De snaren van mijn cello liggen heerlijk dicht op de toets, wat het spelen zeer vergemakkelijkt. Het heeft echter tot gevolg dat de laagste tonen op mijn c en mijn g snaar rammelen. Ik kan mij herinneren dat ik ooit zag ( ik heb heel vroeger ook gespeeld) dat mensen een papiertje legden in de groef van het kielhoutje om dat probleem op te lossen Slordig gezicht. Wat is de 'officiële'' oplossing ervoor? Ik wil niet dat er aan de toets wordt geschaafd - dat kán de klank beïnvloeden ( ?)en die is mij zeer dierbaar.
Ik zou toch eens controleren of er een zekere mate van holling in de toets is aangebracht. Een C-snaar heeft ruimte nodig om te kunnen trillen. De amplitude voor een lage snaar is uiteraard veel groter dan die van de hoogste (A) snaar. De maximale uitholling kan voor een C-snaar wel 1,5 mm bedragen. Dat kan gemakkelijk gecontroleerd worden door de C-snaar over een zo groot mogelijke lengte neer te drukken over de toets met twee handen: een aan de linkerkant en met de andere hand aan de rechter kant. Dan aan de zijkant kijken of de snaar in het midden die vrijheid 'geniet'. Is dat niet het geval dan dient de toets geschaafd te worden. Een papiertje leggen tussen de betreffende snaar en de groef in het kielhoutje is in feite het hoger leggen van de snaar. Dat heeft ook invloed op de klank en op het spel, want de snaar zal dan verder moeten worden ingedrukt. Wanneer die uitholling voldoende aanwezig is, maar er toch 'gerammel' optreedt, kan het ook nog zijn dat de kam niet hoog genoeg is. Een nieuwe kam (laten) snijden is dan de meest fraaie oplossing. Minder fraai is de kam ophogen. Frits
Hartelijk dank voor dit deskundige antwoord. De proef uitgevoerd; de snaar 'geniet' de beschreven vrijheid niet! Wat ik nog niet begrijp is dit: moet de toets nu zo worden geschaafd dat er a.h.w. over de hele lengte een ondiep 'kanaal'' ontstaat voor de g en c snaar? In dat geval moet je de snaar toch ook verder indrukken, nl. tot op de 'bodem' van dat kanaal ( ?) Of moet er een soort 'kom' worden geschaafd, waardoor de snaar in het midden meer ruimte heeft? Kortom moet er in de lengte of overdwars iets aan de toets gebeuren? Het probleem doet zich alleen voor bij de laagste tonen; dus daar hebben die snaren niet genoeg ruimte. Is het niet een idee het kielhoutje iets te verhogen? De kam zit het verste van de probleemzone; een ophoging daarvan heeft de minste invloed op die zone, De hele snaar moet dan omhoog om het laatste stukje 'vrij' te krijgen. Ik heb er geen enkel verstand van maar dit zegt mijn gevoel. Vriendelijke groet van Gerard
@ Gerard, Er zijn bij een cello twee typen toetsen in omloop: de normale en meest gebruikte en een zogenoemde Romberg-type. Deze laatste heeft een vlak dus niet gekromd oppervlak ter plaatse van de C. Echter in beide gevallen wordt de uitholling in de lengterichting aangebracht. Ik heb even een afbeelding gezocht van een Romberg-toets uit mijn eigen 'gallery': Een vergelijkbare uitholling moet ook aangebracht zijn voor de G, zij het wat minder diep. Eveneens in de lengterichting. Wanneer nu die beide uithollingen zijn aangebracht is er ook automatisch een uitholling aanwezig in de dwarsrichting. Deze uithollingen zijn geen ‘kanalen’ maar geleidelijk verlopende vlakken. Het is een heel precies werkje om een cellotoets goed te schaven c.q. te schrapen. De hoogte van het kielhoutje wordt meestal aangepast aan de voorkeur van de bespeler. De een wil wat meer actie, de ander vindt nauwelijks in hoeven drukken fijner spelen. De hoogte van het kielhoutje is uiteraard niet ongelimiteerd: er moet voldoende ruimte over blijven om ‘gerammel’ te voorkomen. Wanneer de toets geen enkele uitholling zou hebben, helpt het verhogen van het kielhoutje niet, omdat er dan nog steeds geen ruimte aanwezig is voor de snaar om te trillen. Naarmate de posities hoger worden wordt de hoek die de betreffende snaar maakt met de kam, steeds scherper. De maximale amplitude (uitwijking van de trillende snaar) zit steeds exact in het midden van de aangestreken snaar tussen contactpunt en kam en verschuift richting kam bij hogere posities! Dat is een fysisch gegeven die hoort bij de trilling van een snaar (‘knopen’ en ‘buiken’). Dat het probleem (‘rammel’) zich alleen voordoet bij de twee laagste snaren heeft alles te maken met de amplitude. Daarom zit er ter plaatse van de A, nauwelijks of geen uitholling in de toets, want de frequentie is veel hoger (220 Hz t.o.v. 65 Hz voor de C). