Speelde Wolfgang .A. Mozart op een goedkoop viooltje (het 'chineesje' uit zijn tijd) of had hij de beschikking over een meesterinstrument? Wat had Nicolo Paganini eigenlijk in handen? Was dat een kwaliteitsinstrument of speelde hij zo steengoed en snel dat het zelfs op een soort sigarenkist nog meesterlijk klonk? Henri Vieuxtemps, ook een componerende violist, wat had hij in handen? En wat voor celli hadden de beroemde, voor specifiek cello componerende, musici? Waar zouden die instrumenten uithangen? Van Mozart zijn nog violen bewaard gebleven. Ze worden in Salzburg bewaard in het Mozarteum, een kunstinstelling die de violen in bezit heeft. De viool uit de kindertijd van Mozart is gemaakt door een vioolbouwer die aan het hof in Salzburg werkte. Andreas Ferdinand Mayr. Vermoedelijk is de viool gebouwd in de jaren 40 van de 18e eeuw. Qua maat zat het tussen 1/4 en 1/2 viool in. de kinderviool De concertviool van (vermoedelijk volwassen geworden) Mozart had het label Jacobus Stainer in Absam / prope Oenipontum 1659. Het is echter gemodelleerd naar een Stainer en is gebouwd vroeg in de 18e eeuw. Meest waarschijnlijk is het gebouwd door een lid van de familie Klotz, een familie met veel vioolbouwers uit Mittenwald in zuid Beieren (Duitsland). concertviool En dan heeft Mozart nog een andere viool bespeeld. De concertviool heeft hij in Salzburg achtergelaten toen hij daar weg ging. Had hij dan geen behoefte meer aan een viool? Men denkt dat hij intussen een viool had gekocht van Pietro Antonio dalla Costa, een vioolbouwer uit Treviso. De Costa-viool is gebouwd in 1764. De Costa viool, ook wel de "Mozart-viool" uit 1764 Er is nog veel meer over die violen te vertellen én er zijn, meer recent, geluidsopnames gemaakt. Dit is te lezen op de website van het Mozarteum http://www.mozarteum.at/en/museums/mozarts-original-instruments.html Violen van Mozart zijn ook hier te horen (scroll door naar 1;33 als je geen zin hebt in de uitleg)
Ik werd heel benieuwd naar de cello van Luigi Boccherini. Kijk, op een schilderij is die wel te vinden: Ridolfo Luigi Boccherini was het derde kind van contrabassist Leopoldo Boccherini en de jongere broer van Giovanni Gastono Boccherini die de libretto's schreef voor Antonio Salieri en Joseph Haydn. Hij legde al vroeg talent voor vioolspel en cellospel aan de dag en zijn vader zag in dat hijvoor een verdere muzikale vorming het buiten het gezin moest zoeken. Lees over zijn leven: https://www.britannica.com/biography/Luigi-Boccherini https://en.wikipedia.org/wiki/Luigi_Boccherini http://www.luigi-boccherini.org/en/biografia.php http://www.musicologie.org/Biographies/b/boccherini.html Nazaten in rechte lijn leven nu nog in Spanje, waar een Asociación Luigi Boccherini is opgericht. Je kunt veel lezen over zijn leven en onder welke omstandigheden hij tot welk(e) compositie(s) is gekomen, maar vooral van de Asociación had ik gehoopt te kunnen vernemen hoe het nou met zijn cello en viool zat. Zijn die nog ergens? Misschien ben ik van al dat beeldschermturen een beetje scheel geworden en heb ik wat over het hoofd gezien, maar ik heb toch het sterke vermoeden dat dat niet het geval is. Paleis in Aranjuez, Spanje Tja, ik kan het toch niet hebben dat ik dus geen cello van hem kan vinden. Mijn gedachten gaan naar het paleis in Aranjuez, waar Boccherini heeft gemusiceerd in dienst van het hof. Palacio de Aranjuez, ik ben er zelfs nog geweest als tiener. Mij staan daar de koninklijke vaartuigen, en ik dacht ook rijtuigen, die daar te zien waren. Prachtige omgeving ook, een eindje buiten Madrid. Echt een zomerpaleisje! Hier zijn