Laatst was ik bij een vioolbouwer en verzandde in een heerlijk gesprek. Hij vertelde me hoe hij hout selecteerde voor een viool. Wow, wat een kunst! Het kwam er op neer dat hij een stuk hout helemaal bestudeerde. Hij zei dat alle klanken in het stuk hout moesten zitten, dan zou het een mooie viool worden. Dat betekent dus dat een beschadiging op een bepaalde plek in een viool ook weer dat mooie van die klank te niet kan doen, concludeerde ik. Hij beaamde dat en zei dat het nog sterker was. Aflakken van een viool kan de hele klank weer veranderen. Daarom is hij ook aldoor bezig de lak die hij gebruikt zo optimaal mogelijk te maken. Hij maakt die blijkbaar zelf! (Doen alle bouwers dat?) Ook werkt hij om die reden de lak (zo mogelijk?) niet bij, bij een bestaande viool. Want ook dat zou weer de klank kunnen veranderen... Nu vroeg ik me na dit gesprek iets af. Pas nadat ik weer thuis was, anders had ik het gevraagd! Is er verschil in een beschadiging in het bovenblad of onderblad, als het gaat om klankverandering? Of de krans? Heeft iemand het hier ooit meegemaakt, een viool laten herstellen waarna die een andere klank had? Gewoon nieuwsgierig...
Afgezien van herstelde stapelscheuren (die hebben vaak een merkbare invloed) hebben veel herstelde scheuren in het bovenblad niet veel invloed op de klank. In het achterblad komen scheuren veel minder voor, maar ook daar zal de invloed niet groot zijn. Bij reparaties in de krans is dat verschil zo mogelijk nog kleiner. Ik denk dat een grondig gerepareerde viool eerder iets anders klinkt doordat de stapel en kam net een pietsje anders kunnen staan dan voor de reparatie: dat is wel weer tot het oorspronkelijke terug te brengen.
Ik denk dat het toch heel wat genuanceerder ligt! Je kunt als reparateur geen goed oordeel hebben of het instrument beter of slechter geworden is in klank na de reparatie. Hoe goed kent de reparateur het instrument? Weet de reparateur dan nog hoe het instrument voorheen klonk? Op -de zwakke- basis van hetgeen hij/zij zich herinnert? Je zou zelfs een klankspectrum kunnen opnemen vóór de reparatie (aangenomen dat er nog op gespeeld kan worden) en na de reparatie weer een opname. Dan zijn waarschijnlijk verschillen waar te nemen, maar de vraag is dan of die ook hoorbaar zijn want dat is waar het allemaal om gaat. Dan hangt het bovendien af van de ernst van de reparatie: moet het bovenblad er af, dan zal er na herstel altijd iets veranderd zijn, in ieder geval de stapel en de positie van het bovenblad. Of wat te denken van de kam? Er zijn vele variabelen mogelijk. Ik kan best klanken halen uit een cello, maar betekent dat dan ook dat ik cello kan spelen en in staat ben verschillen vóór en na de reparatie van iemands cello te detecteren? En dat op zo’n korte termijn? De enige die in aanmerking komt om daar een oordeel over te hebben is de eigenaar. Dat is degene die het langst de klank ervaren heeft voordat het euvel zich openbaarde en voordat de reparatie werd uitgevoerd. Ook kan het zijn dat de klank na reparatie als beter, prettiger, aangenamer etc. ervaren wordt. Ja, dat kan ook!
Enorm interessant. Vooral die houtkeuze (#1), maar ook de rest (na reparatie). Ik kan het niet beantwoorden. Wat me wel is bijgebleven: een vioolbouwer, die ik sprak, repareerde een bijzondere viool van een professioneel musicus die het instrument qua klank en spel volledig kende. De vioolbouwer vond het moment van afhalen en even bespelen heel spannend! (En vertelde mij dat de musicus gelukkig heel blij de deur uit ging!).
Uiteraard is het oordeel van de eigenaar/bespeler leidend: dat is ook waarop ik mijn inzicht baseer. Dat een instrument na reparatie beter klinkt dan voor beschadiging komt regelmatig voor, maar heeft meestal te maken met een kromme kam, een niet optimaal geplaatste stapel of andere sub-optimale zaken vóór de beschadiging, die tijdens de reparatie worden "meegenomen" omdat het instrument tóch op de werkbank ligt.
