Hoi met Rob, Het over lakken van een viool. Ik kom dat wel eens tegen ( op internet ) in advertenties en dergelijke ( een mooi over gelakt instrument te koop ) . Bij mij gaan de haren altijd een beetje overeind staan als ik zo iets lees. Nu dan mijn vraag , wanneer besluit een bouwer/ restaurateur om zoiets te doen ? Is dat “soms “ mogelijk en juist om zoiets te doen zonder een instrument te niet te doen. Ik wil zou daar graag meer over willen weten. Rob. [edit](Dit bericht is door robbedoesje bijgewerkt op 17/11/2006 om 12:46 uur)[/edit]
Rob, Je topick wordt wel bekeken en gelezen maar reageren is volgens mij bijna alleen aan Frits, Sunrise en mijn persoontje toe bedeeld. Ik weet niet waar het aan ligt maar volgens mij zou ook een van de leden die uitsluitend spelen kunnen reageren waarom er en beslissing wordt genomen om het instrument opnieuw te laten OVER lakken. Maar goed laat ik maar van kant steken, hoewel ik inmiddels bezig ben met het maken van een nieuwe kerststal gaan we het dus hebben over het over-lakken van een instrument. Ook hierbij moet ik weer uitgaan van een kleine hoeveelheid ervaring maar een grote bereidheid tot… Een jaar of wat geleden heb ik via marktplaats een stukje schroot voor 15 euro op de kop getikt, een ritje naar Capelle a.d. IJssel en vervolgens je het rimbam zoeken in een woonwijk. Uiteindelijk toch het adres gevonden. Onder een grote berg stof en rommel werd het stukje brakhout vandaan getrokken en voor 15 euro had ik een (tussen haakjes) viool waaraan ik kon en durf te sleutelen. Het instrument (zonder toets) en met een heel erg beschadigd bovenblad (de lak) heb ik hier vlak voor mijn neus liggen, boven op het PC meubel. De lak van het bovenblad was zo zwaar beschadigd en zat zo vol met krassen dat ik de spiritus lak heb verwijderd en vorig jaar haar opnieuw voorzien heb van het eerste laagje lak, overigens op basis van olie. De lak die ik volgens een recept van Mokkel heb gemaakt staat in de kelder. Jouw initiatief over het lakken dreef mij weer de kelder in en de lak is inmiddels bezonken, zeer helder. Ik denk dat ik binnenkort het instrument eens een tweede laagje ga geven. Terug op het topick gaat het natuurlijk om de esthetica, de vraag wanneer je besluit om het lakwerk van een instrument (gebouwd door een ander) over te doen. Mijn mening: Uitgaande van een bespeelbaar instrument, dus niet een stukje ramsj waar geen eer aan is te behalen. Ik vind dat er besloten kan worden om een instrument (deels) over te lakken of bij te lakken als de schade aan de lak dusdanig is dat het risico op grotere schade aan het instrument de klank of bespeelbaarheid zouden aantasten of kunnen gaan aantasten. Grote kale plekken aan instrumenten, meestal rechts boven aan het corpus, omdat menig violist haar instrument graag boven aan het corpus vast pakt. Is meestal geheel van lak ontdaan door het veelvuldige aanraken. Kleine tip: pak je instrument gewoon vast bij de hals, ook als je haar niet bespeelt. In het krantje dat je me toe stuurde met het stuk over Max Moller staat een deel over de instrumenten die Guillieume Max Moller heeft gebouwd maar welke nog steeds ongelakt in de vitrine hangen. Helaas is Guillieume Moller bij een overval dood geschoten een heeft nimmer de kans gehad zijn instrumenten af lakken. Zelf zou ik nooit een instrument over lakken omdat de kleur of zo de eigenaar niet zou bevallen , alleen bij-werken om grotere schade te voorkomen lijkt mij. Remi