echter violen en een cello te vinden die door Antonio Stradivarius gemaakt zijn einde 17e eeuw en begin 18e en bekend staan onder het "koninklijk kwartet". https://www.patrimonionacional.es/c...sicales/cuarteto-palatino-o-cuarteto-decorado Ik lees in de biografie van de Asociación dat Boccherini van 1770 tot 1785 in dienst was van de broer (Don Luis, infante) van koning Carlos lll en in Aranjuez zijn werk deed in het koninklijk privé-orkest en kamer-ensemble. De violen waren dus intussen allang gebouwd en schijnen te zijn gebruikt voor het kamer-orkest van de toekomstige koning Carlos lV. Nergens wordt in de paleiselijke info Luigi Boccherini genoemd, dus zou hij dan toch niet...? Ik lees echter wel: "Setenta años después de su fabricación, Carlos III encarga al Padre Brambilla la adquisición del entonces quinteto para su hijo, el Príncipe de Asturias y futuro Carlos IV, en su viaje a Cremona. Una viola tenor desaparecida en la Guerra de la Independencia completaba el cuarteto actual. Los instrumentos habían sido heredados por dos hijos de Antonius.."(op de site van het paleis van Aranjuez). Dus 70 jaar na de bouw van de instrumenten van het kwartet vraagt koning Carlos tijdens zijn reis in Cremona aan ene heer Brambilla of hij het kwintet instrumenten zou kunnen overnemen voor zijn zoon. De instrumenten waren ooit geërfd door de twee zonen van de meesterbouwer. Die overname is kennelijk gelukt. De werkgever van Boccherini, Don Luïs, de broer van Carlos lll, had mogelijk een kwintet instrumenten tot zijn beschikking. Die instrumenten voor de toekomstige koning Karel lV zijn mogelijk door zijn oom nog ingezet voor het koninklijk orkest. Er is echter een "tenor viool" verloren geraakt in een oorlog. Hier en daar 'rammelen' verhalen een beetje. Verhalen die op diverse sites zijn te vinden. Zou Boccherini dan toch op de door de meester gebouwde cello en violen hebben kunnen spelen? Ik ga het toch wel geloven. Daarom ga ik het nu maar hebben over wat ik in mijn bron over de cello lees. Tenslotte vroeg ik mij af hoe het met de cello zat waar Boccherini op speelde. Van "de" cello kun je echter niet spreken, tenslotte zie je hem op het schilderij met een andere cello dan die hieronder beschreven wordt. De cello is gedecoreerd met behulp van mallen die in een museum in Cremona te vinden zijn. Ook de violen uit het kwintet zijn gedecoreerd. In de cello is een etiket met : “Antonius Stradivarius Cremonensis / Faciebat Anno 1694 (4 manuscrito)”. Het anagram AS is in de vorm van een circel met een kruis. De lak is donkerrood. De decoraties betreffen een processie van tien naakte en gevleugdelde zuigelingen (waarschijnlijk allemaal bedoeld als cupidootje) die met pijl en boog jagen op antilopen. En hoe klinken de instrumenten van het Cuarteto Palatina? Dit heb ik kunnen vinden (met werk van Boccherini was het circeltje rond geweest)
Hoe zou eigenlijk een cellist in de 18e eeuw reizen? Waarin zou hij de cello bewaren? In een zware houten kist? Kun je daarmee eigenlijk wel een beetje hebbelijk reizen, of regel je op elke locatie waar je komt een andere cello via een vioolbouwer?Tournees maken door Oostenrijk en Frankrijk met violist Filippo Manfredi. Die moeten dan gereisd hebben per postkoets. Dat moet niet geweldig zijn geweest voor een cello en vast ook niet voor de viool, maar de cello neemt ook nog eens (kostbare) ruimte in beslag. Hm, het is dus een beetje dolen geworden langs musea in Venetië, Milaan en natuurlijk Lucca. Niks gevonden! Als er strijkinstrumenten worden getoond, gaat het alleen om de bouwer en niet wie er op zou hebben gespeeld.
