Lakken van strijkinstrumenten

De verstrekte informatie is ook verwarrend want:

"Deze harde schellak is een kant en klare politoervernis die, zoals de naam reeds doet vermoeden, harder en sterker is dan de gewone schellakvernis.

het is mij niet duidelijk of het nu een oplossing is van enkel schellak in alcohol, of dat er allerlei andere componenten in zitten die van dit product een kant & klare vioollak maken.
Schellak is goed oplosbaar in alcohol. Maar wanneer dat wordt gedaan en de zaak in feite verdund wordt, wordt ook de intensiteit van de kleur 'verdund'.
Wanneer je deze politoerlak wilt gebruiken breng dan zo weinig mogelijk lagen op want het kon anders wel eens veel te dik en te hard worden. Alleen harde lakken laten zich namelijk goed politoeren, maar dat heeft voor een viool geen enkele functie dus waarom dan zo'n hard pantser leggen om een klankkast die in trilling gebracht moet kunnen worden?
Het probleem wat ontstaat bij zo weinig mogelijk lagen opbrengen is, dat de gewenste kleur niet wordt bereikt. Ik weet niet of je een grondering aanbrengt met een kleurtje of dat je het hout op een natuurlijk wijze laat verkleuren door het bloot te stellen aan UV-straling (=zonlicht), want dat zou het aantal lagen aanzienlijk verminderen. Dat verkleuren kan m.b.v. een zogenoemde UV-kast of -zoals eerder gezegd- onder zonlicht. Dat laatste kan nog wel even duren voordat het gewenste resultaat is bereikt, vandaar dat sommigen er de voorkeur aan geven gebruik te maken van de UV-kast. Die staat dan een halve dag (of langer) in bedrijf daarna kan het lakproces weer worden voortgezet. Dit geldt natuurlijk in hoofdzaak bij het lakken van instrumenten met olielak, die een veel langere droogtijd nodig hebben dan de 'spirit' lakken.

Frits

 

Liuwe,

Ik denk dat ik je vraag het beste kan beantwoorden door aan te halen wat Möckel er over zegt. Mocht je diens boekwerk in je bezit hebben, dan staat onder Hoofdstuk VIII paragraaf 30 al in de eerste alinea, wat de reden is dat men nu -en ook heel vroeger- liever een lak opbracht die wat zachter was. Möckel beweert namelijk, dat een pas gereed gekomen instrument zacht (=niet schril) en vol klinkt, om later na het volledig uitharden van de lak in klankschoonheid te moeten inboeten. Hoe komt dat? Wel, bij bijna alle lakken is in de loop der tijd een toename van de hardheid vast te stellen al naar gelang het oplosmiddel voor de harsen langzamer of sneller verdampt of zoals bij olielakken, waar de olie (oplosmedium) steeds harder wordt (door polymerisatie en oxidatie). De klank die het instrument dán bezit is blijvend. Het is om het even of de harsen zijn opgelost in alcohol of in olie, het vermogen van de bladen om in trilling te komen wordt daardoor bepaald. Nu is het zo, dat een heel dunne laag zeer harde lak zich net zo kan gedragen als meerdere zachtere lagen. Maar het komt volgens Möckel aan op het vermogen van de lak om een zekere meegaandheid of compliantie te hebben.

Frits

 

Möckel had niet de beschikking over de moderne meetapparatuur die wij tegenwoordig kennen, dus ik vermoed dat het zijn intuïtie moet zijn geweest. Maar de grote meesters moeten het ook hebben gehad van intuïtie, want die hadden ook geen meetapparatuur voor klank e.d.
De mens is zeker wel in staat om de klank vast te leggen middels klank-analyzers en men neemt steeds vaker klankprofielen op om de karakteristieken er uit te halen.

Ja dat denk ik ook. Aan de andere kant zijn die 'aannames' mede gebaseerd op de jarenlange ervaring, dus uit de praktijk. Met iets wat steeds maar niet wil lukken ga je natuurlijk niet door tot het een keertje wél lukt, nee ruim daarvóór moet je iets veranderen, anders treed je alleen maar in herhaling. Ik denk dat het zich zo heeft ontwikkeld. Het lijkt me dat een niet bewezen intuïtie dan overgaat in min of meer een bewezen feit.

Mooi gevlamd esdoorn is meer een esthetisch aspect, dan een doelmatige: esdoorn zonder vlam zou evengoed kunnen voldoen en heeft het voordeel veel gemakkelijker te bewerken te zijn.

