Meer jongeren naar klassieke muziek?

Afgelopen vrijdag was ik op een symposium over kamermuziek. Er werden vele discussies gevoerd, maar de belangrijkste terugkerende discussie was: hoe krijgen we meer jongeren in de concertzaal?

Zelf ben ik een jongere en als conservatoriumstudente uiteraard een liefhebber van de concertzaal. Wat mij opvalt, is dat het doel de laatste tijd alleen nog maar lijkt te zijn: hoe krijgen we zoveel mogelijk en dan ook nog het liefst jong publiek?

Dit naar mijn mening soms ten koste van de kwaliteit van de muziek door de vele cross-over-concerten die er geprogrammeerd worden. Waarom doet iedereen zo zijn best om een publiek naar de concertzaal te krijgen dat eigenlijk niet naar de concertzaal wil? En waarom wordt er niet meer gedaan om de trouwe concertbezoekers tegemoet te komen in hun wensen?

Hoe denkt de violistenweb.nl - bezoeker hierover?

 

[citaat]Annemieke schreef op 24/10/2005:Waarom doet iedereen zo zijn best om een publiek naar de concertzaal te krijgen dat eigenlijk niet naar de concertzaal wil? En waarom wordt er niet meer gedaan om de trouwe concertbezoekers tegemoet te komen in hun wensen?

Hoe denkt de violistenweb.nl - bezoeker hierover?[/quote]

Op gemeentelijk niveau blijkt klassieke muziek een middel om de jeugd te verjagen (w) Zie het verhaaltje op de home-pagina van deze website.

Overigens is je vraag me niet helemaal duidelijk in de zin van waar dat 'tegemoet komen' uit zou moeten bestaan: inspraak in de programmering of verlaging van de toegangsprijs om eens iets te noemen?

Hopf

 

Twee goede ideeën! Maar ik doelde op de programmering. Hoeveel concerten zijn er bijvoorbeeld nog waar alleen maar moderne muziek wordt gespeeld?

 

Ik neem lekker een voorschot op de beantwoording (q)

Het lijkt mij dat als je het publiek inspraak geeft er in beginsel sprake is van de volgende drie drietal scenario's:

1: een deel van het publiek kiest voor louter vertrouwde werken;
2: een deel van het publiek kiest voor een combinatie van vertrouwd en nieuw,
3: een deel van het publiek kiest voor uitsluitend nieuw.

Een voorzichtige conclusie lijkt mij dat publiek 1 en 2 niet op 'elkaars' concerten komen. Vandaar wellicht dat veel programma's van concerten en recitals beantwoorden aan scenario 2, ofwel de programmering met het 'verplichte' eigentijdse werk.

Ofschoon een werkbaar compromis, wringt het toch een beetje. Want de muzikale afstand tussen de waardering van publiek 1 en 3 groeit verder uit elkaar. Zodanig dat publiek 1 het eigentijdse werk min of meer 'uitzit' en publiek 3 het vertrouwde werk.
In het verleden is getracht dit met verschillnde series te ondervangen, maar ik vrees dat met name ten aanzien van eigentijdse composities daarvoor inmiddels het (economische) draagvlak te klein is.

Volgens de geleerden bleek het tonale gebouw op een bepaald moment zo uitgewoond, dat geen samenhangend (organisch) vervolg mogelijk bleek. Er sindsdien het nodige geprobeerd: neo-classisisme, dodecafonie en musique concrète om maar eens drie oudjes te noemen. Ofschoon die en ook alle modaliteiten die nadien kwamen konden rekenen op aanhangers, bleek toch sprake van het afhaken van een deel van het (niet-pejoratief bedoeld) behoudender deel van het publiek. En ik vrees dat ik ook mezelf daar toe moet rekenen.

Een bekentenis: denk niet dat ik het niet heb geprobeerd, muziek van na Bartok is aan mij niet zo besteed (ik maak dus een uitzondering voor Berg en Schönberg). Mijn eerste probleem was altijd dat eigentijdse muziek via langdradige programmaboekjes moest worden 'uitgelegd'. Een wat cerebrale benadering, in mijn beleving. En in samenhang daarmee, ofwel het tweede probleem, 'begreep ' ik die muziek vervolgens soms wel, maar het maakte verder niets in mij los. In muzikale zin dan. (k)

Hopf

 

Met mijn 'nog' probeerde ik mijn wens uit te drukken dat er meer modern repertoire gespeeld wordt. Dus in de betekenis van tegenwoordig en niet van nog steeds o.i.d.: hoeveel concerten vind je tegenwoordig (nog) waar moderne muziek wordt gespeeld?

