De viool is niet alleen een muziekinstrument maar ook een kunstvoorwerp. Violen worden verzameld en ook voor de sier aan de muur gehangen. Bijna niemand hangt bijvoorbeeld een trombone aan de muur, of zet een cello in de hoek van de kamer om deze op te sieren. Het model van de viool is dan ook oogstrelend. De prachtige ronde natuurlijk vormen vloeien op harmonieuze wijze in elkaar over. Hebben de vroege violen soms nog iets boers, het huidige geëvolueerde model is volmaakt te noemen. Kijk hem daar hangen in volle schoonheid. Zijn organische vormen zijn rechtstreeks op de natuur terug te voeren. Want ook de natuur kent de rechte lijn niet. Zie de krul die de vorm heeft van een slakkenhuis. En de prachtige bruine kleur van de lak op zijn gewlfde lichaam lijkt op een glanzende kastanje. De vlammen van het hout en de jaarringen vertellen ons van de levenskracht en schoonheid van het bos. En de op zeepaardjes gelijkende F gaten, laten de trillingen van de lucht als water langs hun lichaam glijden. De schepper van dit alles is de vioolbouwer. Hij is niet alleen een ambachtsman maar ook een kunstenaar te noemen. En niet een gewone kunstenaar maar een kunstenaar van de hoogste orde. Omdat hij zijn schepping onzichtbaar voor de toeschouwer nog iets anders meegeeft. Namelijk de klank die zo ontroeren kan. Een klank die klinkt als een lentewind in het fluisterend woud.
Nee Tobias, de viool is geen kunstvoorwerp, maar een gebruiksvoorwerp, ontstaan in een tijd waarin vele gebruiksvoorwerpen prachtig vormgegeven werden. De viool wordt echter nog altijd in grote lijnen net zo gemaakt als vier eeuwen geleden, in dezelfde vormgeving en aangezien die vormgeving in onze tijd wordt gezien als iets zeer kunstigs, immers, het voorwerp moet met de hand worden gemaakt, om deze reden zien velen een viool als een kunstvoorwerp. De vioolbouwers in de 17de en 18de eeuw zagen zichzelf gewoon als ambachtsman die een goed product moesten maken. Daarom was de werkplaats van Stradivari ook ingericht als een soort klein fabriekje waar violen in behoorlijk grote aantallen werden gemaakt. Lees de artikelen van Roger Hargrave en de ogen zullen je worden geopend: Stradivari als ondernemer die met hulp van vele mallen en sjablonen zijn personeel, zijn leerlingen dus, aanstuurde. Maar ja, sinds de negentiende eeuw, toen het nobele handwerk wat op de achtergrond raakte, gingen de handige handelaars de viool aanprijzen als kunstvoorwerp en stegen navenant ook de prijzen voor de zeldzamere exemplaren, iets wat sindsdien zorgvuldig in stand is gehouden. Je kunt, Tobias, ook stoelen en kasten uit de 17de en 18de eeuw als kunstvoorwerp beschouwen, maar het zijn gewoon gebruiksvoorwerpen geweest die door tijdgenoten ook zo werden gezien. Tenslotte: waarom zou een viool een kunstvoorwerp zijn en een fluit of een hobo niet?....
Ik zie het zo: het waren in de tijd waarin ze gemáákt werden gebruiksvoorwerpen. Nu we enkele honderden jaren verder zijn in de tijd is de bestemming veranderd van gebruiksvoorwerp naar kunstvoorwerp. Dat heeft te maken met de tijdgeest. En zo worden simpele kristallen wijnglazen dan kunstvoorwerpen waar een prijskaart aanhangt. Niet omdat die glazen als gebruiksvoorwerp nou zo bijzonder zijn, maar omdat de eeuwen er over heen zijn gegaan. Op dezelfde manier kan een hobo die in de 17e eeuw werd ontwikkeld uit de schalmei, evengoed een kunstvoorwerp zijn.