Citaat Rob, Je topick wordt wel bekeken en gelezen maar reageren is volgens mij bijna alleen aan Frits, Sunrise en mijn persoontje toe bedeeld Hoi Remi, Daar heb je helemaal gelijk in maar ik ben blij te horen dat jij tenminste niet zomaar even een oud instrument opnieuw zou gaan lakken als het niet nodig is. Zelf vind ik dat zelfs retoucheren met mate dient te gebeuren en ook alleen als het echt nodig is. Toch heb ik wel eens mensen bij mij gehad die hun instrument graag over gelakt wilden hebben omdat ie wel mooi klonk maar er niet meer zo mooi uitzag. Het kost je dan ook nog de nodige moeite om ze van dat idee af te brengen. Later heb je dan ook nog het gevoel dat ze teleurgesteld zijn omdat je dat niet doet. Het komt dus eigenlijk van twee kanten aan de ene kant de reparateur die het ( ik bedoel sommige dan he ) doet en aan de andere kant de bespeler die er zelf mee komt. Misschien heeft dit forum gelukkig wel alleen verstandige bespelers die dat niet zouden vragen en zijn er daarom van hun kant weinig reacties. Gelukkig dan maar. Maar omdat je het nog steeds tegen komt is er in twaalf jaar tijd weinig veranderd merk ik. Daarom wilde ik er graag meer over weten en hoe andere daar mee om gaan en wanneer ze dus besluiten om een instrument soms wel te gaan lakken. Rob..
Persoonlijk zou ik een oud instrument niet willen/durven over te lakken, maar het is natuurlijk wel zo dat je aan een oud instrument niet altijd kunt zien wat er in vroegere jaren/eeuwen mee is gedaan! Zeker in de 18de en 19de eeuw zal men weinig scrupules hebben gehad om een instrument over te lakken; men verving immers ook vrij gemakkelijk kapotte onderdelen door nieuwe: van restauratie-ethiek was nog geen sprake. Immers, het moderniseren van een instrument is ook een behoorlijk grote operatie, waarbij ook allerlei sporen moeten worden weggewerkt. Als je de zijkanten van een viool bekijkt en je merkt op dat er donkere strepen lopen langs de verbinding met de bladen, dan is er wel iets meer gebeurd dan alleen maar schoonmaken, dan is er gewerkt met lak of met kleurmiddelen. En waar ligt dan de grens?
Hoi Liuwe, Leuk weer een reactie en weer iemand die niet zo maar een instrument over zou lakken !! Er zijn inderdaad veel instrumenten verbouwd waaronder ook die van menigeen beroemde bouwer. Van barok naar modern o.a om het zo maar even te noemen en over het algemeen is dat gebeurd door mensen die wel zeker wisten waar ze mee bezig waren en daar ook voor opgeleid waren en zijn. Maar dat bedoelde ik eigenlijk niet met mijn vraag dus daar wil ik het graag bij laten. Het gaat mij erom dat er nog steeds mensen zijn die gewetenloos een instrument over lakken zonder geldige reden, behalve dan dat ze dat doen uit winstbejag want een mooi glimmende viool verkoopt beter schijnbaar dan een viool die al een flink aantal jaren is bespeeld en al de nodige plekken vertoond daarvan en nog erger mensen die dat doen en tegen de klant zeggen dat ze hem wel even beter zullen maken. Ik kreeg de vraag twaalf jaar geleden al ( ik ben er een poosje tussenuit geweest ) en nu vragen ze het weer en kom je het ook in sommige advertenties tegen en ik weet uit verhalen dat het bij andere bouwers / restaurateurs ook gevraagd word. Het is ten eerste geen reclame voor iemand die het vak serieus beoefend en dit soort mensen moeten gestopt worden. Daarom wil ik ook graag reactie van bespelers en dan ook graag willen weten waarom sommige een mooi glimmend instrument willen hebben terwijl hij best mooi klinkt. En dan van bouwers ook graag een antwoord waarom ze het soms wel doen en wanneer. Zo snijd het mes aan twee kanten en word iedereen er wijzer van. Ik heb zelf nog een heleboel te leren en wil dat ook graag gaan doen maar ik kan me soms dagen wilt ergeren als je zo iemand hebt gehad. Ik vraag me dan later altijd af waar ze dan heen gaan om het toch voor elkaar te krijgen. Rob..
