De meeste mensen hebben vast wel eens het bekende vioolconcert van Bruch gehoord op radio of concertzaal of zelf wel eens gespeeld of begeleid. (ik al 3 keer als amateur, waaronder 1 keer met Theo Olof en 1 keer 1 repetitie met Jaap van Zweden). Maar Bruch heeft nog 3 vioolconcerten geschreven, namelijk de 2e, 3e en de Schotse fantasie. Schotse fantasie kortgeleden gehoord bij het Brabants orkest met Simone Lamsma. Max Bruch ergerde zich tijdens z'n leven er al aan dat altijd z'n 1e werd gespeeld en de rest van z'n werken minder gewaardeerd werden. Toch is het bijzonder dat van een componist dat ene werk steeds gespeeld wordt, terwijl hij als componist ook al niet blijft hangen vanwege bekende kamermuziek of bekende symfonieen, zoals Mozart of Beethoven. Maar wat vinden jullie van z'n 2e vioolconcert bijvoorbeeld? :
Alle moeite van bijvoorbeeld Heifetz ten spijt, vind ik het tweede vioolconcert van Bruch met dat wel erg sentimentele eerste deel, minder dan zijn eerste. En het derde weer minder dan het tweede. De Schotse fantasie blijft een zeer aansprekend werk. Maar het probleem is dat ik het inmiddels te vaak heb gehoord. Zoals je al aangeeft was Bruch niet erg te spreken over het gebrek aan belangstelling voor het tweede en derde vioolconcert. Maar Bruch was ook al van mening dat hij de 'grootste' componist van zijn tijd was :/ Overigens is een 'eerste' concert niet altijd het beste. Ik hoorde kortgeleden het eerste vioolconcert van Joachim (eigenlijk een soort ' Konzertstueck'). En ofschoon op het gehoor even lastig als zijn tweede vioolconcert, bleef het daar muzikaal nogal bij achter. Hopf
Een eerste concert is niet altijd het beste. Voorbeelden te over: Vieuxtemps, Saint Saens, Viotti en Spohr om maar een paar te noemen. En of Bruchs eerste concert beter is dan de Schotse Fantasie, waag ik te betwijfelen. Zijn derde vind ik wel het minst geslaagd. Ik vind zijn tweede vioolconcert toch een prachtig vioolconcert en heb het wel gestudeerd. Thematisch is het verwant aan de Schotse fantasie. En sentimenteel mag van mij. Dat is inherent aan viool spelen. Ik heb er goede herinneringen aan. Toen ik het studeerde, heeft mijn leraar van dit concert in een jolige bui een vioolduo gemaakt, met de orkestpartij als tweede viool. Dat speelden wij vaak na afloop van les. De ene keer hij de eerste viool en de andere keer ik. Behalve die vioolconcerten en de Schotse fantasie heeft Bruch ook nog wat kleinere werken geschreven, als het Concertstuk voor viool en orkest in fis-klein, op. 84 en de Serenade in a-klein, op. 75 voor viool en orkest, die het spelen en beluisteren best waard zijn. Bruch had het grote nadeel, dat hij tijdens zijn leven voortdurend met Brahms vergeleken werd. Hij was daar niet de enige in, denk ik. Maar wellicht trok hij zich dat aan. Brahms was dan ook wel een gigant, waar eigenlijk niemand tegenop kon. Ook Joachim had daar last van, denk ik. Bruch had ook de tijdgeest tegen, die Wagner en Liszt wel mee hadden met hun Neudeutsche Schule. Of hij zichzelf de 'grootste' componist van zijn tijd vond, dat weet ik niet. Wel duldde hij geen andere aristieke visie naast de zijne en maakte zich daarmee niet geliefder mee, denk ik. Daarnaast werd hij ook nog eens 'verdacht' Jood te zijn, vanwege zijn Kol Nidrei, terwijl hij toch geen Joods bloed had. Kortom een moeilijk leven, ook artistiek.