Er is niemand die een moderne hobo ziet als kunstvoorwerp. Een 18de eeuwse hobo is een mooi instrument om te zien, maar wordt nooit als kunstvoorwerp beschouwd. Een fraai beschilderd 18de eeuws klavecimbel wordt wèl als kunstvoorwerp gezien, vanwege de beschildering, niet vanwege het feit dat het een muziekinstrument is. Maar ik moet toegeven dat de grens tussen gebruiksvoorwerp en kunstvoorwerp soms erg vaag is: een viool met een zeer fraai gesneden leeuwekop in plaats van de gewone krul vind ik wèl een kunstvoorwerp, vanwege het beeldhouwwerk. Want beeldhouwen is een "erkende" kunstvorm. Het snijden van een mooie krul is voor mij, hoe moeilijk het ook is, een vaardigheid die vaak herhaald wordt, geen echte unica oplevert. Tobias, jouw stuk leidt weer tot beschouwingen, leuk!
Was Stradivarius alleen maar een Ambachtsman, ik dacht het niet. Als je de inleg bekijkt, van alleen al de Greffuhle, dan mag je toch meer van een kunstenaar spreken dan van een ambachtsman. En inderdaad Liuwe het is zoals je zegt, de grens tussen gebruiksvoorwerp en kunstvoorwerp is soms erg vaag. Maar ik blijf er bij dat een goed gebouwde viool, gemaakt van mooi geselecteerd hout, weliswaar een gebruiksvoorwerp is, maar ook een kunstwerk. Er is iets in dit instrument dat blijft boeien, buiten de muziek om die je er op kunt maken. Dat bewijst alleen al het bestaan van dit forum.
Niemand? Laat ik je uit de droom helpen dan: ik vind een hobo een kunstvoorwerp! Een instrument gemaakt uit een stuk ebbenhout, het product van nijver handwerk. Een kunstwerk dus.
Hobo is Landloper in het Engels, maar dat terzijde. Zou ik voor de sier een hobo aan de muur hangen. Op het houtwerk is niets af te dingen, maar die grote hoeveelheid frutsels op zijn lichaam geven het instrument toch wel een licht chaotisch aanzien. Dus erg oogstrelend is het niet. Maar ja er zijn ook mensen die de schilderijen van Herman Brood zien als kunst, smaken verschillen.
Volgens mij worden ook viaducten, sluizen, en andere weg en waterbouwwerken nog steeds als "kunstwerken" aangeduid... https://bezoekerscentrum.rijkswaterstaat.nl/SchipholAmsterdamAlmere/kunstwerk-viaduct/#.VuRTGeZexPk En terecht. Vroeger ging het om mooie voorwerpen of dingen die met vaak anoniem vakmanschap gemaakt waren, vaak nuttig waren en prettig om te zien. Toen kwamen er producten, die vernieuwend en op zich meer dan aardig waren, maar gemaakt door artiesten/kunstenaars/bohemiens die maatschappelijk wat moeilijker functioneerden (Gauguin, van Gogh). De naam "Kunstenaar" ging toen naar mensen die zeker creatief, maar uiteindelijk nog meer destructief waren, en uiteindelijk ook zelfdestructief... (Rothko, Pollock, Jimmi Hendrix, Kurt Cobain... ) en wordt tegenwoordig helaas in verband gebracht met mensen die niets van blijven de waarde produceren maar vooral beroemd en dysfunctioneel zijn (Brood en co...)
Ooit had ik een sopraninosaxofoon. Helaas is dat prachtige instrumentje verwoest in een brand. Sinsdien staat het stoffelijk overschot ergens in een atelier als kunstvoorwerp.
De Saxofoon vind ik niet alleen uiterlijk maar vooral wat klank betreft een afschuwelijk instrument. Van mij had de heer Sax het niet behoeven uit te vinden. Dus dit instrument in een dergelijke staat te mogen aanschouwen zou mij deugd doen. Ja ik zou daar echt van kunnen genieten. Zoals ik ook kan genieten van een mooi gebouwde viool. En iets dat belangeloos behaagt dat is kunst.