Dag Rob, Sorry dat "Sunrise" niet meteen reageerde maar had het druk met lesgeven, concertje voorbereiden en ja...ook bouwen. Nooit zou ik een viool van waarde zomaar herlakken. Ook al zijn er dan krasjes en lakbeschadigingen en plaatsen waar de lak geheel verdwenen is; je kan dat beter zo laten, het maakt deel van de geschiedenis en de persoonlijkheid van het instrument. Waar de linkerhand v.d. violist de zijkant (naast het uiteinde v.d.hals) raakt ontstaat soms een kale plek waar de transpiratie in het hout kan dringen (tenzij er een goede grondering werd aangebracht). Daar kan het soms raadzaam zijn om het hout te beschermen met een dun laagje transparante lak. Soms wordt er een dun plastic folie op aangebracht. Een mooi glanzende viool...een goed poetsmiddel doet soms wonderen. Géén poetsmiddel voor meubelen, maar een echte violin polish. (ik maak de mijne zelf) En nu allemaal poetsen maar!
Hoi Rob, ziehier het recept: 1 deel fijne minerale olie (zelf neem ik Sumatraolie) 1 deel ongekookte lijnolie 1 deel terpentijnolie 2 delen gedenatureerde alcohol (ethanol) 2 delen (gedistileerd)water GOED SCHUDDEN VOOR GEBRUIK Met een zachte doek een kleine hoeveelheid opbrengen en in kleine rondjes doen glanzen. Succes ermee!
Remi, de alcohol is zodanig verdund dat het helemaal geen kwaad kan. Alleen goed schudden voor gebruik en de polish spaarzaam opbrengen. Ik ben benieuwd wat Bert van dit recept zal vinden. Ik kijk er naar uit. Beste groeten en succes met het poetsen,
Een praktijkgeval: een goede vriend van me speelt op een viool van Louis Blitz uit, ik geloof, 1961. Een mooi gemaakt instrument, maar de lak is totaal bedorven: dof, met slijtageplekken op bovenblad, zijkanten en achterblad. Die slijtageplekken hebben dan ook nog zo'n viezige vette rand, als rouwranden van nagels die te lang aan het wieden zijn geweest. Wat moet je nu doen? Over laten lakken? Door Otto Blitz? Graag jullie mening!
PS , Die laatste zin laat ik staan ( over dat antwoordje ) het is jammer dat je niks hoort maar ik begrijp het wel soms want dat antwoordje gaat wel over het ( WORLD WIDE WEB ) dus iedereen leest wat je schrijft en dat wil je niet altijd kwijt op het web. Zo ook ikzelf en dat moet ook maar eens gezegd worden.