Bruch richtte felle pijlen op zijn componerende concurrenten. Daarmee zal hij zijn leven niet gemakkelijk gemaakt hebben. Tijdens zijn leven zal het Kol Nidrej niet echt een negatieve invloed voor hem hebben gehad. Pas in de periode 1933 -1945, toen alles wat Joods klonk al verdacht was, veranderde dat. Bruch's Kol Nidrei getuigt van een groot inlevingsvermogen, het zou zó geschreven kunnen zijn door iemand die in een Joodse traditie is grootgebracht. Prachtige muziek. Bruch's concert voor klarinet, altviool en orkest op. 88 is overigens ook bijzonder fraai en een van mijn favorieten. Ook te beluisteren voor viool en altviool: &feature=fvw
Ja en nee. Om met Spohr te beginnen: ofschoon ik nooit de moeite heb genomen de complete set vioolconcerten van Spohr (door Hoelscher) aan te schaffen, ken ik er wel een flink aantal van. Zij worden namelijk nog wel eens voor Duitse radiozenders gespeeld. Het eerste is inderdaad niet opvallend, ofschoon veel afhangt van het feit of de betrokken solist zijn best wil doen zich in de eigenaardigheden van de techniek van Spohr te verdiepen. Maar het 8e en 9e concert zijn inderdaad wat 'volwassener' dan het, op zich, niet onaardige 1e concert. Vooral van het 9e vind ik het jammer dat het nagenoeg nooit wordt gespeeld. Zelfs als 'studieconcert' is het kennelijk uit de mode. De kwaliteit van de vioolconcerten van Viotti is nogal wisselend: van hele goede (16, 22 en 24) tot hele saaie (23). Saint-Saens: waar. Maar ik heb desalniettemin toch een zwak voor het 1e en 2e concert, de caprice andalou en, om niet te vergeten, het morceau de concert. In ieder geval erg 'effectvol' geschreven. In het geval van Vieuxtemps ben je echter op mijn hart gaan staan Want dat eerste concert is nou net een van mijn lievelingswerken. Ik denk dat ik wel begrijp wat je bedoelt, maar toch. Altijd voorzichtig zijn met het jeugdsentiment van anderen Berlioz vond het overigens een meesterwerk Ik ben er zelf, honderd jaar geleden of zo, mee in de weer geweest. Uiteindelijk bleken die dubbelgrepen in het eerste deel wel te doen. Ik brak uiteindelijk mijn nek (mijn vingers, zo je wilt) op al die staccatoloopjes in het derde deel. Niet ritmisch te krijgen. Ik troost me maar met de gedachte dat zelfs Heifetz op dit punt bijles heeft gehad van Erica Morini Of het 1e van Pagani beter is dan het 2e, moet ieder voor zich uitmaken. Ikzelf heb nog altijd een voorkeur voor het 1e. Maar misschien als Hirschhorn ook het tweede had gespeeld ....................... In het geval van de concerten van Wieniawski heb ik geen voorkeur, hoewel het me opvalt dat geen hond ooit het 1e in het openbaar speelt. Ik kan me maar een geval herinneren, namelijk tijdens 'een' finale van het concours Reine Elisabeth, lang geleden. Alleen al vanwege de inzet van de solist kan ik me daar iets bij voorstellen: zonder luidruchtig orkest om je achter te verschuilen een fortissimo inzet met deciemen :/ Maar in het geval van Shostakovich ben ik er zeker van dat het eerste beter is dan het tweede. En bij Bartok is het weer net andersom :lol: En dan zijn er tenslotte ook nog componisten waarvan je blij bent dat ze het bij een concert hebben gelaten: Busoni, Rubenstein, Moszkowski, Pfitzner, Khrennikov en eigenlijk ook wel von Reznicek. En over veel eigentijdse vioolconcerten doe ik er maar het zwijgen toe :/ Hopf
Bruch richtte zijn kritiek op onder meer Wagner, die een zeer dominerende positie innam in Duitsland. Richard Wagner, die zijn Neudeutsche Schule propageerde, was bovendien een prominente antisemiet. Wagner's anti-semitische ideeën komen vooral naar voren in zijn geschriften. Behalve componist was Wagner namelijk ook filosoof en estheticus, althans dat pretendeerde hij te zijn. In zijn boek over Wagner, 'De Buikspreker van God' uit 1983, somt de journalist Martin van Amerongen een aantal passages uit het werk van Wagner op waaruit diens anti-semitisme duidelijk blijkt. Vanaf het opstel 'Jodendom in de muziek' (1850) vallen er in elk geschrift van Wagner anti-joodse uitspraken op te tekenen. De joden kregen van alles de schuld, van de industrialisatie (die Wagner verfoeide), van de moderne civilisatie in het algemeen, van de corrupte wereld van bank en pers. Wagner is verantwoordelijk voor uitspraken als: "De Jood is niet in staat tot artistieke arbeid", "Bovendien faalt hij op het gebied van