Zeker informatief! Mooie film over hoe Herwil van Gelder een bas viola da gamba bouwt en keuzes die gemaakt worden. Interessant ook over de keuze voor de lak, die niet in de porieën van het hout mag doordringen, omdat dit de klank nadelig beïnvloedt.
Ik zou weleens willen weten bij welke muziek dan zes snaren passen en bij welke zeven. Het werd wel genoemd als keuze en dat het van de te gaan spelen muziek afhing, maar wijzer werd ik er niet van op dat punt (begrijpelijk, want het gaat hier natuurlijk over de bouw). Er zijn meer bouwers van VdG's in Nederland, ik zou weleens willen weten op welke punten ze dan qua werkwijze overéén komen en op welke punten de discussies zijn. En hoe dat dan verband houdt met de klank.
Hallo Marcella, Leuk dat je mijn Viola da Gamba video bekeken hebt. Je vraagt over een 6 of 7 snaar Gamba. Het was o.a. Marin Marais die een zevende snaar op zijn Gamba liet zetten. Of liever gezegd zijn Gamba liet ombouwen tot 7 snaren ( in de sleutelkast moest een sleutel bij en ook de hals, kam en de snaarhouder moesten verbreed worden.) In de Franse Barok muziek wordt deze snaar ,de Lage A, veelvuldig gebruikt. Ook Bach gebruikt in zijn Matheus passie een Viola da Gamba met 7 snaren in 2 aria's met begeleiding van een Viola da Gamba. Komt de lage A niet voor in de muziek die je wilt spelen dan voldoen een 6 snaar gamba ook, daar is de laagste snaar een lage D FredPaul Vogel
Vlak bij mij woont een gambabouwer: Floris Jan van der Voort. Ik heb wel eens contact met hem gehad. Misschien dat hij vragen beantwoordt?
Bass Gamba A1 D2 G2 C3 E3 A3 D4 Dit moet toch duidelijk zijn. 6 snaar basGamba D2 G2 C3 E3 A3 D4 De laagste snaar is dus de D2 7snaar basGamba A1 D2 G2 C3 E3 A3 D4 de laagste snaar is dus A1
In principe altijd onderhands. Dit in tegen stelling tot een Cello. Althans ik weet niet beter en heb het zo geleerd van mijn lerares Mathilde van Wijnen.
Het is voor mij zo vanzelf sprekend om onderhands te strijken, dat ik vergat te vermelden dat een rede om onderhands te strijken is dat je met je ringvinger de spanning op de haren kunt vermeerderen door je vingen naar buiten te drukken tegen het haar. Daardoor kan je de klank, en toonsterkte beïnvloeden. Een dikke snaar vraagt wat meer spanning op de strijkstok dan de dunne snaren. Je moet je ook weer niet voorstellen dat die spanning variatie op het haar van de strijkstok groot is. Het is allemaal vrij miniem maar het helpt wel bij de toonvorming
Okee, duidelijk, in kwarten gestemd en de 7-snarige heeft dus nog een lagere A. Eigenlijk is dit instrument vooral voor contrabassisten bekend terrein, want ook zij zijn gewend met kwarten te werken. Je vind dan wat sneller de tonen, maar ja, als je even flink oefent als cellist, mag het ook geen probleem zijn. Voor één van de VdG's wordt de muziek in een altsleutel genoteerd, als ik het goed zag. Welke was dat nu?
Daar kan ik geen antwoord op geven. want ik heb niet gekeken welke muziek in de Gamba film in de altsleutel stond. Mijn ervaring is het vaak aan de componist opf aan de uitgever ligt in welke sleutel de muziek genoteerd werd. Moet je hoog spelen op de bas gamba dan is het noten beeld wat overzichtelijkheid om dat er minder hulp strepen worden gebruikt. Een Gambist moet eigenlijk beide sleutels beheersen.
Maar in welke sleutel staat de muziek waaruit jij speelt? In de gambafilm heb ik eigenlijk ook geen bladmuziek gezien. Maar goed, inderdaad is het wel zaak in meer sleutels te kunnen lezen. Voor een cellist bestaan er ook drie sleutels en als daar de alt bij komt, ach ja, welke missen we dan nog?