Ik geloof dat we het met z’n allen er over eens zijn dat we een instrument (door een ander gebouwd) niet gaan over-lakken omdat de kleur niet bevalt. Respect voor de bouwer vind ik hierbij erg belangrijk. Een viool overlakken of bijwerken omdat deze door het veelvuldige gebruik eigenlijk bijna kaal aan het worden zijn vind ik zelf meer een kwestie van beschermen. Of het nu om een Stradivarius gaat of om een instrument van een minder bekende bouwer, een instrument dat veel gebruikt word is klaarblijkelijk een goed instrument. Door het vele gebruik en het intensief bespelen is de lak gaan weg gesleten is de toets versleten en is de kam versleten, de sleutels zitten bijna tot aan hun oortjes in de sleutelkast en het staartstuk zit een scheur in. Allemaal keuzes die gemaakt moeten worden om een instrument bespeelbaar te houden, mijn lerares heeft een prachtig Frans instrument met erg grote kale plekken, waar het hout gewoonweg aangetast wordt. Het instrument wordt dagelijks bespeeld al vele jaren lang. Zelf zou ik allang overwogen hebben het instrument te laten bijlakken. Zo dat de schade aan het instrument beperkt word. Het zou natuurlijk zonde zijn als een goedklinkend instrument verloren zou gaan door dat het niet beschermd word door een laklaagje. De lak dient immers om het hout te beschermen. Remi
Hoi Johan en de 'anderen', Vreemd: in een door jou geopend item over “polish” (zie daartoe http://www.violistenweb.nl/forum/viewtopic.php?forumid=422 ) vraag je naar een goede polish en in deze topic geef je je eigen recept. Zie in dat zelfde item ook de recepten die door anderen worden gebezigd met meer of minder succes (Sacconi, Möckel). Ik ben het overigens met Remi eens dat de ethanol –hoewel verdund- mogelijk schade kan aanrichten, doordat er te veel lak zou kunnen oplossen. Oppassen geboden dus!! Verder heb ik nog een opmerking over dit topic: overlakken. Ik heb wel eens een door mij gebouwde viool weer geheel gestript, simpelweg omdat de kleur me niet aanstond: véél te oranje geworden. Dat kwam doordat ik eens wilde experimenteren met een zogenoemde ‘artist paint’ oftewel de ‘glaze’methode in combinatie met een olielak. Dit laatste was voor mij ook al een nieuwigheid, want al mijn violen had ik tot dan toe steeds met spiritlak gelakt. Daarna de kleur aangepast maar nog steeds niet naar genoegen. De mogelijke oorzaak zou kunnen zijn dat de grondering met Gummigutti (geel) in combinatie met roodbruin, de kleur oranje laat overheersen. De diverse literatuur geeft aan dat zoiets het gevolg is van de combinatie geel met rood(bruin) en dat het mogelijk te verhelpen is door (meer) blauw in de grondering te stoppen. Ik ben daarna rap weer overgegaan naar mijn vertrouwde spiritlak: droogt tenminste binnen acceptabele tijden. En ik vind dat je meer controle hebt over de kleursamenstelling, doordat er gemakkelijk oplosbare kleurstoffen kunnen worden bijgemengd. Overlakken van een waardevol instrument zou ik niet doen. Ik heb ooit eens het verzoek gekregen een Franse Mansuy viool die behoorlijk beschadigd was te repareren en te voorzien van een nieuwe laklaag. Ik heb dat toen afgeraden te doen en uiteindelijk is door een reiniging heel veel van de oorspronkelijke laklaag weer te voorschijn gekomen. Die viool zag er toen weer levensecht uit, waardoor de noodzaak tot overlakken verdwenen was. Kale plekken verdwenen natuurlijk niet, maar die horen eigenlijk een beetje bij het instrument: dus niets aan doen. Wat je wel veel ziet aan kostbare instrumenten, is dat er een heel dunne beschermlaag wordt opgebracht met vaak een enorme hoogglans. Die hoogglans zou ik niet gauw gebruiken. Een te grote mate van glans wekt bij mij een onnatuurlijke indruk op, die neigt naar een fabrieksmatig lakken verkregen met een spuitinrichting. Nu zal die beschermlaag bij kostbare violen best wel handmatig zijn aangebracht, maar ik zou dan aan een wat mattere versie de voorkeur gegeven hebben. Nu is zo’n glimlaag een persoonlijke zaak en wanneer er mensen zijn, die een superglans willen omdat alleen dat mooi wordt gevonden, kunnen ze die krijgen. Dus: overlakken? Neen, tenzij, zou ik hanteren. En dan tenzij, wanneer het gaat om simpele imstrumenten die mogelijk weer (beter) verkoopbaar worden wanneer ze een mooie lak laten zien. In alle andere gevallen dus niet!