Om ook meteen te reageren op Hopf: ik pleit niet voor een programmering die alleen publiek 3 tegemoet komt. Ik vind dat publiek 1 ook zeker aan zijn trekken moet komen, en daarmee publiek 2. Wat mijn probleem is: dat de programmering tegenwoordig iets teveel tegemoet komt aan de wensen van publiek 1 en een publiek dat ik publiek 0 zal noemen, nl. een publiek dat er eigenlijk niet is. En vooral dat eeuwige gevecht voor publiek 0 begint mij te irriteren.

Voordat ik een pleidooi ga houden voor moderne muziek: ik ben zelf een ongelofelijk liefhebber van het 'oude' repertoire. Ik durf zelfs te bekennen dat ik veel meer luister naar het vertrouwde repertoire en lang niet alle moderne muziek kan waarderen, MAAR...

Van essentieel belang voor de kunst en cultuur is de vernieuwing. Misschien een cliché, maar waren onze helden van het oude vertrouwde repertoire niet eens vernieuwers? Denk alleen maar eens aan Beethoven of Stravinski. Nu kunnen wij hun muziek niet meer modern noemen, maar dat was vroeger (en voor Stravinski is dat vroeger nog niet eens zo lang geleden) wel heel anders. Als men toen alleen naar de algemene vraag van het publiek geluisterd had, waren beide nooit doorgebroken. En dat was toch heel jammer geweest....

Om te voorkomen dat deze topic een heel ander onderwerp krijgt, nl. het belang van het programmeren van moderne muziek (op zich niet minder interessant) weer terug naar het oorspronkelijke onderwerp. Is het terecht dat er zo hard gewerkt wordt om publiek 0 (de jongeren, maar ook ouderen die niet geïnteresseerd zijn in klassieke muziek) naar de concertzaal te krijgen, soms ten koste van de kwaliteit van de programmering?


(Dit bericht is door Annemieke bijgewerkt op 25/10/2005 om 15:05 uur)

 

Mag ik daar uit concluderen dat Messiaen en consorten niet over kwaliteit beschikken? Of is het gewoon zo dat het publiek liever lui dan moe is en het kiest voor de weg van de minste muzikale weerstand en de onbekende wegen liever mijdt?

 

Ik beweerde dit: 'Voordat ik een pleidooi ga houden voor moderne muziek: ik ben zelf een ongelofelijk liefhebber van het 'oude' repertoire. Ik durf zelfs te bekennen dat ik veel meer luister naar het vertrouwde repertoire en lang niet alle moderne muziek kan waarderen, MAAR... '

Uit het feit dat ik de klassieken kan waarderen en dat ik weinig modernere muziek in mijn cd-collectie heb, valt niet te concluderen dat ik niet van moderne muziek houd!! Moderne muziek is een erg ruim begrip: er worden (zoals in alle tijden) slechte, redelijke, geweldige en supergeweldige stukken geschreven! En voor de werken uit die laatste twee categorieën hield ik mijn pleidooi!

Ik vind het nogal kortzichtig om te beweren dat je helemaal niet van moderne muziek houdt: dat is net zoiets als beweren dat je niet van eten houdt, alleen omdat je geen spruitjes lust. Er is zoveel!! En zoveel verschillends! Maar dit soort opmerkingen illustreren mijn bewering dat er te weinig moderne muziek geprogrammeerd wordt: men heeft bij het woord 'modern' al een gevoel van 'dat zal wel onbegrijpelijke muziek zijn'. Het is niet liever lui dan moe, maar 'Wat de boer niet kent...'

Overigens wilde ik niet proberen met de moderne muziek jongeren naar de concertzaal te krijgen: ik vrees dat de gemiddelde jongere geen oor heeft voor Beethoven, maar al helemaal niet voor Xenaxis. Natuurlijk, de prijs van een concertkaartje zal zeker een rol spelen bij de afwezigheid van de jongere in de concertzaal. Ik denk echter dat de gemiddelde jongere überhaubt niet geïnteresseerd is in klassieke muziek.

Met cross-over concerten ('klassieke' orkesten met 'sterren' als Trijntje Oosterhuis) probeert men jongeren in de concertzaal te krijgen, maar ik denk niet dat dit soort concerten jongeren overtuigt om nu ook eens naar een Mahler-symfonie te gaan luisteren. Daarom vind ik die cross-over-concerten nutteloos en lijkt het mij een goed idee in plaats van die muziek bijvoorbeeld moderne muziek te programmeren!

Tot slot Messiaen (omdat hij als voorbeeld genoemd werd), ik zou zijn muziek amper meer modern noemen! Ooit zijn 'Quatuor pour la fin du temps' gehoord? Dat is toch fantastische muziek, onmisbaar voor de muziekgeschiedenis???!!

