Al een tijdje ben ik bezig met Breval consertino nr 2 aan het instuderen en gisteren heb ik besloten het eertse deel hiervan uit mijn hoofd te leren. Nu is mijn vraag; Leren jullie ook stukken uit je hoofd? En hoe pakken julie dat aan? Welke stukken leer je uit het hoofd en waarom juist die stukken? En wat is volgens jullie het nut van stukken uit je hoofd leren spelen?
Ha leuk, ik heb dit niet bewust gedaan maar toen ik een keer de bladmuziek niet voor me had bleek dat ik het grootste deel al uit mn hoofd kon. Bij de tweede bladzijde raakte ik wat in de war omdat dan de opvolging van frases iets veranderd. Ik denk dat je als je iets uit je hoofd kent je je nog meer kan richten op de toonvorming en interpretatie. Wat in het begin dan weer lastig is, omdat noten onthouden makkelijker is dan forte en piano Als je het bewust wil doen denk ik dat het stuk in stukjes opdelen het beste werkt. En dan later aan elkaar plakken. Kijk eens hoever je komt als je t nu probeert...bv tot het stuk met de snaarwisselingen?
Een stuk uit het hoofd leren kan nuttig zijn wanneer je tijdens het spel een bladzijde muziek om dient te slaan. Dat is bijvoorbeeld het geval van een paar Partita's van Bach. Ik heb zelf als solist het eerste deel van een vioolconcert uit het hoofd geleerd, omdat ik vond dat ik dat moest. Maar ook al heb je niet als doel een stuk uit het hoofd te kunnen spelen, bij goede studie merk je al heel gauw dat het stuk er eigenlijk al 'in zit'. Het gaat mis omdat je denkt dat je het niet uit het hoofd kunt spelen. Voorwaarde is echter wel dat je na intensieve studie en nadat je de voor jou beste vingerzetting hebt bepaald, daar ook bij blijft. Dus niet meer veranderen. Doe je dat wel, dan is het geheugen van slag en gaat alles mis. Zowel de streek als de vingerzetting worden in het geheugen opgeslagen. Ook de streek niet wijzigen, want dan loopt het niet meer. Ik heb dat ook met orgelstukken: eenmaal goed bestudeerd gaan er heel wat maten als vanzelf. Hoe pak je dat aan? Door heel veel te spelen en vooral oefenen zonder bladmuziek en te kijken hoe ver je komt. Valt vaak heel erg mee.
Ja, dat is zeker een strategie! Bij mij werkt het toch eerder zó: Ik studeer dus van blad en zorg dat ik het stuk er technisch helemaal goed in krijg. Dat lukt mij toch beter door van blad te lezen en na te gaan of ik alles doe wat ik moet doen. En zodra ik het stuk technisch echt lekker goed heb lopen, dus geen struikelblokken of blokjes meer heb, ontdek ik dat ik het ook zonder bladmuziek kan spelen en kom ik toe aan de verfijning. Zo werkte dat bij mij bij piano ook altijd (en bij andere instrumenten). Maar iedereen is verschillend. Ik ken ook wel mensen die prachtig spelen, maar totaal niet durven vetrouwen op hun geheugen en dus écht de bladmuziek voor zich moeten hebben. Ik denk dan dat ze hun geheugen erg onderschatten en hun strijd vooral op het gebied van vertrouwen winnen ligt.
Behalve bij eigen stukjes en improvisaties heb ik wel blad op de standaard. Een stukje Bach wat ik laatst uit mijn hoofd deed: het lukte omdat ik er al heel lang aan werk & het klonk veel beter (zonder blad aandacht bij streek en klank ipv noten).
Ja, die ervaring heb ik ook. Improviseren is daarom ook zo leuk en verder dus wat ik uit mijn hoofd kan spelen. Het voelt gewoon intenser, want het is echt iets dat dan uit jezelf komt en niet 'opgelezen' (al doe je dat met intonatie, dynamiek). En ik vond vroeger dus ook al als scholier het fijn uit mijn hoofd te spelen, vooral als iemand mee zat te kijken. Ik had dan ook lekker geen boek voor mijn neus, zodat ik het idee had dat diegene dan ook niet fouten kon zien. Ik voelde mij vrijer en kon er zo echt wat van maken. Met een boek voor, voelde ik mij gevangen in de verplichting precies te spelen wat er stond. Nu als volwassene doe ik natuurlijk ook mijn best precies dát te spelen wat ik moet spelen, maar nu besef ik dat een foute noot mooi kan worden gespeeld en het dan nog steeds bij de muziek kan horen. Dit besef scheelt een hoop stress! Ik heb niet de illusie dat ik alles perfect uit mijn hoofd doe, maar op het moment dat ik het zonder bladmuziek speel, speel ik wat er van dat stuk in mijn hoofd op komt.
