Ik kreeg van een klant van mij een boek te leen met de interessante titel “Strijkinstrumenten vroeger en nu” geschreven door Louis Metz. Het gaat om de tweede druk (1979) die is bewerkt door Matthieu Besseling de bekende vioolbouwer uit Amsterdam. Veel van het geschrevene over de bouw was mij bekend, maar bij het hoofdstuk ‘Materiaal van de Strijkstok’ las ik toch een aantal interessante wetenswaardigheden die ik hierbij graag door wil geven. (Geen citaat maar eigen samenvatting om niet in conflict te raken met het auteursrecht). Over het haar: De microscopische structuur van zwart haar is volkomen gelijk aan die van wit haar. De dikte van het haar kan invloed hebben op het breken (dunner haar breekt sneller) of het vasthouden van de hars: dik haar houdt de hars slechter vast dan dun haar. Oud haar breekt sneller. Goed haar is elastisch: het beste paardenhaar kan 300 gram trekkracht trotseren zonder te breken. Die elasticiteit is van belang omdat het de speler de mogelijkheid geeft fors ‘aan te pakken’. Het resultaat van de gehele beharing is afhankelijk van de dikte en de spanning van de haren: hoe meer spanning hoe meer boventonen tot klinken komen. De haarspanning verandert wanneer er een te groot aantal haren zijn gebroken. Dat gebeurt meestal niet symmetrisch verdeeld over de haarband. Over hars: De kwaliteit is van invloed op de toonvorming. Een opmerkelijke zinsnede over jonge violisten die hun stok niet regelmatig harsen, maar de procedure hanteren bijna nooit en dan plotseling heel veel. Het probleem is dan dat de toonvorming dusdanig is, dat er gewenning optreedt aan een verkeerde stokdruk om nog een toon te krijgen. De dikte van de snaar, het materiaal waaruit de kern bestaat en de omwikkeling bepalen mede welke hars geschikt is. De omwikkeling kan ook nog plat (Aluminium) of rond zijn (Zilver, Chroomstaal), wat ook weer van invloed is op het ‘pakken’ van de snaar met de hars. In al deze gevallen moet de aangrijpkracht van de hars voldoende zijn.
Interessant! Gek eigenlijk, dat je eigenlijk nooit zwart behaarde stokken ziet. Ik heb ze tenminste nog nooit gezien. Wat dat harsen betreft: wat bedoelt de schrijver met 'onregelmatig harsen'? Ik hars ongeveer 1 x per week (ik speel een half uurtje per dag). Zou het beter zijn om bijv. om de dag een klein beetje te harsen? Of is dat ook weer overdreven?
Contrabassisten gebruiken nog wel eens stokken met een zwarte beharing en ik heb het ook wel eens zelf gezien. Waarom dat speciaal bij bassisten voorkomt weet ik eigenlijk niet. Je zou je kunnen voorstellen dat je een week zonder harsen kunt spelen: er zit nog wel hars op de haren en ongemerkt geef je meer stokdruk om een goede toon te krijgen. Eigenlijk zou er dan eerder geharst moeten zijn. Wat mij in het verhaal opviel was, dat je niet alleen met te weinig harsen een verkeerde stokdruk aanleert, maar ook met te veel hars! Komt dan nog bij dat de haren slijten en dan nemen ze niet zo veel hars meer op, waardoor je meer stokdruk moet gebruiken. Dan is het moment daar om er nieuw haar op te laten zetten.
Zwart haar is wat dikker en sterker dan wit. Omdat de haarbundel op een basstok meer werk moet verzetten kiezen bassisten nog wel eens voor zwart haar of minstens voor een wat dikkere of steviger soort wit haar: Canadees of Siberisch b.v.
Ik haal mijn strijkstok standaard 2 of 3 keer over de hars voor ik ga spelen ( speel een uurtje per dag ) daardoor is er altijd genoeg hars op mijn stok en hoeft ik niet na te denken of ik nog moet harsen. Aan de witte waas op mij snaren controleer ik of het niet te veel was of juist te weinig.
Ik vind een vers geharste stok niet lekker spelen. Maar daar ontkom je natuurlijk niet aan: er zal een keer geharst moeten worden! Na een tijdje doorspelen is er voldoende hars 'vervlogen' en dan neemt de kwaliteit van het geluid toe.
Ik ben wel benieuwd naar soort snaren en samenstelling/soort hars. Bijvoorbeeld welke hars precies goed zou zijn op Larsen medium snaren. En waarom dan wel. Wel heel interessant de samenhang tussen de mate van harsgebruik en het hanteren van de druk van de stok op de snaar (en gewenning aan mogelijk foute manier van strijken).
Mij werd indertijd Pirastro cellohars aangeraden. Omdat ik als beginner toch al bezig was te zoeken naar mooiere klank, vroeg ik om nog de betere harsen. Het leek wat overdreven, maar toch koos ik al snel voor de speciale Kolstein. Vioolbouwer gaf aan: Pirastro, gewoon goede hars. Kolstein, meer voor de fijnproevers. Ik ben Kolstein gaan gebruiken, nu al vele jaren en de combinatie met Larsen medium is perfect. Per speler is het uitproberen; ook per instrument, snaren en streektechniek. Maar dat Kolstein en Larsen 'past' is misschien ook wel omdat beiden uit zijn op rijke klank (rond, warm, helder). Met Kolstein is dat welluidende mogelijk. Iets meer dan met de wat 'ruigere' harsen, waar de klank wat indringender kan zijn, met bijgeluiden of tikkeltje krassend.
