De maand november is een maand met twee gedenkwaardige dagen, want in deze maand vallen de geboortedag en de sterfdag van Leonid Kogan, waar ook op de Russische televisie altijd veel aandacht voor is. Leonid Kogan werd geboren op 14 november 1924 te Dnepropetrovsk in de Oekraïne als zoon van een fotograaf, die amateur violist was. Hij stierf op 17 november 1982 aan een hartaanval in Mytishchi terwijl hij per trein reisde van Moskou naar Yaroslavl voor een concert met zijn zoon. Hij werd 58 jaar. Nadat Kogan op jonge leeftijd interesse in vioolspelen toonde en de vaardigheid hiervoor ten toon spreidde, besloot het gezin naar Moskou te verhuizen, om hem gelegenheid te geven hier zijn studie voort te zetten. Vanaf zijn tiende kreeg hij hier les van Abram Yampolsky, een leerling van Auer. In 1934 gaf Jascha Heifetz een aantal concerten in Moskou. "Ik ben naar al zijn concerten geweest," zei Kogan hier later over, "en kan me nog steeds aan iedere noot herinneren, die Heifetz gespeeld heeft. Hij was voor mij de ideale kunstenaar." Toen Kogan twaalf jaar was, hoorde Jacques Thibaud, die in Moskou was, hem spelen. Thibaud voorspelde hem een grote toekomst. Kogan studeerde aan de Centrale Muziek School in Moskou van 1934 tot en met 1943 en daarna tot 1951 aan het Conservatorium van Moskou. Op zeventienjarige leeftijd gaf hij, ofschoon nog steeds student, al in de hele Sovjet Unie concerten. Kogan won de eerste prijs op het Koningin Elisabeth Concours van 1951 met een schitterende vertolking van het eerste concert van Paganini inclusief een buitengewone interpretatie van de gtC9oVyjyUY[/media]]Sauret cadens. In 1952 begon Kogan les te geven aan het Moskou's Conservatorium en in 1980 werd hij uitgenodigd om aan de Accademia Musicale Chigiana te Siena in Italie les te komen geven. Zijn leerlingen spelen en geven overal in de wereld les. Kogan schuwde de publiciteit. Hij had ook veel minder podium uitstraling dan David Oistrach. Zijn carrière stond voortdurend in de schaduw van die van Oistrach, die door de Sovjet overheid erg naar voren werd geschoven. Kogan beschikte over een weergaloze techniek. Zijn spel werd gekenmerkt door een snel vibrato. Hij kon in iedere positie en op iedere snaar een gelijkmatige en volle toon produceren. Kogan speelde op stalen Thomastik snaren. Daarentegen spelen veel violisten op een stalen E en wellicht ook een stalen A (zoals Oistrach), maar zijn de G en D snaar darm omwoeld of van kunststof. Stalen snaren gaven het spel van Kogan meer helderheid en kracht. Kogan speelde op twee Guarneri del Gesù violen: de ex-Colin uit 1726 en de ex-Burmester uit 1733. Hij speelde altijd met stokken van Dominique Peccatte. Kogan kon ook op het gehoor een stuk instuderen. Dat presteerde hij onder meer met de Carmen fantasie van 4TYWTbtijpU[/media]]Waxman, waar geen bladmuziek van te krijgen was in de Sovjet Unie van de jaren vijftig. Hij studeerde het in door naar een opname van dit stuk van Heifetz te luisteren. Maar ook zijn Bach interpretaties waren fenomenaal, zoals te horen is in de pYYpGUuio2w[/media]]Sarabande uit de Tweede Partita, een toegift uit 1966.
