Lakken van strijkinstrumenten

Bettina,

Dank voor de uitleg c.q. verklaring waarom de keuze zo is gevallen. Zelf heb ik geen UV-cabinet, omdat ik pas sinds zeer recent begonnen ben met een kant en klare olielak. Al mijn vorige instrumenten waren gelakt met spiritlak, waaronder ook diverse zelf gemaakte. Sommige met groot succes andere met minder groot succes. Mijn eerste uitgeprobeerde olielak wilde niet drogen, mogelijk omdat de Dammar hars die ik gebruikte niet was ontdaan van een soort slijmlaag. (Schijnt Dammar hars eigen te zijn, maar ik wist het destijds niet, er was nog geen internet).

V.w.b. de bepaling van het moment waarop je zegt: “en zo is het goed” vind ik heel herkenbaar. Meestal zeg je (ik) toch nog weer dat je te snel bent gestopt met corrigeren zoals een niet helemaal vloeiende lijn of een welving die ergens een verkeerde schaduw vertoont en ga zo maar door. Heb dat nu een aantal malen meegemaakt met de altvioolkrul die al geruime klaar is en weer net niet. Dan kijk ik er weer eens naar onder verschillende hoeken en denk, hij is eigenlijk een beetje te groot, te knotserig, d’r moet wat af. En dan begin ik weer te scheppen en te corrigeren, met een bepaald ideaal voor ogen. Wanneer ik die krul nu weer bekijk denk ik, ja zo is het stukken beter, zo laat ik het. En dat is al weer een hele tijd zo. Waarschijnlijk betekent dat, dat de vorm en sierlijkheid nu goed zit, er stoort me nu niets in de lijn en hoe ie er uit ziet.

Je schreef: “maar die laaste keer houdt geloof ik nooit op”, wat me doet denken aan wat er op mijn deur van mijn vioolbouwwerkplaats(je) staat: “Vioolbouw" en dan een afdruk van een prachtige viool met zijaanzicht en daaronder: het hout nooit op”. Dit is denk ik wel een goeie voor Remi

gr,

Frits

 

Beste Bettina,

ik ga weer verder met het lakprobleem zoals vermeld in een post dd 22-09-2005 elders in dit forum bij de zoektocht naar een goede cellostok.

Je schrijft dat na het opbrengen van de Gamboge-oplossing en droging je problemen kreeg wanneer je de laklaag aanbracht. Het probleem wat zich voordeed: het samentrekken van de vloeistof (de olielak). Dat heeft alles te maken met de oppervlaktespanning en mogelijk ook de temperatuur tijdens opbrengen. De oppervlaktespanning van de olielak blijkt veel hoger te zijn dan die van het met gamboge behandelde oppervlak of vice versa met als gevolg: samentrekking. Je zegt zelf al dat het lijkt alsof het oppervlak vettig is en dan doet zich een soortgelijk verschijnsel voor. Het is moeilijk hier een adequate oplossing voor te geven, want er zijn een aantal mogelijkheden. Je zou eens kunnen testen of de olielak zich ook samentrekt wanneer je die opbrengt op een van te voren zeer grondig gereinigd stukje glasplaat. Reinig die een paar maal met CIF. Goed droog maken door af te nemen met een stuk keukenpapier oid. Of die glasplaat inderdaad goed schoon en ontvet is, kun je zien door een laagje water erop te laten liggen, die moet zich dan volledig over het opppervlak verspreiden en nergens samentrekken. Doet is dat wèl, dan nogmaals reinigen net zo lang tot aan die voorwaarde is voldaan. Daarna weer goed drogen (niet met de huid (=vingers) aanraken anders wordt de boel weer vettig) en een laklaag opbrengen bij niet te koele omstandigheden. Ik zou niet onder de 20° gaan zitten, liefst hoger. De laklaag moet zich direct na aanbrengen netjes uitspreiden en verdelen over de glasplaat. Doet ie dat niet, dan heb je misschien best wel een goede olielak qua samenstelling maar eentje die minder geschikt is als filmvormer.

