen, maar met een standaardwerk heb je tenminste een visie op vioolbouwen in handen. Vioolbouwen is te doen, maar pak het dan grondig aan. Heb je een incidentele reparatieklus en wil je niet persé verder in de vioolbouw, ga er dan mee naar een vioolbouwer; dat is beter voor je instrument.
Leonora, bedankt voor je medeleven, maar echt balen laat ik liever aan anderen over. En Bert Boon ook bedankt voor zijn welgemeend en doorwrocht advies dat ik niet van plan ben op te volgen omdat mij een ander leerpad voor ogen staat. Dit is geen eigenwijzigheid, hooguit eigenzinnigheid. Ik blijf dus hopen dat hij met zijn deskundigheid zoveel vertrouwen in mij kan opbrengen dat hij mij in pakweg twee zinnen kan aangeven wat ik vooral niet moet doen. groetjes van Simon
Je kunt mijn adviezen ook omdraaien tot een negatief, dan weet je ongeveer wat je niet moet doen. (dat is één zin) Wanneer je je overigens niet van plan bent adviezen op te volgen, dan heeft het ook geen zin ze te geven. Niettemin veel succes gewenst op het leerpad dat je voor ogen had (wellicht kun je dat dan ook even in twee zinnen aangeven, dat lijkt me interessant voor de discussie!)
Beste Simon, Zo op ‘papier’ laat zich het euvel eigenlijk niet verhelpen. Want er moet eerst worden vast gesteld waardóór de losse lijmnaad vermoedelijk is ontstaan. Het kan zijn dat de twee helften van de bladen in de loop der tijden in combinatie met de snaardruk zodanig hebben gewerkt, dat de spanning te groot werd en de naad open gaat. Het kan ook zijn dat de lijmnaad op zich goed sluit maar simpelweg los zit: slechte verlijming. Dat is naar mijn mening ook de reden waarom Bert Boon in feite aangeeft: laat dit doen door een ervaren vioolbouwer/reparateur die weet hoe een viool wordt gebouwd, wat wél of wat niet kan! Wat ik me echter realiseer is, dat er dan geen antwoord gegeven wordt op de vraag hoe men een boven- of achterblad verwijderd. Ik zal een poging doen dit te beschrijven, maar neem geen enkele verantwoordelijkheid op me wanneer bij de uitvoering hiervan het een en ander anders verloopt dan beschreven is of verwacht werd. Het is niet altijd nodig het achterblad los te halen, maar dat hangt helemaal van de situatie af. Het kan zijn dat door het verplaatsen van de stapel (meer druk op de losse lijmnaad) de lijmnaad een ietsje verder open gaat. Dat stelt de reparateur in staat te zien hoever de lijmnaad los zit. Wanneer die lijmnaad niet over de gehele lengte los zit en er verder geen obstakels in de weg zitten die een smetteloze aaneensluiting in de weg staat, kan het achterblad blijven zitten en opnieuw verlijmd worden. Daarna is het verstandig -om herhaling te voorkomen- een aantal ‘diamantjes’ aan te brengen over de lijmnaad die los zat. Maar dat kan alleen wanneer er binnenin niet allerlei troep zit die een goede hechting voorkomt. Is dat niet het geval, dan kan met behulp van een staaldraad waar aan het einde een scherpe punt zit, zo’n ‘diamantje’ in het centrum worden aangeprikt, worden voorzien van een druppel lijm (huidenlijm!), met enige snelheid door het f-gat worden gebracht en vervolgens in de juiste positie worden aangebracht. De nerfrichting van die ‘diamantjes (ruitvorm) is haaks op die van de centrale lijn. Afhankelijk van de lengte