Frits

 

Ga je die olie gebruiken op het blanke hout? Daar zijn al heel veel discussies over gevoerd op diverse fora, maar unaniem is men het erover eens, dat dit een ernstige aanslag op de klankkwaliteit gaat leveren. Dat komt omdat de olie -ook al is het een zogenoemde 'drogende olie'- er heel lang overdoet uit te harden, hetzij onder invloed van de zuurstof uit de lucht hetzij door polymerisatie. Bovendien dringt een dergelijke olie relatief diep in de houtstructuur, blijft dus niet aan het oppervlak. Die binnenste laag doet er zeker twintig jaar over om volledig uit te harden. Ik zou geen olie gebruiken als sealer of kleurcomponent.

Wat wil je bereiken met die pigmenten? Kleur? Bedenk dat pigmenten andere stoffen zijn dan kleurstoffen! Pigmenten zijn niet transparant en als je daar teveel van opbrengt is het net alsof je een plank hout aan het schilderen bent. Pigmenten worden wel toegepast maar worden flinterdun aangebracht. Vaak worden daar de olieverven voor gebruikt, rechtstreeks uit de tube zoals van de firma Winsor & Newton: prima spul!! Alleen zul je de zaak moeten laten drogen onder UV-licht dus in de zon of in een UV-bak. Het sleutelwoord bij dit soort laktechnieken is: dun!

Kleurstoffen zijn oplosbaar in het gebruikte medium en zijn daardoor transparant.

De Kremer pigmenten zijn bekend en worden na fijn gemalen te zijn vermengd met een olie-medium. Maar dat vereist een hele hoop ervaring, je moet weten wat en hoe.

Waarom gebruik je geen kant & klare lak? Lijkt me veel handiger.

Frits

 

Ik heb hier gelukkig met iemand (=luthier) te maken die de antwoorden goed bestudeert en ook de gehele voortgang van de discussie volgt! Mijn opmerking over de Winsor & Newton was destijds (18-5-2005) meer dan vijf jaar geleden. In die verdere vijf jaren ben ik er achter gekomen, dat die laagdikte het meest cruciale is. De verf uit de tube is wel degelijk op (lijn)olie-basis (dus NIET acryl!). Een dunnere laag droogt ook veel beter dan een te dikke en hoe dunner des te transparanter de laag wordt! Het opbrengen gaat het beste met de hand waarover een (poly)vinyl- of nitrilhanschoen zit, daarmee is het uitwrijven van de laag heel goed te doen zonder dat de vingers de kleurpigment opnemen.
Voor het verkrijgen van de gewenste kleur is het ook goed mogelijk om meerdere kleuren van de olieverf te mengen.

Dan de vraag over het aanbrengen van een schellak-laag over een olielaklaag. Ik heb daar geen ervaring mee maar het lijkt me dat de hechting een probleem kan vormen. Omgekeerd gaat goed.

Er staat mij bij dat ik eens een keer -nog niet eens zo lang geleden- een hele serie filmpjes heb gezien over dit soort pigmenten opbrengen. Als ik het weer tegenkom zal ik het plaatsen. Ging met name over die pigmenten.

Frits

 

De allerlaatste laag is meestal dezelfde lak maar dan zonder kleurcomponent. Dat is voor een spiritlak als ook voor een olielak hetzelfde: geen kleur. Soms ook wel twee lagen, na droging polijsten met Wiener kalk (olielak) of Tripel (spiritlak). Daarmee kan de superglans wat worden gematteerd. Een instrument dat een superglans vertoont wordt vaak niet gewaardeerd. Doet een beetje goedkoop aan, hoewel dat niet altijd zo hoeft te zijn.

Ik heb die serie met het opbrengen van pigmenten gevonden! Kijk maar eens hoe de opgebrachte dotjes olieverf bijna oneindig worden uitgesmeerd zodat er een egale microlaag ontstaat. Ik dacht dat dat begon in hoofdstuk IV. Kijk ook eens hoe het instrument in een soort stander staat en goed draaibaar is, zodat het opbrengen mooi gelijkmatig kan plaatst vinden.

Het beitsen waar Liuwe het over heeft, laat ik achterwege en laat ik de zon doen, die ook een hele mooie verkleuring tot stand brengt. Daarna breng ik een sealerlaag aan, waarover de spiritlak komt, maar daar kun je ook een olielak overheen opbrengen.


Frits