En dan kom ik ineens het volgende tegen: "Parmi les instruments de Boccherini, il y avait deux Stradivarius, dont un de 1709, qui fut tour à tour en possession de l'Infant d'Espagne Don Sebastian, puis de son neveu, le duc d'Hernani8,w 14 . Au XXe siècle, il passe des mains de Gaspar Cassadó (1897–1966) — élève de Pablo Casals et auteur d'une transcription du célèbre menuet pour piano et violoncelle — à Julius Berger116 (né en 1954), élève d'Antonio Janigro et l'interprète d'une intégrale des concertos pour violoncelle117 et de sonates118. C'est le violoncelle que joue Boccherini sur le tableau en haut de cet article119." (bron: https://fr.wikipedia.org/wiki/Luigi_Boccherini ) Deze bron meldt ons dat onder de instrumenten van Boccherini zich twee instrumenten bevonden die gebouwd zijn door Stradivarius, waarvan één uit 1709. (Hé, dat verhaal over een Stradivarius strijkinstrument gebouwd in 1709 ben ik eerder tegengekomen!). Dat strijkinstrument was op zijn beurt weer in bezit van Don Sebastian, "infante de España" (ergens anders heet die Don Luís, of er zijn meer Infantes). Er wordt meer genoemd, zeker interessant, maar over deze cellisten hebben we het nu niet. Wat wel weer opmerkelijk is: het gaat hier om de cello waarop Boccherini speelt/poseert voor de schilder en het is precies dát schilderij dat ik in groot formaat in #4 heb geplaatst. En nu snap ik er echt helemaal NIETS meer van!!! Die Stradivarius instrumenten, waaronder de cello, waren toch voorzien van decoraties van cupidootjes? Ik zie daar helemaal niets van op de getoonde cello. Had de schilder misschien geen zin om daar iets van weer te geven? Of is het tóch weer een ander instrument en schrijft iedereen langs elkaar heen??? En toch blijft geschiedenis een mooi vak!
Mooi verhaal Marcelita; heel boeiend! Grappig dat ik net nu met een duet (Sonate) van Boccherini bezig ben; dat maakt dit extra interessant. Dank je voor dit uitzoekwerk.
De originele viool in 1743 gebouwd door Guarnerius del Gésu is er nog en huist in het stadhuis van Genua. Zo af en toe wordt 'ie nog eens bespeeld, maar dat zijn momenten. Helaas.
Boccherini beschikte over een superieure speltechniek, heb ik gelezen. Zelf heb ik nog niet echt serieus iets van Boccherini gespeeld (hooguit een keer een vereenvoudigde versie van een stuk van hem). Het kan best zijn dat hij ook de cellisten die zijn stukken spelen alle uithoeken van de cello laat horen en voelen. Voor zijn tijd was hij immers niet direct het type "stoffige" componist die zich geheel binnen de lijntjes van de tijd/mode ophield. Ben een beetje nieuwsgierig; met welke sonate ben je bezig? Op de heel uitgebreide franse website staan per periode (qua inspiratie)voorbeelden van stukken hij heeft gecomponeerd.
Ik ben bezig met het eerste deel van de sonata voor 2 celli (zijn er meerdere? Daar heb ik weinig verstand van...) Het is in ieder geval deze, weliswaar in een wat rustiger tempo
O.K. die klinkt niet verkeerd! Boccherini heeft wel meer sonates geschreven voor 2 celli of cello-viool bijvoorbeeld.
Mozart bespeelde zelf liever de altviool dan de viool. Wanneer hij met vrienden kamermuziek speelde koos hij voor de altviool. Hij bespeeld een altviool gebouwd door Testore. Yuri Bashmet bespeelt ook een altviool van Testore. Overigens was Stradivarius in zijn tijd al beroemd en waren zijn instrumenten toen al gewild en duur. Je had destijds het spreekwoord 'zo rijk als Stradivarius'. Zijn violen zijn vanaf het begin bespeeld door de grote violisten. Dat wordt ook wel eens gezien als één van de geheimen van Stradivarius: dat de violen vanaf den beginnen bespeelt zijn door zeer goede musici. Sterker nog, deze viool is destijds onder zware bewaking naar Nederland gekomen en bespeeld door Shlomo Mintz.
