To schoudersteun or not to schoudersteun, that is the question

Geruime tijd geleden heeft een lid van dit forum een lans gebroken voor de mogelijkheid om zonder schoudersteun te spelen. Ik heb geprobeerd de hierop betrekking hebbende berichten terug te vinden, maar dat is niet gelukt. Dankzij een wat chaotische aanpak, vrees ik.

Veel beroemdheden uit een ver verleden speelden inderdaad zonder zo'n ding. Heifetz, bijvoorbeeld en Milstein en Kreisler. Gelet op deze voorbeelden heb ik het ook geprobeerd maar dat was allesbehalve een succes. Want zelfs met een schoudersteun loopt mijn viool al 'weg'. En ik heb wat van die dingen geprobeerd, al dan niet bijgestaan door schroefjes los- of aandraaiende vioolbouwers. Ik heb mijn hoop op een schoudersteunloos bestaan maar terzijde gelegd onder verwijzing naar het feit dat al die kerels (M/V) in die tijd veel meer en veel dikkere kleren droegen dan wij nu. Maar kennelijk lukt het anderen wel, moet ik vaststellen. Want in een beetje authentiek orkest mag je er waarschijnlijk niet eens aan denken

Mijn vraag is dan ook of er onder de leden van deze groep (alt)violisten zijn die er wel in zijn geslaagd zonder schoudersteun door het leven te gaan. En zo ja, hoe zij dit hebben bewerkstelligd? Ik ben benieuwd.

Hopf

 

Volgens mij heeft het alles te maken met de verandering van de viool na 1800.
De barokviool had een kortere hals en geen hulpmiddelen, werd op verschillende manieren vastgehouden, op de arm, met de rechterkant onder de kin enz. Dat kon omdat de linkerhand redelijk passief was. Je speelde en hield gelijktijdig de viool vast zonder de hand al te veel te verschuiven.
Na 1800 werd de hals langer en gekanteld en werd de volle nieuwe lengte gebruiken lastiger zonder de viool de viool los te laten. Zowel de schoudersteun of kussentje en de ook de kinsteun zijn toen bedacht om te kunnen spelen zonder zich te hoeven bekommeren om het vasthouden van de viool.
Nadeel van de schoudersteun is (wordt beweerd) het verlies van volume en trilling en kans op beschadiging van de randen.

Ikzelf gebruik een Bonmusica steun (een z.g. bejaardensteun )



die heb ik nog iets meer als een haak over de schouder gebogen. Daar kan je werkelijk alles mee doen, ik zou niet zonder kunnen en willen.
Of je een steun gebruikt of niet heeft te maken met persoonlijke voorkeur en lichaamsbouw. Vroeger gebruikten ze geen steun, ze wisten niet beter! Nu mag je gelukkig zelf bepalen wat je prettig vindt.

 

De Bonmusica steun ziet er inderdaad een beetje uit als een prothese uit het ziekenfondspakket, maar werkt desalniettemin goed voor strijkers die de viool graag stevig tussen kin (kaak) en schouder willen.
De hier aangesneden kwestie moet je m.i. zonder dogma of discussie benaderen; iedereen moet vooral zelf weten of hij een steun wil gebruiken of niet.

 

een schoudersteun is inderdaad nergens voor nodig

 

Hahahaha zo zit Debbie ook geregeld te spelen. En nog zuiver ook.

 

Misschien een verrassende vraag naar aanleiding van je betoog, waarin je aandacht besteedt aan zaken die het oog treffen, maar; hoe vond je het klinken ?

Ik kijk ook regelmatig naar Brava, en je beschrijving van het betreffende (gedeelte van het) concert komt me bekend voor; het gaat om 'Il Giardino Armonico' o.l.v. Giovanni Antonini. Ze spelen, naast het stuk van C.Ph.E. Bach, concerten voor 2, 3 en 4 clavecimbels van J.S. Bach (het laatste is de bewerking die Bach maakte van Vivaldi - 4 violen-concert), met de gezusters Labeque, en nog een vioolconcert met als solist Enrico Onofri. Deze laatste is de man die een lange witte sjaal door 't staartstuk van z'n barokviool haalt en die vervolgens om z'n hals wikkelt, zodat de viool niet afzakt of wegglijdt, althans dit denk ik.
Ik heb dit concert meerdere keren bekeken/beluisterd en ook gedeeltelijk opgenomen, dit omdat ik er danig van onder de indruk was/ben. Het concert voor 3 clavecimbels swingt bijvoorbeeld onbedaarlijk de pan uit, verder is Onofri naar mijn mening een zeer muzikale en virtuoze solist met een heerlijk vrije manier van spelen, en klonk bijv. de symphonie van C.PH.E. Bach spetterend fris, spatgelijk en met zeer heftige dramatische contrasten.

Wat ik maar wil zeggen met deze lovende kritiek; kan mij het schelen hoe het eruit ziet, wat voor kleren men draagt of hoe iemand verkiest op een beetje handige en confortabele manier viool te spelen. Je bewering dat alle (alt)violisten van dit orkest 'hardcore' dus zonder kinhouder en schoudersteun spelen, klopt ook niet; meerderen spelen met ofwel 't één of 't ander, en als ik het me goed herinner sommigen met allebei. Dat zie je tegenwoordig wel vaker hoor, bij spelers van zgn. barok- violen/altviolen, soms zie je een heel klein kinhoudertje, soms een 'gewone' grote, soms geen, soms een kussentje tussen viool en schouder, soms niks en soms een 'gewone' schoudersteun. Zoveel violisten zoveel voorkeuren, een ieder moet gewoon doen wat hij/zij het fijnst vindt spelen.