Ik oefen eerst met bril, dan zonder en dan met het licht uit (uiteraard niet in het donker, maar met gewoon daglicht) en daarna de standaard wat verder weg. Maar vaker speel ik per ongeluk uit mijn hoofd en dan moet ik weer teruggevonden hebben waar ik ben, voordat ik ergens kom waar ik het niet meer uit mijn hoofd kan. Vooral in orkesten heb ik daar last van als ik te lang alleen naar de dirigent heb gekeken of als ik wat op de automatische piloot aan het spelen ben Of wat ook wel gebeurt is dat ik in een loopje terecht kom en het liedje niet meer eindigt... Tijdens het inspelen speel ik ook altijd stukjes uit mijn hoofd van muziek die ik gewoon in mijn hoofd heb omdat ik ze ooit op een ander instrument gespeeld heb of omdat het bekende muziek is. Ik probeer dan de noten te vinden en denk dat dat ook wel helpt bij het makkelijker uit je hoofd gaan spelen.
Ja, dat herken ik ook. Het voelt even heel ontredderd aan als je even niet weet waar je dan allemaal bent. Het is dan wel zo dat je dan een heel goede luistertraining krijgt om de draad op te pakken. Die luistertraining zit in de situatie ingebakken.
Wat ik nu doe is verschillend. Soms pak ik de cello en begi het stuk zomaar te spelen en zie wel waar ik eindig. Daarna controleer ik de vinger zettingen en boogjes door de bladmuziek door te lezen. Daarna plak ik er een nieuwe regel aan vast. Ik speel de regel aandachtig, lees de regel nog een keer door en leg dan de bladmuziek ondersteboven op tafel. Dan speel ik eerst de regel die ik nieuw bestudeerd heb een aantal keren uit het hoofd en pak steeds de bladmuziek ter controle er weer bij. Daarna neem ik vaak een pauze. Als ik voor de 2e keer ga spelen lees ik de bladmuziek eerst een keertje door en leg deze daarna weg. Dan pak ik mijn cello en begin het stuk vooraan, en hopenlijk eindig ik dan een regel verder. Het opslaan van de muziek en het terug halen uit je geheugen zijn duidelijk 2 verschillende processen. Wel leuk om te doen
Vergelijkbaar: iets wat ik al goed ken ben ik aan het spelen. Plotseling merk ik dat ik al wat verder speel dan waar mijn ogen op het blad zijn ..... . Een mooie tussenvorm vind ik: het blad staat er wel, maar je hebt het bijna niet meer nodig. Je blik is losjes op het blad. De andere kant: als bij een optreden de musici heel geconcentreerd op het blad staren vind ik dat echt jammer. Ze kennen het van buiten, hebben het al vaak uitgevoerd en kijken alsof zij het voor het eerst zien staan. Sommige dirigenten en ook cellist Yo-Yo Ma gaan lekker door en moeten na 20 minuten een paar bladzijden omslaan omdat zij er niet meer naar gekeken hadden.
Ik weet niet of het helemaal past in het onderwerp, maar ik zie op Brava de laatste tijd steeds meer dirigenten die hele symfonieën volledig zonder partituur dirigeren. En ze doen dat verbazend goed! Hetgeen heel goed te zien is aan hen die vóórslaan. (Dat is dus niet op de maat maar net even eerder. Als je het niet gewend bent is het heel lastig spelen als orkestlid. Vooral de inzetten!!) Dus die lui hebben de muziek noot voor noot én ook nog van alle partijen, in hun hoofd zitten. Ook heel knap.
Hele stukken uit het hoofd spelen lukt me niet, zeker de snelle loopjes niet, maar ik probeer soms wel passages uit het hoofd te spelen. Werd al eerder gezegd: je speelt intenser, anders. Ik merk gewoon dat het een ander deel van mijn hersenen geactiveerd wordt... Ik kan trouwens wel makkelijk uit het hoofd zingen, hele passionen en meer 'ijzeren repetoire' incl riedels van maten lang. Toch nog weer een ander deel van de hersenen....? (dus...of....mijn vioolstuk eerst zingen....!!) En leuk idee om ook in orkest ed af en toe proberen uit het hoofd te spelen!