Volgens je docent Kees Roos kun je eiwit prima mengen met een ethanolische Gamboge-oplossing. Dat zal best, want diverse vloeistoffen laten zich –tenminste wanneer ze dezelfde polariteit hebben (want water laat zich niet mengen met olie)- uitstekend mengen. Alleen laten zich de eigenschappen niet indezelfde mate of in ’t geheel niet ‘mengen’ en daarom heb ik mijn twijfels aan zijn bewering. Ik zou het derhalve in twee etappes op- aanbrengen.

 

Dag Bettina,

Leuk een aantal foto’s te kunnen zien. Het hout vind ik best wel apart, het heeft wel wat. Zou het uitspringen van een oog te wijten zijn aan iets minder scherp snijgereedschap? [kan haast niet natuurlijk want je hebt nu ook een echte Tormek]. Zit er helemaal rechts op de foto van een uitgesprongen oog ook nog een ‘spring in’t veld’? Je zegt dat je eerder geen problemen met die lak hebt ervaren, maar zijn alle verder voorbehandelingen hetzelfde gweest? Soms is het hout wat vettig doordat bij het zagen of schaven (vlakbank) een soort glijmiddel wordt aangebracht en dat kan de oorzaak zijn. Een vreemde methode vind ik het mengen -of eigenlijk is het dispergeren- van gambogedeeltjes in eiwit. Kan me niet voorstellen dat het echt oplost. Doet het dat wel?

Aan de inleg kun je wel zien –vind ik- dat het hier gaat om scherpe rondingen. Er zal moeilijk aan te komen zijn, maar een dunnere inleg zou hier beter op z’n plaats geweest zijn. Ik vermoed dat je hier dezelfde inleg hebt gebruikt als die gebruikt wordt voor een 4/4 viool? De enige remedie voor kleinere maten (vanaf ¼ oid) is: zèlf inleg maken. Maar da’s een hele opgave en vereist weer ander gereedschap, die je ook weer eerst moet maken.

Verder zie ik ook een foto waar je kennelijk propoliszeep hebt gebruikt, maar ik vind het niet bepaald geel. Het neigt naar dezelfde kleur als de neutrale, wat de referentiekleur is. Heb je het in ethanol geëxtraheerde propolis laten reageren met een basische Aluminium (aluin) oplossing of heb je een andere zeep gemaakt? (verkregen door reactie met een ander metaal-ion?). Misschien heb je wel enkel en alleen (nagenoeg zuivere) propolis gekocht en hoef je niet op te zuiveren met ethanol. Ik heb ooit eens spul van een imker gekocht en dat was me een vieze troep. Uiteindelijk met heel verdeeld resultaat, later nooit meer toegepast wegens slechte droging.

Verder zie ik een plaatje waar een heleboel wasknijpers het knijpwerk moeten verrichten om de linings te bevestigen op de krans. Daaromheen zitten dan een aantal windingen elastiek om de klemkracht te verhogen. Grappig om te zien dat ook ik ooit met zoiets begonnen ben en daar al heel snel weer van af ben gestapt. Weet je waarom? Die elastiekjes houden niet lang stand en kunnen niet echt veel kracht produceren. Zeker niet wanneer je na gaat warmen, want dan gaan ze achterelkaar kapot. Ik zal binnenkort eens een opname maken of zien op te sporen om te laten zien hoe ik wasknijpers heb gemodificeerd tot echte miniatuurklemmen met regelbare kracht (!). Patent pending.

Je hebt het over mastiek en dan moet ik altijd denken aan dakbedekking. Maar misschien heet het wel zo in het Nederlands? Ik ben niet zo thuis in al die vaktermen in onze taal. Ik heb eigenlijk zeer weining literatuur in het Nederlands, zodat ik er zo af en toe maar Engelse en/of Duitse kreten tegenaan gooi, bij gebrek aan beter. Het is Mastix in het Duits en Engels. Zo ook zojuist ‘linings’, maar ik denk dat het ondanks de on-Nederlandse woorden, wel duidelijk is wat ik bedoelde.

groeten,

 

Dag Bettina,

‘k blijf nog even met een vraag zitten: is die gamboge oplosbaar in eiwit of is het een dispersie? MIsschien dat je daar nog –bij gelegenheid- een antwoord op kunt geven?