Best Frits, Je eigen instrumenten zijn jou creaties, jouw scheppingen, daar mee mag, kan- en behoor jij te mogen doen wat je wilt. Jij bent de maker en jij bepaalt dus of het instrument is geworden zo als jij het voor ogen hebt. Bevalt het niet dan… Met respect, bedankt voor de uitvoerige uitleg, ik heb alleen een maar. Een goed (lees waarde vol instrument) niet over lakken, nimmer. Met waardevol bedoel “ik” een waardevol instrument qua klank, niet alleen de dure, zeer dure en extreem dure instrumenten. Het kunnen ook instrumenten zijn die door minder bekende goden gebouwd zijn maar waarvan de klank zo mooi is dat deze eigenlijk tot de meesterinstrumenten zou mogen/moeten behoren. Qua violen zitten we vaak net zo vast als de classificatie van wijnen uit de Bordeaux. Alleen een Rotschild, Margaux, Latour en dergelijke wijnen behoren tot de top. Gelukkig heeft de geschiedenis ons hierbij geleerd dat er meer wijnen zijn die niet tot de Grand Cru’s van toen behoren (18XX), maar dat in vele gevallen er prachtige wijnen uit andere streken de oude classificatie eigenlijk omver werpen. Hetzelfde geld (naar mijn mening voor violen (muziek instrumenten)) Bij de wijnen zijn de prijzen van een Chateau Petrus die van de Latour en Margaux ontstegen. Een zeer onbekende wijngaard… (Ik dwaal weer af van het werkelijke onderwerp) aan de andere kant van de Grionde levert sinds jaar en dag een wijn die zich werkelijk kan meten met de wijnen van Ch. Petrus en het Torentje (Latour). Het “over”-lakken van een instrument, voor het behoud in de toekomst….. Het instrument van mijn lerares is door het vele gebruik voor een groot deel kaal geworden, kaal hout is erg kwetsbaar, gevoelig voor van alles en nog wat. Voor de est is het instrument gewoon “goor” een groot deel van het bovenblad is gewoonweg vies, is in de loop van de jaren vervuild geraakt met allerhande vuil dat het lichaam achterlaat, zweet, talg, zuren en dergelijke. Allerlei aangekoekte troep (kijk eens ONDER de handgreep van menige trap in een trapportaal). En toch klinkt het oude instrument prachtig, heel vol op vooral de G en D snaar maar ook weer niet alleen vol maar ook liefelijk en toch tegelijk krachtig zonder dat het een solo instrument zou kunnen zijn want daarvoor is de toon iets te liefelijk en te zacht. Gek genoeg vind je het wel acceptabel om een simpel instrument even van een lakje te voorzien, als het maar verkoopbaar is. Maar hoe zit het dan met die goed verhandelbare instrumenten van die A.S.? Gebouwd in 1689 en nu na miljoenen (be)speel-uren is de lak nog bijna helemaal in tact! En gij geleufd dat! Ik denk dat Liuwe nog het dichtste bij de werkelijkheid zit. Met de opmerking dat men het vroeger niet zo nauw nam. Het bij-lakken gebeurt al eeuwen, is eigenlijk altijd al gedaan. Tegenwoordig noemen we het restaureren. Barok violen, ooit gebouwd door Anronio S en de man die bekend staat als Del Gesu, vele duizenden violen zijn zo rigoureus aangepast dat je eigenlijk alleen een aangepast corpus (zwaardere basbalk) en de krul (scrol) hebt overgehouden. De rest, ‘tstaartstuk,de echte hals, basbalk, kam, toets, sleutels zijn al jaren geleden vervangen. Er is een kinstuk bij gekomen, een schoudersteun, andere vormen van het staartstuk en de mensuur is een klein beetje veranderd. Het over lakken van een waardevol instrument is meer gebeurd (denk ik ) dan jij en ik willen weten. Oh ja die super hoogglans lak wekt bij mij ook iets op van, gadver… heeft mijn Chineese viooltje ook. Super strak, als autolak. Maar zonder leven, niet met de kwast opgebracht. Remi
Beste Remi, "...Gek genoeg vind je het wel acceptabel om een simpel instrument even van een lakje te voorzien, als het maar verkoopbaar is...." Nou ja, ik bedoelde eigenlijk dat een heel slecht simpel viooltje dat slecht in de lak zit en daardoor niet oogt, dat niet buitengewoon klinkt, mogelijk weer verkoopbaar gemaakt kan worden door haar een nieuw jasje aan te trekken. Dit alles met het doel haar weer toonbaar te krijgen zonder de klank al te zeer geweld aan te doen en haar op die manier van de hand te kunnen doen. "....Maar hoe zit het dan met die goed verhandelbare instrumenten van die A.S.? Gebouwd in 1689 en nu na miljoenen (be)speel-uren is de lak nog bijna helemaal in tact! En gij geleufd dat!...." Ja, ik geleuf dat wèl. Maar dit is ook zo’n vraag waar in feite niemand een antwoord op weet, tenzij de wetenschap hier middels de C-14 methode een ouderdomsbepaling op de lak uitvoert, om er achter te komen of de geanalyseerde lak, de oorspronkelijke lak zou kunnen zijn. De ouderdom wijst dan uit of de lak drie eeuwen (of daaromtrent) geleden is gefabriceerd. Ik ben van mening dat het wel degelijk kan! Al helemaal wanneer gebleken is dat het gaat om een authentieke lak en de originele laklaag beschermd wordt door een extra beschermlaagje.