@Alexander, wat een bijzondere violist zeg. Ik had er nog nooit van gehoord. Elke noot is hoorbaar zonder allerlei bijgeluiden! Dat ligt m.i. mede aan het instrument, wat zeker geen Stradivarius is, want die zou veel helderder klinken in de hogere regionen. Dit instrument speelt zwaar en klinkt weemoedig wat nog eens wordt versterkt door het behoorlijk snelle vibrato (vooral hoorbaar in de Carmen-fantasy). Maar ontegenzeglijk: fabuleus spel! Het fragment van de toegift (De Sarabande van Bach) heeft als merkwaardige eigenaardigheid, dat het bovenste deel van de strijkstok ogenschijnlijk krom buigt bij opstreek. Ik heb er eens een tijdje op gelet, het zou toegeschreven kunnen worden aan de sferische (slechte) lens van de camera. Verder een heel rustig tempo. Te rustig? Leuk om gezien en gehoord te hebben. Frits
Hier stukken van hem met gitaar van Paganini. Toch geweldig dat je via Youtube elkaar nu oude opnames kan laten horen, vaak ook met bewegend beeld: Hier een Carmen fantasie van Waxman-uitvoering met bewegend beeld van Kogan:
@Henri V.: ja dat YouTube is een weldaad voor oog en oor, maar deze rubriek "Beroemde solisten" moet ook weer niet die van de categorie YouTube overnemen, anders krijgen we twee van hetzelfde. Ik begrijp best dat iemand zo af en toe zijn/haar bewering wil toelichten en onderbouwen met een fragment en opname, maar wel met mate. Frits
Alexander, Bedankt voor je uitvoerige herdenking van Kogan. Dat eerste vioolconcert van Paganini is jarenlang zijn 'warhorse' geweest. Ik heb er uit de jaren vijftig tenminste drie opnamen van: met Nebolsin, Bruck en Kondrashin. Angstaanjagend goed. Maar HELAAS is de band met de finale-uitvoering van het concours Reine Elisabeth 1951 spoorloos verdwenen uit de Brusselse archieven. De enkele jaren geleden verschenen doos met hoogtepunten uit het concours RE bevat weliswaar de Sauet cadens gespeeld door Kogan, maar dat is dus niet die uit 1951 maar van de een of andere plaatopname. Als ware sprake van een soort reincarnatie van Paganini, kleven aan Kogan ook mysteries: ten eerste zijn lidmaatschap van de KGB en ten tweede zijn, al dan niet natuurlijke, dood. Ik heb Russen gesproken die hardnekkig vasthouden aan de mogelijkheid dat de KGB ook hierin de hand heeft gehad. Maar Russen zijn natuurlijk onverbeterlijke romantici :/ Hopf
Bedankt, Alexander voor deze bijdrage over Leonid Kogan. Goede gewoonte om af en toe iemand (bekend of minder bekend) in de schijnwerpers te zetten. Vind je het erg als ik zeg dat Kogan zijn superieure techniek soms overdrijft? (bijvoorbeeld in Tzigane van Ravel, te horen op Youtube) Ik heb enorm genoten van zijn spel o.a. in muziek van Saint-Saëns (Youtube).
Ferrie, Wat bedoel je met 'techniek overdrijven'? Kogan was, met Yulian Sitkovetsky en Victor Pikaizen, de technisch meest bedreven violist die de USSR/Rusland ooit heeft opgeleverd. Mede als gevolg van een, in zijn jeugd, regime van 12 uur vioolspelen per dag (de pianist Lazar Berman studeerde zelfs 16 uur per dag) In technische zin kende hij dus volstrekt geen beperkingen. Maar zou hij, ten einde aan jouw kritiek tegemoet te komen, dan 'onder zijn kunnen' hebben moeten spelen? Hopf
Het enige negatieve dat ik over die opname van de Tzigane kan zeggen is dat de microfoon iets te dichtbij stond. Voor de rest speelt hij de Tzigane zoals het voor mij ideaal is, namelijk met de vlam in de pan. Hij speelt het als een echte zigeunerviolist. Maar hij heeft alles onder controle en daar heb je die superieure techniek voor nodig. Hierdoor kan je kleuren aanbrengen in je geluid en spelen met de materie, wat anderen met minder techniek niet kunnen. Er zijn voor mij maar drie violisten voor de Tzigane: Heifetz, Rabin en Kogan. Alle anderen zitten in het peloton. Die superieure techniek gebruikte hij ook voor kamermuziek. Luister maar eens naar de opnames van een concert uit 1978 met zijn dochter Nina als pianiste op een CD van Orfeo. De Tzigane staat er ook op. Een koptelefoon op en je zit in de zaal. Adembenemend.