Ik merk dat ik tè serieus ben geweest met m’n wasknijper patent: was een grapje zodat ik hier een icon had moeten plaatsen . [zijn die dingen toch nog ergens goed voor]. Ik betwijfel of zoiets patenteerbaar is. De wasknijpers zoals door mij beschreven bestaan echt, zodat daar geen misverstand over kan bestaan. Moet nog zoeken naar een plaatje en anders moet ik dat maken want ik heb momenteel geen instrument in die fase staan. Dat kost even tijd. Mogelijk dat ik er wel een foto van heb, maar geen digitale. Scannen is ook zo wat. Ik kom er op terug, vroeg of laat.

Na(ver)warmen:
Ik neem aan dat je –bij gebruik van huidenlijm- weet, dat je de te lijmen delen moet voorverwarmen om te spoedige gelvorming te voorkòmen. Daarom kun je ook beter in de zomer lijmen dan in de winter, tenzij je in een goed opgewarmd vertrek zit te werken waar het bijvoorbeeld 30°C is . Maar, eenmaal gelijmd en de delen opelkaar heeft nawarmen het effect dat de bijna of al een beetje ge-geleerde lijm weer een lage viscositeit krijgt en zich alsnog weer laat voegen in alle microscopisch kleine oneffenheden van het oppervlak, waardoor de hechting toeneemt. Ik doe dat elektrisch met een verfstripper (of beter gezegd heteluchtpistool, anders schrikt de naam zo af), die ik op de juiste afstand heen en weer beweeg om er voor te zorgen niet te lang op dezelfde plek te zitten. Hete lucht dus. Werkt perfect! Vroeger deed men dat door de vlam van een kaars onder het te lijmen gebied te bewegen, zonder dat er roet werd afgezet hetgeen me ook nog een hele kunst lijkt. Meestal kun je vlak na het verwarmen de klemmen nog een ietsje strakker zetten en pers je nog wat lijm uit de voegen. Dat is gunstig, want bedenk dat de sterkte van de verbinding komt uit de adhesie tussen substraat (hout bij instrumentenbouw) en de lijm en niet uit de cohesie van de lijm zèlf. Dat betekent: een te dikke lijmlaag is lang zo sterk niet als een dunnere. (natuurlijk zit er een limiet aan de dikte: tè dun werkt niet meer.) Hetzelfde principe als bij de cyanoacrylaatlijm: de laag moet hèèl dun zijn anders lijmt het niet of is niet sterk.

 

........
De wasknijpers zoals door mij beschreven bestaan echt, zodat daar geen misverstand over kan bestaan. Moet nog zoeken naar een plaatje en anders moet ik dat maken want ik heb momenteel geen instrument in die fase staan. Dat kost even tijd. Mogelijk dat ik er wel een foto van heb, maar geen digitale. Scannen is ook zo wat. Ik kom er op terug, vroeg of laat.......


Dag Bettina,

Ik kom er nu op terug:
Bij nader inzien moet ik toch afzien van een eerder toegezegde nadere detaillering mbt de instelbare klemkracht van de “FO wasknijperklem”. Het zit ‘em in de openbaarmaking, want via internet gaat het idee in principe de hele wereld over. En met een fotootje (of meerdere) erbij is de taal al helemaal geen belemmering meer. Het idee is eigenlijk zò uniek en tegelijkertijd zò simpel (ik heb het nog nergens eerder gezien), dat het voor een gewiekste en commerciëel ingestelde ondernemer heel eenvoudig is dit te gaan produceren en te gelde te maken. En dan gaat iemand anders er met mijn vinding van door. Dat wil ik toch nog maar even (proberen te) voorkomen. Misschien moet ik tòch eens onderzoeken of dit patenteerbaar is, maar een patent aanvragen is duur, zeker wanneer het wereldwijd zou moeten. Dus zo zit dat. Het spijt me, je zult de elastiekjes maar zo nu en dan moeten vervangen of zelf al klemmende op een creatieve technologie stuiten. Zo is het mij tenminste wel vergaan. Internet heeft z'n voordelen, maar je moet er voortdurend op bedacht zijn, dat iedereen toegang heeft tot dat wat je openbaar maakt. Ergens in dit forum las ik de terechte terughoudendheid van Andrea om te onthullen wat haar altviool heeft gekost. Zo zie je maar....