van de losse lijmnaad worden er een aantal aangebracht, tussenruimte ongeveer 4-5 cm. Na droging van de lijm zou het instrument weer bespeelbaar moeten zijn. De procedure zoals boven omschreven is een behoorlijke ingreep en vereist veel kennis, kunde en ervaring, anders gaat het niet lukken. Maar goed, dit is een poging te beschrijven hoe zoiets in z’n werk kan gaan. Het verwijderen van een blad kan het beste gebeuren door een soort dun paletmes tussen de rib en het blad te wurmen. Dat mes moet bot zijn, want het mag geen snijdende werking hebben! Het moet ook niet te dik zijn, omdat anders splijting optreedt op een andere plaats dan de verlijming. Doordat het redelijk dun is, is er ook een zekere flexibiliteit. Wanneer het instrument niet is gelakt kan met succes met een druppelpipet enkele druppels alcohol op het lemmet worden aangebracht waardoor die de plaats bereiken waar de verlijming zit, als het instrument in de juiste positie is gebracht waardoor de druppels naar omlaag bewegen. (Als het instrument wél is gelakt, is alcohol een lastige weekmaker omdat al gauw het gevaar bestaat dat de lak wordt aangetast. Ik gebruik in dat geval liever heet water als het niet anders kan.) Met steeds wat meer druk uitoefenen gaat de hechting wijken. Wáár begonnen moet worden is afhankelijk van een plaats waar een wat minder goede hechting zit. Die kan meestal wel worden gevonden door de gehele rand te bekloppen. Bij goed luisteren kan een verschil in klank worden waargenomen: klinkt wat holler. Dat zou een goede plaats voor een begin kunnen zijn. Waar absoluut niet begonnen moet worden is de hoekpunten, omdat juist daar de beste hechting zit: het grootste contactoppervlak in vergelijking tot het oppervlak van de lijmrandjes! Dus ook de onder- en bovenklossen hebben veel contactoppervlak en zullen meestal goed vast zitten! Nogmaals, het is eigenlijk ondoenlijk om ‘even’ te beschrijven hoe een dergelijke reparatie moet worden uitgevoerd. Misschien kan het nu ook zijn, dat er toch besloten wordt naar een vioolbouwer te gaan! Ik kan me overigens niet vinden in Berts bewering dat een advies altijd moet worden opgevolgd, omdat anders het advies niet gegeven had hoeven worden. Die logica ontgaat me. Ik hoop dat je er wat aan hebt en misschien wel tot het inzicht komt dat het allemaal wat minder simpel ligt als eerst werd gedacht. Ik ben benieuwd hoe dit afloopt, dus houd ons maar op de hoogte. Frits
Beste Bert, Toen Theo Olof 70 werd, heeft hij zijn viool opgeborgen en is gaan schrijven. Nu ik 80 ben heb ik mijn viool, die 60 jaar aan de wilgen hing, weer tevoorschijn gehaald. Ik heb weer zin om te spelen, maar hij moet wel worden gerestaureerd. Ook daar heb ik zin in. Jouw advies luidde: " ...eerst wat standaardwerken...daarna van 0 aan een viool bouwen...vervolgens een paar handboeken over vioolrestauratie...en wanneer je daarna perse niet verder wilt in de vioolbouw, ga dan naar een vioolbouwer." Op zich is jouw leerplan prima. Daaraan mankeert niets. Maar voor mijn doen onbruikbaar. Niettemin bedankt voor de moeite. mhg. Simon