Het al dan niet spelen met historisch besef, is volgens mij veel meer een kwestie van wat je in je hoofd hebt zitten dan wat er zichtbaar is aan uiterlijkheden. Ook op een moderne viool kun je heel goed 'authentiek' (vervelend, pretentieus woord, dus liever): stijlbewust bezig zijn, kijk bijv. naar het Combattimento Consort.
Maar wanneer ensembles als Il Giardino Armonico, het Venice Baroque Orchestra, de Akademie für alte Musik, het Freiburger Barockorchester, het Orkest v/d 18e eeuw enz. enz. de muziek waarin zij zich specialeren zó overtuigend, fris en vaak spectaculair uitvoeren (althans dat is mijn bescheiden mening) , en dat op darmsnaren en met barokstokken (zaken die wél een wezenlijk verschil in klank opleveren) , dan zou ik me verder niet laten afleiden door uiterlijkheden die verder niet van invloed zijn op de klank, en al helemaal niet de historische richting afdoen als een simpel verkleedpartijtje.

 

Wat jullie misschien is ontgaan: de zusjes Labeque spelen helemaal niet op klavecimbels! Het zijn fortepiano's, copieën van instrumenten van Gottfried Silbermann, een model uit 1747. Van Silbermann zijn een aantal instrumenten bewaard (JSBach handelde er onder andere in, als tussenpersoon) en tegenwoordig kun je bij de firma Neupert zo'n instrument gewoon bestellen, ze kosten € 42.850 per stuk en ja, daar kun je ook een redelijk simpele oude Italiaanse viool voor kopen..

 

Had élk toetsinstrument twee manualen? Ik heb de concerten niet opgenomen, maar in de concerten voor twee en drie klavecimbels werden zeker twee fortepiano's gebruikt en één klavecimbel, die concerten heb ikzelf gezien, de zusjes speelden op éénmanualige fortepiano's van het Silbermann-type met dubbelgebogen gefineerde wand, zwarte ondertoetsen en met been belegde boventoetsen. Het gebruikte klavecimbel had twee manualen. Je kunt zulke instrumenten heel goed laten samenspelen met klavecimbels, de dunne besnaring van de fortepiano's geeft bijna hetzelfde timbre weer als een klavecimbel. Ook het volume van de fortepiano's is bijna gelijk aan dat van het klavecimbel. :|

 

Hoe een discussie over het gebruik van de schoudersteun uitkomt op Bach's ouwe Silbermann fortepiano
(Nog iemand nog iets te melden over schoudersteunen?)

 

Eerst toch nog maar even 'not to schoudersteun' ; het klopt inderdaad dat de zusjes Labeque op fortepiano's spelen; vanochtend kwam het concert weer 's langs (het heeft ook z'n voordelen dat Brava-tv zo vaak herhaalt) en het is duidelijk, te meer door de cameraatjes die zelfs op de zijkanten van de instrumenten zijn bevestigt; ze spelen op indtrumenten met één manuaal, en met de typische fortepiano-klank, die inderdaad heel goed samengaat met de clavecimbels.

Dan terug naar de kwestie 'schoudersteun (en inmiddelds ook; kinhouder?) of niet'?
Uit eigen ervaring heb ik ondervonden dat het spelen zonder 'protheses' in het begin welliswaar behoorlijk wennen is en 'eng' aanvoelt (de viool lijkt alle kanten op te kunnen wiebelen, glijden, schuiven), maar wanneer je daar eenmaal een beetje aan gewend bent, het ook z'n voordelen heeft; het voelt op een bepaalde manier veel vrijer, wanneer je hoofd alle kanten op kan bewegen en je niet constant de zaak min of meer gefixeerd hebt in één stand.
Het punt van overwegen voor mij blijft nog wel, om toch niet iets van een klein kinhoudertje te proberen, dit dan met name voor de positie-wisselingen terug (dus naar beneden), want zonder de mogelijkheid om je linkerhand vrij te bewegen blijft dat toch lastig.

 

Iedereen bedankt voor de reacties. Helaas heb ik nog geen toverwoord aangetroffen maar ik vrees dat dat er ook niet is.
Overigens heb ik een aantal malen geprobeerd zonder schoudersteun te spelen (wel met een kinhouder), maar dat was zeker geen succes. Want zoals ik al eerder meldde, zit mijn viool ook met alle mogelijke schoudersteunen niet lekker. Het voorbeeld van positie-wisselingen terug kan ik dan ook onderschrijven. Een merkwaardig fenomeen, want vroeger heb ik dat nooit als probleem ervaren. Maar misschien is die 'bejaardensteun' inmiddels wel iets voor mij. Want vioolspelen met een dikke winterjas aan, suggestie van mijn echtgenote, lijkt mij nauwelijks een oplossing. Zeker in de zomer.

Hopf

 

ik had het probleem toen ik nog niet zo heel lang bezig was met viool, dat was met een Wolf steun, dat de viool voor mijn gevoel telkens naar rechts zakte en de steun niet hoog genoeg was. En ik kreeg pijn in de nek (krampachtige houding denk ik) De Bonmusica was de oplossing. (wel goed de hoogte afstellen en de ligger bijbuigen naar de vorm van de schouder, het is een heel persoonlijk ding)

 

Ook de Wolf dient bijgebogen te worden

 

Dit is het bericht over schoudersteunen

http://www.strijkersforum.nl/viewtopic.php?id=231