En dan heb je nog het feit dat er niet één vioolbouwer Testore was, maar een vader en twee zonen. Allemaal in Milaan! En dan schijnt zoon Paolo van de oude Carlo Giusseppe Testore ook weer een zoon te hebben gehad die de vioolbouw van de familie Testore voortzette. Nu we het toch over vioolbouwfamilie Testore hebben: Een contrabas van Carlo Giusseppe Testore (de vader die de vioolbouw startte in de familie) of Carlo Antonio Testore (de zoon van eerstgenoemde; men weet niet zeker wie van de twee het gebouwd heeft, want het label in het instrument geeft niet voldoende info) lag verlaten in een marionettentheater toen de beroemde contrabassist en componist Giovanni Bottesini hem vond. Hij heeft het instrument gekocht. Bottesini was heel blij en tevreden met de kwaliteit van dit instrument en heeft er de rest van zijn leven op gespeeld. Specifiek voor een Testore contrabas zijn de vormgeving van de F-gaten in combinatie met een compacte bouw van het instrument. Het bovenblad van het instrument is van naaldhout en de ribben en het achterblad van perenhout. Dit hout was erg geliefd bij vioolbouwers in noord-Italie in die tijd. In de groeven rondom het blad ontbrak de inleg (die de zwarte dubbele lijnen geeft die je anders op een strijkinstrument ziet). De contrabas had toen nog drie snaren en A-D-G gestemd (van laag naar hoog). Dit was volgens de gangbare praktijk in Italië gedurende het leven van contrabassist Bottesini en bouwer Testore. Pas in de tweede helft van de 19e eeuw veranderde dat naar vier snaren en kwam de lage E erbij. Dit kwam door componisten als Verdi die de bassen lager lieten spelen. Bottesini werd gezien als de Paganini op de contrabas en dat gaf ook mooie (spot-)prenten: Wat mij dan weer heel intrigeert is het volgende: Als solist moet hij veel reizen en dat waren landen als Verenigide Staten van amerika, Mexico Stad, Cuba, Engeland en Sint Petersburg. Hoe heeft hij dan toch in vredesnaam gereisd met zijn favoriete contrabas??? Over de composities van Giusseppe Bottesini is genoeg te vinden. Kijk maar eens naar http://imslp.org/wiki/Category:Bottesini,_Giovanni
Een opmerkelijke registratie van wat er aan vooraf ging, want ik zie en hoor op 5:42 min. dat de G-snaar een hinderlijke Wolftoon heeft die al heel snel door Shlomo werd gevonden. Dan komen er nieuwe snaren op en op 10:35 min. is die Wolftoon wat getemperd maar nog steeds aanwezig! Het lijkt alsof er ook een andere kam op wordt pas gemaakt. Helemaal duidelijk is me dat niet. Heel vreemd dat die bewakers op 12:03 die vioolkoffer op een rij stoelen plaatsen achterin de bus die hen naar het vliegveld brengt. Een keer stevig remmen en de hele koffer ploft op de vloer! Dan in Maastricht aangekomen wordt de viool weer uitgepakt en gestemd. Daarna bespeeld en getest. Wat blijkt? De wolftoon is verdwenen. Toe te schrijven aan de temperatuur en andere relatieve vochtigheid gedurende de vlucht? Zou volgens mij best wel eens kunnen. Zo'n Wolftoon ligt erg kritisch. In het commentaar is te lezen dat de viool weer speelbaar ('playable') is gemaakt.
Ik ga weer terug naar de contrabas van Testore en die wordt, zo begrijp ik, bespeeld door de eerste contrabassist van het orkest in Venetië. Wát een klank! En anders is dit ook wel aardig te zien en vooral ook te horen:
Nog even Boccherini: Carina Bijlsma maakte de prachtige film 'Het geheim van Boccherini'. http://www.carinebijlsma.com/?page=DOCUMENTARIES&sub_page=Het Geheim van Boccherini (Ik zie nu dat dit alleen de trailer is, maar wie weet kom je de film nog eens tegen of bestel je deze bij de maker).
J.S. Bach speelde altviool (naast clavecimbel en orgel natuurlijk). Maar welke altviool? Met al zijn gepruts aan orgels en ontwikkel ideeën mbt (de aanstaande) fortepiano kunnen we er vanuit gaan dat klankkwaliteit hem nogal interesseerde.
Men zegt dat hij op Stainers speelde. Beethoven had strijkinstrumenten van Amati en Guarneri, zijn viool wordt nog bespeeld in een cd met zijn vioolsonates.
Lijkt mij ook. Maar we moeten dus de jacht openen op de altviool van Bach. Ben wel benieuwd wat daarover te vinden is. En waar die viool nu is. Net zo goed als dat er dus nog een viool van Beethoven (welke van de twee?)bespeeld wordt voor een CD met zijn vioolsonates.