groet,

 

Beste Remi,

Wanneer ik me nu uitlaat over mogelijke constructies wordt mijn vorige verhaal geheel ontkracht, zodat ik me ervan weerhoud een uitspraak te doen over jouw suggestie.
Wanneer je iets slims gevonden denkt te hebben en het voldoet in de praktijk aan je verwachtingen, ben je denk ik goed bezig gebruik te maken van je eigen mogelijkheden en je creatieve geest.

 

@Bettina: die elastiekjes gaan wel heel snel naar de knoppen wanneer je -zoals in een eerdere post door mij vermeld- gaat naverwarmen. Mag ik hieruit concluderen dat je niet naverwarmt noch dat je van plan bent dat te gaan doen? Als dat bevestigend is kun je er denk ik prima mee uit de voeten, of niet? Lees verder.........

dan het item: de 'FO-klemmen' voor de lining of lijmrand:
Heel aardig om te lezen hoe 'men' probeert er achter te komen wat het nou zou kunnen zijn. Ik ben me ervan bewust dat met het reageren hierop er informatie vrijkomt. Maar goed, dat is dan een gratis hint voor de echte serieuze bouw(st)er, die de moeite neemt erover na te denken en ook de achterliggende gedachten mee te krijgen waaròm iets op een bepaalde manier is ontwikkeld.

De suggestie zoals gedaan door Bettina heb ik in het verleden al lang en breed getest. Daarbij komt dat ik had vermeld dat ik mijn vinding nog nergens eerder had gezien zodat dat om die reden al niet kon. Gewone 'NL-wasknijpers' knijpen niet voldoende. Het grote nadeel van de ‘Franse wasknijpers’ is dat ze 1) niet parallel klemmen en 2) een moeilijk in te stellen klemkracht hebben.

ad 1)
dit lijkt van geen belang maar, na het lijmen blijkt altijd dat aan de onderkant (die af te schuinen kant die zo ver mogelijk naar het midden van de krans is gericht) van de lining of lijmrandje, er een ‘gap’ zit met een slecht aaneensluitende lijmverbinding. En voor iemand die kritisch voor zichzelf is (en dat ben ik) moet dit verbeterd worden, want zo kan het niet (zie eventueel mijn opmerking over lijmkracht bij te dikke lijmlaag in een eerdere post). Daarom voor mij geen ‘Franse wasknijper’.

ad 2)
Ja het klopt dat ze sterker klemmen naarmate de lus verder naar omlaag geschoven wordt. Voor iedere groep instrumenten zoals (alt)viool en cello heb je dan weer een andere set ‘Franse knijpers’ nodig omdat de dikte van de linings varieert. Gebruik je celloknijpers op een viool, dan knijpt –in dit voorbeeld- alleen de uiterste binnenkant van de lining goed of helemaal niet omdat de lus niet strakker kan worden aangeschoven.

Conclusie: zowel 'Franse- als 'NL-knijpers' vallen af.

Dit moet toch de creativiteit om tot een nieuwe klemtechniek te komen opwekken, zou je zo zeggen.

groet,

Frits

 

Rob, wat versta je onder “puur natuurlijke” grondstoffen?