Alexander, Met je 'kopgroep' ben ik het eens. Alleen bestaat de mijne uit vier personen. Want Grumiaux zit er ook in. De zigeuner van Ravel was namelijk onmiskenbaar 'Frans(talig)' Hopf
Een wat retorische vraag, Hopf. Op de middelbare school probeerde mijn leraar maatschappijleer duidelijk te maken dat "Tzigane" een belachelijk stuk is omdat je "improvisatie niet hoort uit te schrijven", was zijn boodschap. Had hij dus niet moeten zeggen tegen een (toen al) Ravel-fanaat. Tzigane is opgezet als een soort improvisatie van en voor de (zigeuner)violist. Zigeunerviolisten pronken graag met snelle loopjes en cadenzen. Dus dat past bij de uitvoering van Kogan. Toch is ook dit werk van Ravel nauwkeurig als het werk van een klokkenmaker. Daarbij komt bij mij de vraag op of het ook werkelijk nodig is om bepaalde passages zo enorm snel te spelen ómdat je nou eenmaal ook dat top-tempo aankunt. Kogan zal zeker in dit stuk met zijn fabelachtige techniek aan het pronken zijn. Niks mis mee. Jammer dat we de mening van de componist niet meer kunnen vragen. Misschien zou ik het (of zouden we het allemaal) helemaal aan het verkeerde eind hebben. Ik heb dit werk de afgelopen 40 jaar door heel veel violisten horen spelen. Ik vind het nog steeds één van de meesterwerken van de componist. Ik kan mij echter niet herinneren dat ik ooit iemand de passage's zó snel heb horen spelen. Wat er dus gebeurt is, is dat ik gewend ben geraakt aan een bepaalde snelheid van de opeenvolging van noten. Sommige passage's zijn juist in een wat trager tempo explicieter en sprekender, meen ik. Maar natuurlijk is dat een persoonlijke opvatting en misschien ben ik wel sterk beïnvloed door de spelers (uit het peloton/mind this word) die ik ken. Kogan kan blijkbaar ieder tempo aan. Door bepaalde passage's zo ongelofelijk snel te spelen ontstaan er andere accenten en verbanden in de muziek. Wellicht helpt het vaker te luisteren naar deze uitvoering om de nieuwe verbanden die ontstaan te ontdekken in dit hoge tempo. Jammer van de slechte technische kwaliteit van de opname.
Ferrie, Bedankt voor je uitgebreide -en houtsnijdende- bijdrage. Waarmee ik ook wel goeddeels eens ben. Wat ik interessant vind is je opmerking over 'gewenning'. Toen ik naar platen begon te luisteren eind jaren vijftig, was mijn scholierenzakgeld niet zodanig dat ik wekelijk de platenzaken kon aflopen. Dus voor 'dure' platen (Philips en DECCA) was ik afhankelijk van verjaardagen en voor het overige behielp ik mij met voor mij betaalbare labels als MMS. Met overigens artiesten die in artistiek opzicht ruimschoots voldeden (Oistrach/Odnoposoff en Noel Mewton-Wood). Jarenlang heb ik één uitvoering van de vioolconcerten van Beethoven (Oistrach/Gauk), één van Brahms (Odnoposoff/Krannhals) en Paganini 1 (Ricci/Collins) in mijn bezit gehad. En daar heb ik ook jarenlang naar geluisterd. Met als gevolg dat die uitvoeringen voor mij jarenlang de maat der dingen zijn geweest. De consequentie daarvan, althans voor mij, was dat iedere andere uitvoering al met een achterstand in waardering begon. Het heeft lang geduurd voordat ik 'vrij' was naar een nieuwe uitvoering te luisteren. En dan heb ik het nog niet eens over de 'modes' van die tijd. Joop Schrier. de pianorecensent van het maandblad 'Luister', wiens artistieke inbreng overigens niet meer omvatte dan het feit dat hij pianist was geweest bij 'The Dutch Swing College' , weigerde platen van Glenn Gould te recenseren omdat Gould Bach speelde op een PIANO en niet op een