de muziek, met name de zangkunst. Is het aanhoren van dit zin- en geestverwarrende gegorgel, gejodel en gekakel geen walgelijke, gruwelijke en lachwekkende ervaring?..." Van Amerongen tekent overigens wel aan dat Wagner in zijn geschriften weliswaar fel anti-semiet was, maar in de persoonlijke relaties met joden niet dienovereenkomstig handelde. Hij kon daarin juist heel minzaam zijn. Maar dat hadden top nazis ook wel... Ik denk, dat Kol Nidrei, waarin als eerste thema een eeuwenoud Joods lied wordt gebruikt, Wagner niet is ontgaan. Bovendien waren zeer veel Duitse negentiende eeuwse kunstenaars anti-semiet. Het zal Bruchs artistieke leven niet eenvoudiger hebben gemaakt. Bruch zal niet zijn vervolgd, daarvoor was het anti-semitisme in Duitsland nog niet goed georganiseerd. Maar positief zal het niet opgenomen zijn in de toen al met anti-semitische denkbeelden vergiftigde samenleving. Immers, als je Max Bruch heet en je schrijft een stuk dat Kol Nidrei heet, dan denkt de burger in de straat, dat hij hier te maken heeft met een Joodse componist. Een misvatting, die je nu ook nog tegenkomt bij muziekstudenten en concertgangers. Helemaal mee eens. Kol Nidrei is een geniale uiting van een componist, die in volksmelodieën was geïnteresseerd. Zonder die interesse hadden we het waarschijnlijk ook zonder de Schotse fantasie moeten doen.
De melodie van het Kol Nidre is van Sefardische herkomst. Dat Bruch Joods zou zijn geweest is het gevolg van de veronderstelling dat zijn naam wel afkomstig zou zijn van 'Baruch'. In het Wenen van de 19e eeuw was het namelijk niet ongebruikelijk dat, om voor de hand liggende redenen en tegen betaling van een fiks bedrag, namen in de burgerlijke stand werden 'ontjoodst'. 'Weinstein' werd dan bijvoorbeeld 'Rheinstein' of 'Wehnstein'. Een andere oplossing was het omarmen van een ander geloof. Zie Mahler. Uiteraard bleef je ook in dat geval een 'Sau-Jude', maar dat is weer een ander verhaal. Hopf
Alexander, Ik vrees dat ik hiermee nogal 'off-topic' ben, maar als Frits het goed vindt ............ Je schrijft dat in het Duitsland van de 19e eeuw nogal sprake was van antisemitisme. Dat is als zodanig volkomen waar. Zelfs van Beethoven en Brahms (ondanks Joachim) gingen er mank aan. Net als in Nederland Abraham Kuyper, bijvoorbeeld Maar dat antisemitisme heeft meer van doen met het ook in Nederland niet ongebruikelijke fenomeen 'risjes'. En ook tot uitdrukking komend in een aantal pejoratieve uitdrukkingen. Ik beschik nog over een Nederlandse woordenboek uit de vorige eeuw en het is opmerkelijk hoeveel samenstellingen er met 'joden' zijn. Ik spaar je de voorbeelden. Wat ik hiermee wil zeggen is dat Duitsland tot en met de Weimarrepubliek niet echt een uitgesproken antisemitisch land was (met alle ellende van dien) als Oostenrijk, Polen of Rusland. En Japan, hoe vreemd dat wellicht ook moge klinken. Het Japanse leger is namelijk in de 19e eeuw getraind door Pruissische officieren ................ Joden konden in Duitsland tot 1933 vooraanstaande posities innemen in de kunst, het bedrijfsleven en de politiek. In Rusland was regelmatig sprake van pogroms en mochten Joden hun ' Stetl' niet eens uit. En in Polen was het al niet veel beter. En het weerzinwekkende 'klimaat' in het Wenen van rond 1900 is al door Stefan Zweig onnavolgbaar op papier gezet. Hopf
Laten we zeggen dat het schrijven van Kol Nidrei een daad van verzet was in een tijd dat antisemitisme een vanzelfsprekendheid leek te zijn. Het heeft waarschijnlijk wel een dergelijk effect gehad op zijn tijdgenoten en de woede opgeroepen van antisemieten. Maar misschien heeft het ook in zijn tijd mensen aan het denken gezet (?) Eigenlijk vind ik het wel of niet Joods zijn van ondergeschikt belang: mijn respect voor de componist Bruch hangt niet samen met zijn afkomst. Het is echter wel interessant te realiseren dat sommige componisten zich zo knap weten te verplaatsen in een heel andere wereld en er bijna deel van uit lijken te maken. Maurice Ravel is als Frans componist van Baskische oorsprong in zijn muziek duidelijk te herkennen als zodanig maar wist zich vervolgens feilloos in te leven in de zigeunermuziek (Tzigane voor viool en orkest) en in de "lichte" muziek (Blues uit de vioolsonate). Er zijn tal van dit soort voorbeelden, misschien aardig om er eens een lijstje van samen te stellen.