Beste Frits, Hartelijk dank voor de moeite mij uitgebreid e.e.a. uit te leggen. Met deze informatie kan ik heel goed uit de voeten. Ik weet nu waarop ik moet letten. Ik zie wel waar het schip strand, maar heb nu goede hoop dat het succesvol zal verlopen. Ik ben al bij een vioolbouwer geweest, die mij de lak zal leveren. Mocht ik nog meer problemen tegenkomen, dan zal hij me wel de benodigde onderdelen kunnen leveren. In ieder geval zal ik je op de hoogte houden. Nogmaal hartelijke dank voor duidelijke uitleg. Simon
Dag Frits, Even bijpraten:Mijn viool, waarvan ik de oude lak al verwijderd had heb ik inmiddels - zij het ondeskundig - netjes gedemonteerd. Het verwijderen van het op de lijmnaad gespleten onderblad ging zo gesmeerd, dat ik meteen ook het bovenblad, waarvan de lijmnaad eveneens over een lengte van 15 cm. los lag, heb verwijderd. Ik geloof dat het zal lukken de bladen zonder ze helemaal van elkaar te scheiden, opnieuw te verlijmen om daarna de lijmnaad te versterken met diamantjes om de 5 cm. et zal me benieuwen. mhg. Simon
Beste Bert en Frits, Zo, het duurde even, maar dan heb je ook wat! De viool doet het weer; nu ikzelf nog. Na 60 jaar geen viool aangeraakt te hebben zijn mijn vingers stijf en mijn bewegingen houterig. Er is dus veel achterstallig onderhoud te doen. Jullie in ieder geval bedankt voor de waardevolle tips. Ja, ook die van Bert heeft er toe bijgedragen niet bij de brokken te blijven zitten treuren maar de tanden erin te zetten. Beide bladen die op de lijmnaad losgelaten hadden heb ik van de krans gelicht en opnieuw gelijmd en voorzien van (eigengemaakte) diamantjes. Bij gebrek aan professionele klemmen heb ik heel wat geëxperimenteerd met mogelijke lijminstrumenten, maar uiteindelijk met doodgewone timmermanslijmklemmen de diamantjes op de naad weten vast te klemmen. Vervolgens moesten de beide bladen weer op de krans worden gelijmd. Omdat ik geen gebruik kon maken van een mal om het bovenblad correct op de krans te lijmen, deed ik dat uit de vrije hand. Daardoor vertoont de overstekende rand van het boveblad een serie schoonheidsfouten ( varieert van 3 tot plm. O,5 mm.) die ik ( en hopelijk jullie ook) voor lief neem. Na montage van het bovenblad heb ik niet meteen het onderblad, maar eerst de hals gemonteerd. (het vastklemmen van de hals aan het onderste blok leek me eenvoudiger dan eerst het onderblad aan de krans te lijmen) De uitsparing in de krans waarin de hiel van de hals gelijmd moet worden heb ik moeten aanpassen omdat het snijpunt met de toets ter hoogte van de inkepingen in het bovenblad ruim 31 mm. i.p.v. 27,4 mm bedroeg en de hals 5 graden uit het lood liep. Na dit gecorrigeerd te hebben ontdekte ik dat er nóg een afwijking was: de toets helde 2 a 3 mm. naar één kant. Dit heb ik niet durven corrigeren om niet van de regen in de drup te vallen omdat de hiel in dat geval aan één zijde geen contact zou krijgen met de rand van de uitsparing. (Had ik dit met een spaander op kunnen lossen?) Vervolgens heb ik het onderblad vrij vlot er weer op kunnen lijmen. De Arnhemse vioolbouwer Martig was zo vriendelijk mij de lak te leveren. Omdat de oude kam niet meer gebruikt kon worden i.v.m. de gecorrigeerde uitsparing van de krans heb ik de vioolbouwer een nieuwe kam laten snijden, de snaren en de stapel er op en in laten zetten. Ik ga nu dus intern verhuizen op het strijkersforum; namelijk van vioolbouw naar viool spelen. Tot ziens, en bedankt!