clavecimbel. En dan te bedenken dat het gros van de clavecimbels in die tijd Neuperts waren met een klankkwaliteit die aan Thomas Beecham de uitspraak ontlokte van 'two copulating skeletons on a tin roof' :lol: Iets anders is dat, na jaren luisteren, ik voor een aantal werken toch wel een vrij definitieve uitvoering heb gevonden. Dat sluit de weg voor nieuwkomers weliswaar niet af, maar die moeten dan wel erreg goed zijn. Dat kan overigens een nogal particuliere keuze zijn: mijn favoriete uitvoering van het vioolconcert van van Beethoven is een opnametechnische ramp: Erich Röhn met het Berlijns Philharmonisch orkest/Furtwängler uit 1944. Opgenomen in de 'alte Philharmonie', die een maand later werd platgebombardeerd. In een onderzoek van 'Grammophone' van jaren geleden werd deze opname echter achteloos weggezet als rariteit. Wie in de ogen van de Dr. Clavans van Grammohone als winnaar uit de bus kwam, weet ik overigens niet meer. Waarschijnlijk Henryk Szeryng. Of nog saaier Hopf
In post#2 meldde ik, dat ik het tempo van de Sarabande (Bach) aan de langzame kant vond. Ik denk dan niet, dat je mag zeggen dat Kogan daardoor onder zijn technisch kunnen speelde. Het is niet zo dat iemand zijn technisch kunnen aan de dag moet leggen door alles wat hem op de lessenaar wordt voorgezet in een supersnel tempo te spelen. Er zijn zeker meer criteria te noemen die een soort bewijs leveren voor iemands technisch kunnen dan een snel tempo. Frits
Juist geformuleerd. Ik hoor al vanaf het moment dat ik op de muziekschool begon, dat juist de langzame delen het moeilijkst zijn. (Ook al scoor je met acrobatiek natuurlijk beter). Maar velocity passages die al in de 4e versnelling onspeelbaar lijken, kunnen dan weer net door zo'n violist als Kogan met gemak in z'n 5 worden gedaan. En dan ook nog klinken alsof het van een leien dakje gaat. En niet minder belangrijk: heel natuurlijk en muzikaal verantwoord klinken. (smaakverschil terzijde) Eigenlijk is het gewoon zo: Tempo en snelheid van passages moet functioneel zijn.
Langzaam te spelen stukken lijken misschien makkelijker dan snelle, maar hoeven dat echt niet te zijn. Ik verkijk me er ook geregeld op. Terug naar Kogan; zoals hij speelt is buitengewoon virtuoos, juist door de emotie die hij er in legt.
Beste Hopf, het fijne van de geluidsdragers is dat je steeds weer opnieuw kunt luisteren naar "de perfecte versie" van een bepaald muziekwerk. Vaak vergeten we echter dat er zoveel meer mogelijk is met die zwarte en witte bolletjes in de partituur. Leuk is het dat je wel eens vaker een opname te horen krijgt van een nagenoeg onbekende artiest waarbij je denkt: "zo perfect heb ik het nog nooit gehoord". Grote namen uit de historie en namen van tegenwoordig bieden welliswaar de garantie op een technisch perfecte opname, maar of het je ook werkelijk aanspreekt? Dat ontlokt in ieder geval bij jou de uitspraak: "Waarschijnlijk Henryk Szeryng. Of nog saaier"...... Ik vind het geenszins bezwaarlijk om Bach op piano te horen (of Mozart op een moderne concertvleugel) maar ik moet zeggen dat het wel eens een shock is om Glenn Gould muziek van Bach te horen spelen. Bijna alles wat je gewend bent aan Bach interpretaties wordt door hem "losgeslagen". Toch blijft ook hij "bij de tekst". Ik zou wel eens willen weten of er een vergelijkbare grootheid op viool bekend is: eentje die de vastgeroeste interpretaties onderuit durft te halen. Niet om het shokeren maar om weer eens open te staan voor nieuwe geluiden en mogelijkheden.....