 

Ok, en nu terug naar het onderwerp:
Moeten programmeurs koste wat kost hun best doen mensen naar de concertzaal te krijgen, die zeggen niet geïnteresseerd te zijn in 'klassieke' muziek? (klassieke tussen aanhalingstekens, omdat ik hiermee niet de klassieke stijlperiode bedoel, maar de niet-populaire muziek)

 

En is dat een zinvol project?

 

Jongeren stimuleren om concerten met klassieke muziek te bezoeken lijkt mij zinloos. Het muzikale niveau van de gemiddelde jongere is niet al te hoog. Veel denken dat de Top 40 het centrum van de muziek vormt. Alles wat daarbuiten valt is niet 'vet cool'. Zelfs de betere popmuziek (zover dat bestaat) wordt niet gewaardeerd. Hoe moet je zo'n ongemotiveerde, muzikaal onderontwikkelde kliek naar de concertzaal krijgen? Meer klassiek (en reclame daarvoor) op radio en tv helpt niet. Misschien zou men op middelbare scholen muziekles gegeven moeten worden, waarin klassiek het hoofdbestand vormt. En dan nog vraag ik mij af of dat werkt, want bijna al die pubers willen niet afwijken van de groep.

 

Inderdaad, gewoon niets doen. Misschien sterft klassiek op den duur uit. Veel mensen zwelgen alleen maar in oppervlakkigheid. Alles moet leuk, gezellig en ontspannend zijn. Het moet niet teveel moeite kosten. Klassiek is iets dat veroverd moet worden, dus is voor deze grote groep mensen niet interessant. Vandaar dat klassiekliefhebbers een relatief klein kliekje vormen. Dat zal helaas altijd zo blijven, vrees ik. Totdat er een nieuwe renaissance ontstaat, waarin de mens beu is van al die zelfverkozen hersenverweking. Dan krijgt klassiek weer een kans. Jongeren lekker proberen te maken voor klassiek is volslagen zinloos. Pubers die naar hip-hop luisteren en denken dat Britney Spears en Celine Dion het toppunt van smaak is, zullen nooit te porren zijn voor kwaliteit. Het staat te ver van ze af.

 

Volgens mij heb je het over twee problemen, namelijk of klassieke muziek op het punt van uitsterven staat en de vraag of je de jeugd moet of kunt interesseren voor die muziek. Want of je Britney Spears dan wel Celine Dion als de metafoor van de wansmaak moet zien? Op die manier is wansmaak namelijk niet meer dan de smaak van anderen.

Ik ben een beetje bang dat het antwoord op de eerste vraag bevestigend luidt. Simpelweg omdat op een bepaald moment ons tonale systeem volkomen uit zijn voegen barstte. Veel van de muziek gecomponeerd sedert de tweede Weense school vertoont sterke kenmerken van louter cerebrale experimenten. Ik bedoel dit niet in pejoratieve zin, maar ik vrees dat het draagvlak voor veel moderne muziek (lees: publiek) te klein is geworden om nog levensvatbaar te zijn.

De tweede probleemstelling doet veronderstellen dat de jeugd vroeger massaal verslingerd was aan klassieke muziek. Nou gaat mijn herinnering niet verder terug dan ruim 50 jaar, maar als die me niet bedriegt eindigde iedere muziekles op mijn HBS in een volstrekte puinhoop. En niet alleen vanwege die beklagenswaardige muziekdocent die, dwars tegen de GOLVEN van hoon heen, ons wees op de onaardse schoonheid van die tweede omkering van dat kwart/sextakkoord in de zoveelste symfonie van Mozart. Afgezien van hier en daar een gitaar, speelde verder niemand een instrument of was geïnteresseerd in een soort muziek die werd geassocieerd met ofwel oude mensen dan wel een treinramp die in de radioprogrammering tot uitdrukking werd gebracht.
En of het daarvoor wel beter was? In de tijd voorafgaande aan de 78-toerenplaten was men voor muziek thuis aangewezen op het zelf kunnen spelen van een instrument. Naar gevreesd moet worden sloten, zeker in die tijd, economische motieven muzieklessen en de aankoop van een instrument voor een groot deel van de mensheid uit. Ook de prijs van een kaartje voor de concertzaal was voor zeer velen onoverkomelijk.
Overigens doet deze redenering veronderstellen dat het gebrek aan belangstelling een voornamelijk economische aanleiding kent. Grosso modo heeft de mensheid in West-Europa het nu stukken beter dan een eeuw geleden, waardoor de hiervoor aangegeven beperkingen minder of geen rol meer spelen. Maar niets is minder waar, want de mensheid koopt nu geen piano maar een Japanse middenklasser. En dus is mijn conclusie dat de appreciatie van klassieke muziek is terug te vinden bij een kleine minderheid. Zowel vroeger als nu. En ook in de toekomst. Maar ik heb niet de indruk dat de meerderheid dat als een probleem beschouwt. Vroeger evenmin als nu, trouwens

Hopf