Frits schreef Klopt volledig, dit is niet OVER lakken maar een beschermlaag aanbrengen om de originele laklaag te beschermen. (ik ga uit van een puur kleurloze laklaag) Remi
Hmm, m.a.w. zodra er een blanke vernislaag wordt aangebracht -die tevens als beschermlaag kan worden beschouwd- is het geen lakken? Maar wanneer er een kleurtje aan zit wel? Ik weet niet of dit onderscheid correct is. Is het verschil tussen vernissen en lakken een kwestie van kleur? Hoe denkt men hierover?
Frits, Je hebt het zelf over het beschermende laagje. Om de eigenlijke lak te beschermen. Lijkt me logisch anders is een veel gebruikt instrument 1,2,3, zo kaal als een kikker. Zelf, en ik moer hierin voorzichtig zijn heb ik het over B.I.J. lakken en niet over O.V.E.R. lakken. Overlakken kunnen we onderscheiden in het strippen van de lak en dan een nieuwe kleurlak en eventuele transparante lak aan te brengen. Overlakken kan ook gebeuren door het instrument in zijn geheel of gedeeltelijk van een beschermende laklaag te voorzien om verdere schade te beperken. De kale plekken die je vaak ziet op de (meestal) oude Italiaanse instrumenten geven het instrument ook wel iets van gebruikssporen, maar ik ben van mening dat als de schade aan de lak dusdanig wordt dat deze het instrument in gevaar brengt het beter is deze (vakkundig, dus niet door mij) te laten overlakken, bijwerken. Kun je het op de een of andere manier vergelijken met b.v. de oldtimers maar wat betreft de auto’s dan vind ik het best wel moeilijk. Aan de ene kant ben ik best dol op auto’s, en bewonder hoe sommige mensen de moeite nemen een oude auto te restaureren en werkelijk in een originele staat terug weten te brengen, aan de andere kant besef ik (althans dat hoop ik) dat er ook hetzelfde gebeurt met o.a. strijkinstrumenten. Aan de andere kant zie ik soms wat er gesjoemeld word om uiterlijk wel het beoogde resultaat te boeken maar onder de motorkap er heel veel is overgelakt, zonder te restaureren. Terug komend op het werkelijke onderwerp, kijk ik even naar het ramsj viooltje dat ik van Marktplaats gerukt hebt en van een nieuwe huid aan het voorzien ben. Ik zal eens kijken of ik nog ergens een fototje of zo van haar heb en hoe rampzalig ze er uit zag. En nu met haar eerste nieuwe laklaag (olielak) er weer een beetje bovenop komt. Nog een paar laklaagjes, een hoop UV heel veel leerwerk en ik hoop over een tijdje dat ik dit ramsj viooltje mag bespelen, inclusief nieuwe laklaag. Spirituslak op de zijkant, het achterblad en de krul, maar olielak op het bovenblad. Remi