Ik hoorde een tijdje geleden Nigel Kennedy de vier jaargetijden (Vivaldi) spelen op een nogal ongebruikelijke manier. Je kunt het mooi vinden, je kunt het afkeuren, een nieuwe benadering is het wel. Terwijl die Nigel best goed viool kan spelen, maar volgens mij zich bewust een stijl heeft aangemeten die hem deed onderscheiden van de rest der vioolvirtuosen. Dat uitte zich ook in zijn manier van kleding: een rode sok links een groene sok rechts, of andersom in combinatie met een 'hanenkam' op zijn schedel, om maar wat te noemen. Die stijl heeft hij nog steeds en past naar mijn mening allang niet meer in de tijd. Maar of je nou nog veel andere interpretaties van bekende vioolconcerten hoort? Nee, heel weinig tot geen. Hooguit de trend om alles op authentieke instrumenten te willen spelen, geïnitieerd door Ton Koopman. Maar dat is ook al niets bijzonders meer. [Trouwens die instrumenten zijn op een enkele na, allemaal hedendaagse en dus nooit 'authentiek']. Frits
Leuk dat je dit als voorbeeld noemt, Frits. Omdat Vivaldi's "Vier Jaargetijden" toch in zekere zin programma muziek is kunnen uitvoerenden zich in meer of mindere mate laten leiden door het buitenmuzikale gegeven. Dat opent mogelijkheden voor de uitvoering en de vrijheid die je zou kunnen nemen. Op Youtube vond ik een reactie van iemand (deel 1) op "De Winter" door Nigel Kennedy: "Te snel, te hard, gestileerd (gemaakt). Mildheid, spanning en ontspanning en emotionele diepte ontbreekt". (No hes getting this wrong too fast, too hard. His performance is powerful and dynamic, but it is stilted. The sweetness is missing. Because of this, you cannot fully feel the highs and lows, the tension and release; therefore, it loses much of the emotional depth, the sensuality. If you want to be truly seduced by Vivaldi......) Je zou hier tegenin kunnen brengen dat Kennedy juist de kilte van de winter goed in beeld brengt. Volgens mij gedeeltelijk door veel dicht bij de kam te spelen. Misschien nog iets gedurfder was geweest in het inleidende deel: sul ponticiello spelen van de tutti (en dan ook echt er bovenop, ten koste van de toonhoogte). Ik ben het met je eens, Frits: een hanenkam op het klassieke podium is werkelijk een anachronisme geworden in de 21e eeuw. Zolang deze ludieke acties de aandacht van het jeugdige publiek trekt overigens niets mis mee.
Mag ik hieruit opmaken dat de 'authentieke' beweging je maar weinig kan bekoren? Als dat het geval is, bewijst het nog maar eens dat smaken verschillen, want juist vanuit deze hoek zijn m.i. de meest vernieuwende en spectaculaire ontwikkelingen te bespeuren, de afgelopen plusminus 50 jaar ( laten we zeggen vanaf Harnoncourt). Wat betreft de Vier Jaargetijden (waar ik Nigel Kennedy, hoe origineel ook, ook te gemaakt en gewild anders vind) zou ik je van harte de opname van Giuliano Carmignola willen aanbevelen; in mijn ogen en oren de meest spectaculaire die er bestaat, en nergens doet het gekunsteld aan. Trouwens, het spelen op hedendaagse 'authentieke' instrumenten (dus op bijvoorbeeld een barokviool van een bouwer van deze tijd) is natuurlijk volkomen 'authentiek'; de 18e eeuwse violisten speelden namelijk ook op voor hun moderne instrumenten.
Carl, ik wil niet het antwoord van Frits vóór zijn...... Ik neem aan dat iedereen mag meedenken over jouw vraag? Persoonlijk zit ík niet zo te wachten op de zoveelste uitvoering van een bepaald concert, type 13 in een dozijn (hoewel het natuurlijk altijd wel weer een belevenis is wanneer iemand de oude noten weer tot klinken weet te brengen; bij voorkeur op het podium) tenzij het een interessewekkende opname is. Zo ben ik persoonlijk minder aangetrokken door "de Vier Jaargetijden"van Vivaldi op cd door (supertalent) Janine Jansen, ook al ligt die voor 5 euro bij de Aldi. Mijn belangstelling gaat wél uit naar uitvoeringen op oude instrumenten uit die periode. En ik ben het met je eens...... daar is veel meer te beleven als het gaat over muziek uit, met name, de barok. Het blijft toch altijd vooral de vraag...... wat heeft de componist zich voorgesteld? Oorspronkelijke instrumenten geven, mede door hun beperkingen, juist een goed beeld van "hoe iets geklonken moet hebben". Vergeet niet dat bijvoorbeeld de flauto traverso een instrument is dat net zo moeilijk te bespelen is als het gaat om intonatie als de viool. Juist door te ontdekken wat wel en wat niet mogelijk is op zo'n instrument kom je dichter bij de gedachten van de componist. Nou geloof ik stellig dat de dove Beethoven een heel ander instrument tussen zijn oren had dan het Hammerklavier maar ik kan mij voorstellen dat componisten uit de barok een duidelijke klank voor ogen hadden, met een tamelijke strenge traditie van spelen. Mooi is het, vind ik, dat je in de authentieke Barok uitvoeringen met name in de langzame delen zo duidelijk kunt voelen waar "de adem" zit en hoe diep de emotie daarmee verstrengeld is. Als het gaat om barokmuziek is er maar één richting de juiste: die van de "authentieke" (!) benadering ervan. (altijd even erbij zeggen dat dit mijn persoonlijke opvatting is)