Suf, ik was te actief met Bruch3 op te laden op Youtube en kwam in de file en moest zoeken om de Rode Doos in Utrecht te vinden. Want daar speelde Antje Weithaas (Hannover competitiewinaar 1991) het 22ste vioolconcert van Viotti. Die had ik net gehaald. Corolian ouverture Beethoven gemist, maar dat is niet zo erg, want die kende ik al, maar ook een onbekend stuk gemist voor viool en orkest van Salomon, wat maar 5 minuten duurde, maar toch suf. Net de laatste Bruch3 opgeladen, dus hier zijn ze: deel1 begin deel1 eind deel2 deel3
Naast de 3 vioolconcerten van Bruch heeft hij ook de Schotse Fantasie geschreven, die naast het veelgespeelde 1e vioolconcert nog wel eens op de lessenaar staat. Simone Lamsma speelde het bijvoorbeeld kort geleden met het Brabants orkest. BRUCH , Max (1838-1920) Intro + mvt1 deel 2 deel 3 deel 4
In Duitsland hebben ze nog lang hun fatsoen gehouden. Toch deed de eerste antisemietische politieke partij in Duitsland al rond 1900 mee aan een lokale verkiezing. Hetgeen ook een tijdsbeeld in Duitsland schetst in de jaren vanaf 1870 tot en met 1933. Antisemitisme als onderhuids gevoel in de maatschappij. Ik hoop dat je ook nog een uitvoering van het Concertstuk voor viool en orkest in fis-klein, op. 84 en de Serenade in a-klein, op. 75 voor viool en orkest vindt. Die kent volgens mij helemaal niemand. Tussen tweede vioolconcert en Schotse Fantasie zit maar twee jaar. Je kan goed horen hoe verwant ze zijn. Het derde concert vind ik ook mooi uitgevoerd en mag van mij aan het standaard repertoire worden toegevoegd.
Voor de volledigheid heb ik dan ook maar de 1e Bruch (dus niet HET vioolconcert van Bruch, want hij schreef meer) op Youtube gezet. Bruch was al tijdens z'n leven geiriteerd dat alleen z'n 1e vioolconcert zo vaak werd gespeeld en niet z'n 2e, 3e en schotse fantasie. Technisch niet onmogelijk, een goed maar te vaak gespeeld stuk en maar 12 pagina's voor de solist. Op mijn Youtubekanaal worden de 3 vioolconcerten van Rieding het vaakst bekeken, omdat iedereen die speelt op les als beginnend violist en Seitz en Kuchler ook vaak. (Gat in de markt voor Janine Jansen om die met orkest op cd te zetten). Paganini 2,3,4,5 zijn ook erg populair op Youtube, hoewel je 3,4,5 nooit zal horen in de concertzaal. (Gat in de markt voor concertenprogrammeurs) Maar ja ik (en Bruch met dezelfde irritaties) kan de muziekwereld niet veranderen vanwege de doodgespeelde speeltraditie van de 1e Bruch. Hier dan Bruch 1,2,3+Schotse fantasie. Luister en vergelijk. BRUCH , Max (1838-1920) 1st violin concerto Mvt1+2(begin) Mvt2(end)+3 BRUCH , Max (1838-1920) 2nd violin concerto mvt1 mvt2 mvt3 BRUCH , Max (1838-1920) 3rd violin concerto mvt1(begin) mvt1(end) mvt2 mvt3 BRUCH , Max (1838-1920) Scottish Fantasy for violin+ orchestra Intro + mvt1 mvt2 mvt3 mvt4