Dank je wel voor je interessante info! Larsen snaren en Kolstein hars, toch iets om in gedachten te houden als ik eens toe ben aan nieuwe hars. Zelf gebruik ik Liebenzeller metall-kolophonium Gold lV. Hars van lariks toegepast met toevoeging van metalen. Een advies van mijn leraar, nog uit mijn 'Jargar-tijdperk'. Maar op Larsen snaren ook O.K. maar ik kan het nu niet vergelijken met b.v. kolstein. Ik kwam ook nog dit tegen: bij ArcVerona. Anti-allergisch, "verhindert zoveel mogelijk het ontstaan van allergieopwekkende stoffen door nieuwe productiemetho de en vermijden van sterke zuren en chemicaliën" zoals erbij staat in de omschrijving. Iemand bekend met deze? Speciaal ontwikkeld voor en/of door Larsen, als ik het goed begrijp. En als het goed is, moet het ook wat de toon betreft een weelde voor het oor worden naast dat het speciaal ontwikkeld is om allergische reacties bij gebruikers te voorkomen. Hars van Samuel Kolstein zag ik ook in de digitale etalage van genoemde internethandel en 'mijn' larikshars is daar ook in verder doorontwikkelde versie voorhanden. Ooit had ik andere hars, helemaal in de begintijd. Weet echt niet meer zeker wat het was, het zou zomaar Pirastro kunnen zijn, maar het doosje is ook uit beeld verdwenen hier. Ik was helemaal niet blij met die hars. Vond het ook teveel troep afgeven, ook bij heel bescheiden gebruik. De overgang naar de Larikshars was echt een wereld van verschil voor mij.
Je laatste zin Marcelita, #9, laat wel zien dat het de moeite waard is te ontdekken wat voor cellist, cello, stok en snaar de fijnste hars is. ' .. wereld van verschil ...'. Met die van Larsen heb ik geen ervaring, evenals de andere soorten die bij arc verona en strijkers.net te zien zijn.
Ik gebruik Brenadel hars en ben daar zeer tevreden over. Mooi geluid en stuift niet in combinatie met Larsen snaren.
Ik heb een barokstok van Airenti, die maakt copieën van de strijkstok van Tartini. Dat is een strijkstok met een steekslof, het haar zit dus achter niet vast aan de slof, maar is bevestigd aan het eind van de stok. Aan de opening in de originele Tartini-stok is te zien dat de haarbundel heel smal is geweest, met andere woorden, men speelde vroeger veel meer dan nu met zwart haar op de stok, dat gaf meer geluid. En het klopt ook!
Dat begrijp ik niet: omdat de haarbundel heel smal is geweest betekent dat automatisch dat er zwart haar op zat? Of mis ik hier een stap?
Wat moeilijk allemaal over de hars op de strijkstok. Vroeger had ik een brok hars met breuken erin. Gewoon een brok natuurhars zo te zien. Ik speelden met die hars de sterren van de hemel. Later gebruikte ik gewoon het doosje hars wat bij de viool zat. Heb nooit op een merk of soort hars gelet. Al die soorten is een beetje overdreven luxe vind ik. Van over verwende mensen voor wie niets goed genoeg is. Ik hoop niet dat ik nu weer heilige huisje heb omgeschopt. Maar ja dan moet ik maar zeggen net als Tijl Uilenspiegel "De mensen hebben een hekel aan me, maar daar heb ik het ook naar gemaakt".
Maar heb je ooit wel eens andere typen of soorten hars gebruikt? Spreek je uit ervaring of denk je dat het allemaal niets uitmaakt? Dat is me nogal een verschil: iets denken te weten of iets hebben ervaren!
Ik denk dat ik niet muzikaal genoeg ben. Ik hoor het gewoon niet. Bij mij is Hars Hars en een Strijkstok een Strijkstok. Waarschijnlijk is er een wereld, een muzikale wereld die aan mij voorbijgaat. Een wereld van mensen met fijngevoelige oren, en een hoogontwikkeld muzikaal gevoel. Ik heb dat allemaal niet. Is dat jammer, ja misschien wel. Maar ach wat het oog niet ziet het hart niet deert. En wat het oor niet hoort het hart ook niet deert. Ik heb trouwens ook wel eens het angstige vermoeden. Dat al die soorten hars en strijkstokken ons worden opgedrongen door de commercie. Het is in de supermarkten al net zo. Ook daar zie je door de bomen het bos niet meer.
Je moet de bijdrage van Bert goed lezen: zwart haar is wat dikker en steviger, je hebt er dus minder van nodig om een stevige klank te krijgen. Met wit haar kun je minder toon maken. Ik kan dit trouwens zelf constateren met mijn Tartini-stok: hij geeft meer klank dan mijn "gewone" barokstok met wit haar. Soms moet je dingen maar gewoon aannemen, Frits, ook als je het zelf niet geprobeerd hebt.
Tobias, over het 'moeilijk' #14 en 'fijngevoelig' #16, valt misschien mee: als beginner had ik al snel last van een schelle a-snaar en voorkeur voor mooi rond. Dan blijkt verbetering mogelijk; that's all.
Mijn collega noemde mensen die reageren zoals jij altijd 'dwarsliggers' en daar genoot zij van. Even wat stof doen opwaaien, een ander geluid Heilige huisjes: nee, hoor. Bij een topic als deze reageren strijkers die de details heel leuk vinden en interessant. Gefascineerd door klank is het leuk, zelfs geweldig, om er iets van te begrijpen en ideeën op te doen.
Ik citeer jouw uitspraak (zie #13) en huppa, gelijk haal je een uitspraak van Bert er bij (zie #4). Daar gaat het niet over! Maar beste Liuwe, je gaat je gang maar hoor. Ik heb hier geen zin in.