Interessante film. Waar ik wel zo mijn twijfels bij heb is het verhaal over de lak. Het blanke hout wordt eerst met een aantal lagen eiwit behandeld om te voorkomen dat de lak in het hout trekt. Of dit zinnig is om de klank te beïnvloeden hangt af van de dikte van het hout, van de diepte waarin eiwit of lak het hout binnendringt en van het verschil in dichtheid en stijfheid van lak en eiwit. Voor een viool waarvoor de dikte van het hout gering is kan ik me voorstellen dat er een zeker effect is van de lak op de klank. Maar voor een viola da gamba of een contrabas zijn het voor en het achterblad behoorlijk dik en ik betwijfel of de lak merkbare invloed heeft op de klank. Bij mijn contrabas heeft het voorblad een dikte van ongeveer 8 mm aan de randen en 6 mm bij de F-gaten; stel gemiddeld 7 mm. Stel nu eens dat de laklaag 0,2 mm dik is en dat hij niet in het hout binnendringt. De totale dikte wordt dan 7,2 mm. Stel dat de massa en de stijfheid van lak even groot zijn als die van hout. De massa m neemt dan toe met een factor 7,2 / 7 = 1,0286. De stijfheid C is evenredig met het traagheidsmoment I en dat neemt toe met de dikte tot de derde macht. De stijfheid C neemt dus toe met een factor (7,2 / 7)^3 = 1,0882. De laagste eigenfrequentie waarmee het voorblad trilt is evenredig met de wortel uit C / m. Deze eigenfrequentie neemt dus toe met een factor (1,0882 / 1,0286) ^1/2 = 1,029 wat maar erg weinig is en waardoor de lak ook maar weinig invloed op de klank zal hebben. Het blad trilt niet alleen bij de laagste eigenfrequentie van het blad maar ook bij een hele reeks hogere harmonischen. Omdat de snaren in alle frequenties kunnen trillen zullen de tonen die dicht in de buurt liggen van één van de eigenfrequenties van het blad daardoor beter versterkt worden dan andere. Als de dichtheid en de stijfheid van de lak niet gelijk zijn aan die van hout dan wordt de berekening een stuk ingewikkelder omdat de massa en de stijfheid dan niet meer toenemen zoals aangenomen werd maar nog steeds zal de verandering van de eigenfrequentie maar gering zijn bij een lakdikte van 0,2 mm en een bladdikte van 7 mm. Als de lak wel in het hout trekt dan ontstaat er in de bovenkant van het hout een zone waarbij het hout door de lak verdicht wordt en deze zone zal dan ook stijver worden dan die van zuiver hout. De berekening wordt dan nog ingewikkelder omdat er nu eigenlijk drie lagen zijn. Als deze zone maar een paar tiende mm dik is, zal hij toch maar een beperkte invloed op de klank hebben. Als de dichtheid en stijfheid van eiwit en lak gelijk zijn en als ze beiden even diep in het hout binnendringen dan maakt het niet uit of je eiwit of lak gebruikt. Er zal vast wel verschil zijn maar dan nog hangt het af van de dikte van de zone of dit een merkbare invloed heeft op de eigenfrequenties van het blad en dus op de klank. Hoe dikker het hout des te minder invloed er zal zijn.
Hallo Adriaan, Dank voor je reactie op mijn Viola da Gamba film. Je spreekt je twijfel uit over het punt, dat de speciale manier van lakken de klank van de Gamba zou kunnen beïnvloeden. Dit kan ik begrijpen, maar je doet, volgens mij een verkeerde aanname. Je vergelijkt de dikte van het boven en onderblad van de Gamba met die van je contrabas en stelt die op gemiddeld 7,5 mm. En dan komt je tot de conclusie dan de bladen van een Contrabas en Viola da Gamba behoorlijk dik zijn. Het onder en boven blad van mijn gamba die op de film gemaakt wordt is maar 2,5 / 3mm dik en de zijwanden zijn maar 1,5 mm dik. Dat is dus een behoorlijk lichtere constructie dan bij de hedendaagse contrabassen en ook cello’ s gebruikelijk is. Deze lichte constructie is niet speciaal voor mijn Gamba gebruikt maar was door de eeuwen heen gebruikelijk. De door jou gebruikte berekeningen komen dus in een ander licht te staan. Tevens wordt er in de film duidelijk gezegd dat eiwit of gelatine gebruikt wordt om het hout af te sluiten voor de laklagen, zodat ze niet in het hout dringen maar er als ware bovenop liggen. Dit in tegen stelling van lak lagen die zonder eiwit of gelatine aangebracht worden, en wel in het hout door dringen. Deze harde lagen zouden het vrij bewegen van de bladen belemmeren. Voor meer achtergrond informatie kijk b.v. op het internet bij Koen Padding. Hier is een link. https://www.thestrad.com/dutch-violin-maker-and-varnish-expert-koen-padding-dies/1958.article Dit is 1 link maar er zijn nog meer artikelen over Padding te vinden. Hartelijke groet FredPaul
Ik was van een dikte van gemiddeld 7 mm uitgegaan omdat ik dit aan mijn contrabas gemeten heb. Voor een dikte van 2,5 tot 3 mm heeft de laklaag inderdaad een veel grotere invloed en dan maakt het wel uit of het binnendringen van de lak in het hout voorkomen wordt door het blad eerst met eiwit te behandelen. Alleen begrijp ik dan niet hoe een blad dat zo dun is de kracht op kan nemen die er door maar liefs zeven snaren op wordt uitgeoefend. Is het dan veel sterker gewelfd dan het blad van een contrabas of zitten er meer steunribben onder of lopen de snaren misschien vlakker over de losse kam?
Adriaan, Ik begrijp je vraag en ik zal proberen er een antwoord op te geven.Aan de binnen kant van het boven blad wordt een z.g. zangbalk gelijmd. Dit ter versterking van het bovenblad maar ook om de trillingen van de snaren over het hele blad te verdelen. Op het onderblad wordt ter hoogte van de Stapel van links naar rechts een versterking balk gelijmd waar de stapel op staat.. De stapel die niet gelijmd wordt maar geklemd staat tussen onder en bovenblad., staat onder een pootje van de kam. Dus de druk van de snaren wordt verdeeld over het boven en onderblad. De kam van een Viola da Gamba is in vergelijking met een viool vrij hoog. Dit om voldoende strijk vrijheid te kregen en met je stok niet tegen de kast aan te komen. Ik de film heb ik ook geprobeerd dit allemaal te laten zien