De meeste vioollakken bestaan uit natuurlijke harsen opgelost in of alcohol of lijnolie c.q. terpentijn (of andere zie onder). Zo zijn er diverse bestanddelen die allemaal hun specifieke eigenschappen hebben. Ik noem er een paar: Dammar, Elemi, Mastix, Sandarac, schellak, seedlak, körnerlack en dan de nutuurlijke kleurstoffen zoals: saffraan, curcuma, catechu, Gamboge (ook wel Gummi Gutti genoemd) en tenslotte de ‘natuurlijke” oplosmiddelen als lijnolie, lavendel olie, Copiava Balsam, castor olie, eucalyptus olie, camphor.

Het komt er eigenlijk op neer, dat er heel weinig kunstmatige ingrediënten zijn om een vioollak te maken. Maar het kàn wel kunstmatig: je kunt ook een kleur maken op basis van een chemische reactie zoals de Fulton recepten die als eindproduct de resinaten hebben.

 

Ja, maar je kunt geen viool lakken met een waterbeits.
Ik vraag me trouwens af of je waterbeits wel als een natuurlijk product kunt classificeren. Dubieus.

Frits

 

Rob,

Wanneer je de viool alleen behandelt met een waterbeits vind ik dit geen lakken, maar meer er een kleur aan geven. Misschien dat jij dat wèl lakken noemt?
Omdat water lang zo snel niet verdampt als alcohol, zal er meer tijd zijn om dieper het hout binnen te dringen (ook weer afhankelijk van de houtsoort: Fichte meer dan Esdoorn). Daardoor zou er niet alleen meer zwelling kunnen optreden, maar ook een minder intense kleuring: kleur gaat naar binnen in plaats van aan het oppervlak te blijven. Of het dieper doordringen ook een nadelige invloed op de klank heeft valt moeilijk te zeggen. Bedenk daarbij ook, dat na het verlijmen van de corpus het oppervlak wordt schoon gemaakt met warm water om diverse lijmresten te verwijderen. Dat is heel gangbaar en wanneer dat directe gevolgen zou hebben voor de klank zou dat allang niet meer worden gedaan.

Grondering(slak): ook hier spreek ik liever niet van een lak.
Ik begrijp in je opsomming niet of dat tevens de volgorde is waarin je het opbrengt. Want wat voor nut heeft water?

Je verdere opsomming van de diverse componenten doen mij meer denken aan een soort houtveredeling dan aan een echte lak. Het voordeel zou kunnen zijn dat de totale laklaag heel dun is, hetgeen de klank ten goede zou kunnen komen wegens zeer geringe demping. Wanneer je als laatste een reeks additieven aanbrengt zie ik niet in wat de extra bijdrage zou kunnen zijn, want eerder geef je een opsomming van de ‘beits’ met daarin bijna dezelfde componenten. De cobaltverbinding is denk ik een additief die de droging moet bevorderen. Je boorcomponent (een boorzout) doet mij denken aan een eerder item op MaestroNet (Zygmontovitz) die zijn klankhout daarmee behandelt en zegt er een zeer goede klank mee te bereiken, mogelijk doordat er een soort semipermeabele en harde(re) laag wordt opgebracht. Anderen beweren dat dit een goede fungicide is, die uitstekend dienst doet als houtwormbestrijder of preventief middel tegen houtworm.

Ik heb in mijn verzameling een antal redelijk oude boekwerken over schilderen met diverse recepturen en daar zou ik graag eens een kijkje in willen nemen, want ik denk dat deze receptuur daar mogelijk in genoemd zou kunnen zijn. Helaas zitten die nog in een verhuisdoos ergens. Komt mogelijk later wel weer tevoorschijn.

Ik ben eigenlijk wel benieuwd waar je dit vandaan gehaald hebt.

 

OK. Ik denk dat ik het nu een beetje begin te begrijpen: het gedeelte "de beits opbrengen met de volgende elementen:" is een opsomming van de componenten die in een beits zitten. Daar horen dan de laatste additieven dan nog bij om de beits te completeren.
Een beits dus. Is geen lak dan toch?

Ik heb er geen idee van of er bouwers zijn die hun instrumenten beitsen. Zou een interessante benadering kunnen zijn

Frits