Super dat je viool weer in elkaar zit, succes met het spelen! Ik ben erg benieuwd hoe het viooltje er uit zag en hoe het nu is! Zou je foto's kunnen plaatsen? Daphne
Beste Daphne, Hoe hij er uit zag kan ik alleen beschrijven; hoe hij er nu uitziet zal ik fotograveren; heb je even geduld? Smon
Na demontage van de gestripte viool had ik vier onderdelen, hals plus toets, onder en bovenblad en krans. zie foto"s http://img8.imageshack.us/g/m51100061.jpg/ Op foto 1 kun je zien dat de toets naar rechts helt ( ik durfde de uitsparing in de krans waarin de hals opgesloten moet zitten niet te corrigeren) De vioolbouwer heeft de kam daarbij aangepast. (zie vorig bericht) Vergelijking foto 1 met fota 3 laat zien dat de buitenrand aan voor en achterkant plm. 3 mm. verschilt. Voor mij persoonlijk is dat geen enkel probleem. Wanneer ik er op speel hoor ik namelijk niets van deze schoonheidsfouten en =) Bedankt voor de getoonde interesse
Simon, Mooie foto's! Gaaf om te zien. Als de viool weer fijn speelt is dat natuurlijk het belangrijkste. Weet u hoe het komt dat het achterblad iets scheef zit? Komt dat door een onnauwkeurigheid met plaatsen, of is het gaan schuiven bij het opklemmen van de lijmklemmen? (Ik wil vooral mezelf voor dit soort dingen behoeden, maar uiteindelijk is het allemaal toch leren door te doen). Verder ziet het er mooi uit, ik vind vooral de kleur erg mooi! Altijd heb ik gezegd dat mijn viool donker gaat worden (een vriendin van mij heeft een erg mooie donkere viool), maar deze kleur spreekt me ook wel aan! Daphne
Daphne, Ja, de kleur bevalt mij ook heel goed: Blanke lak (op spirit basis) met een beetje goudkleurig pigment. Wat de stand van het onderblad betreft. Ik heb eerst het bovenplad op de krans gelijmd en daarna de hals met toets geplaatst. Toen heb ik al gezien dat de overstekende rand aan de bovenkant te ruim en aan de kant van de krul te zuinig was. Maar ik moest bij het lijmen van het onderblad vooral ( angstvallig) opletten dat de 4 scherpe hoeken (ter hoogte van de f-gaten) niet buiten de rand zouden vallen. Dat is mij ternauwernood gelukt en de oorzaak dat de stand niet helemaal correct is. Simon
Ik ben eigenlijk wel erg benieuwd wat dan het 'goudkleurige pigment' is. Het is dus niet oplosbaar in ethanol? Anders zou het een kleurstof moeten zijn. Dit pigment wordt dus gedispergeerd in alcohol? Kun je wat informatie geven over dit 'pigment'?
Tja, geen idee. Ik vroeg om een lichte lak. Hij zou er iets goudkleurigs aan toevoegen. Ik heb dat (in mijn onschuld) vertaald met 'pigment'. De lak verspreidt in ieder geval een aangename geur. Ik vermoed iets synthetisch. Wilt u het graag weten? mvg. Simon
Ik vermoed dat het een kleurstof is op aniline-basis, derhalve volledig oplosbaar in ethanol. Wanneer het niet te veel moeite kost, zou ik het bijzonder waarderen wanneer deze kleurcomponent bekend gemaakt wordt.
Beste Frits, Eerst gisteren kreeg ik meldiing van jouw vrag dd. 16-05-2011. Desgevraagd gaf de Hr. Martig het volgende antwoord: de kleur die ik voor uw lak heb gebruikt is een meng-kleur. Ik gebruik kleurstof van de firma Winsor & Newton, Artist's Pigment, in de kleuren "Indian Yellow", "Alizarin Crimson" and "Lamp Black". Het resutaat kunt u bezichtigen via de link in een van de bovenstaande berichten. Voordat ik aan het lakken begon vreesde ik problemen omdat ik op strijkersforum las, dat de lak op spiritbasis al verhard aan het penseel voordat je het erop strijkt. Ik gebruikte een klein rond penseel nr.8 (selected filament van Talens). Een kleine (misse) streek is dan eenvoudig te herstellen en geeft geen enkel probleem. In alle rust heb ik er in totaal 6 lagen op gestreken ( 1 laag per dag). Fluitje van een cent. Heb je hier wat aan Frits? mhg. Simon
