Gebruik je voor de stapel best hout met fijne jaarringen, dicht bij elkaar, of liever wat breder uit elkaar? En wat is de invloed op de klank? Graag jullie mening hierover. Gr.
Sunrise, Ik heb wel eens gelezen over het gebruik van andere houtsoorten, o.a. esdoorn of zelfs ebben voor het maken van een stapel. Zelf denk ik dat het gebruik van een hardere houtsoort de klank van een instrument scherper zal maken. Hoe weker de houtsoort des te meer demping, hoe harder het hout hoe scherper/sneler de overdracht. Hardhout geleid geluid sneller als zacht hout. Hoewel dit relatief is, je hebt het over een stukje hout van een paar centimeter. Natuurlijk zal een stukje hout met een dichte nerf de trillingen van boven naar onderblad een ietsje anders transporteren als een stukje hout met een brede nerf. Maar ik denk dat de plaats van de stapel (het tunen en de plaats er van) van groter belang zijn dan de eventuele kleine verschillen in dichtheid van de nerven. Remi
Johan, Dit soort vragen lokken altijd een heleboel meningen uit, die meestal gebaseerd zijn op veronderstellingen, of op een enkel experiment. Ik heb nog nergens een echt gefundeerd en onderbouwd onderzoeksresultaat gezien dat de invloed van variabelen zoals dichtheid, massa en stijfheid (aantal jaarringen per mm) heeft onderzocht. Op zich is dat ook niet zo vreemd wanneer men zich bedenkt, dat het maken van een exacte passing v.w.b. de welving van boven- en onderblad, de exacte positie en de tensie voor ieder nieuw experiment onmogelijk is. Daar komt nog bij, dat niet iedereen in staat is het verschil te horen! Wat ik wel uit een reeks ervaringen weet is dat elke keer wanneer ik een stapel plaats, het volgende het grootste effect op de klank heeft (volgorde van opsomming heeft geen betekenis): * Goede passing tussen boven- en onderblad (curvatuur bladen) * Tensie (hoe strak zet je de stapel) * Positie, dus de plaats waar de stapel staat Hoewel hun invloed niet valt te ontkennen is het materiaal en de diameter van ondergeschikt belang. Want iedere door mij gemaakte stapel is weer van ander materiaal en heeft daardoor ook een andere dichtheid, stijfheid etc. Misschien dat er vast wel onderdelenzaken zijn die stapelhout per meter verkopen zodat er mogelijk wat continuïteit zit in de samenstelling, hoewel binnen eenzelfde stuk hout ook weer variatie zit. Extreem oud en hard materiaal zal zich afwijkend gedragen t.o.v. gangbaar stapelhout. Er zijn er die een stompje potlood hebben geplaatst (bij gebrek aan beter of een noodoplossing?) met acceptabele resultaten. Wat dan acceptabel is, vermeldt het verhaal niet, kan zijn dat de onderzoeker het niet heeft kunnen horen. Keuze stapelhout: ik (en vele andere bouwers) neem meestal een stuk hout afkomstig van een reststuk van het bovenblad waarvan een stuk wordt afgespleten. En dan meestal een bovenblad van een bepaalde leeftijd, dus eentje die zo’n jaar of zes of ouder, is. In veel gevallen komt dit heel goed overeen met het aantal jaarringen wat zich gemiddeld op het bovenblad bevindt. (Dichtheid jaarringen neemt toe in de richting van de centrale lijn). In het algemeen zitten dan op een stapel zo’n 5 tot 6 jaarringen. Neem voldoende lengte om een vierkant stuk te kunnen schaven tot een achtkant, want de juiste lengte is niet direct gemaakt en mogelijk is er meer dan een stapellengte nodig. Dus bouw een klein voorraadje op. Daarna rondschaven tot de gewenste diameter (nagaan of de stapel door het f-gat wil). Wat ik ook wel eens heb gebruikt is een (deel van een) zangbalk wat meestal een mooie rechtlijnige en fijne nerf heeft. Hier ook: splijten en schaven tot de gewenste diameter. In wezen heeft Remi het in een eerdere post in grote lijnen heel goed verwoord en hoop ik dat met deze details er een nog completer beeld is ontstaan. Misschien dat Bert Boon hier nog wat aan wil toevoegen?
Daar valt weinig aan toe te voegen, behalve dat wie veel vioolstapels gebruikt, het handig is dat ze in lengten van 30cm in de handel zijn. Cellostapels zaag en schaaf ik meestal zelf uit reparatiehout of restanten celloblad o.i.d. Er wordt beweerd dat oud hout beter zou zijn (en klinken) dan nieuw, maar daarvoor heb ik (nog) geen bewijs kunnen vinden, evenmin als voor de gunstige invloed van veel of juist weinig jaarringen. Goed inpassen op de juiste plaats is het belangrijkst.
Zou het niet kunnen zijn, dat jong hout nog aan krimp onderhevig is? Daardoor is een eerst goed passende stapel later een ietsje korter geworden. Het gevolg kan zijn dat de stapel eigenlijk te los staat met mogelijk verlies in klankkwaliteit. Dus in die zin denk ik dat de uitspraak: 'oud hout is beter dan nieuw' juist is.
Ook ondervond ik dat bij een nieuw gemaakte viool de eerste stapel, die aanvankelijk goed paste, na een aantal dagen/weken te kort blijkt te zijn. Komt dit doordat de viool zich nog moet "zetten", of zich moet aanpassen aan de spanning van de snaren. Bij nieuwe celli komt het nog meer voor. Is het dan goed om de eerste stapel ietwat meer spanning te geven? Groeten, Johan
Bij nieuwe instrumenten moet je rekening houden met het vervangen van de stapel na enkele maanden tot een jaar; dat heeft inderdaad meer met het "zetten" van beide bladen te maken dan met de krimp van het stapelhout. Met nieuw hout bedoel ik ook niet dat het vorig jaar is gekapt, maar dat het even lang heeft gelegen als het hout voor nieuwbouwinstrumenten. Meer spanning geven zou ik zeker niet doen.
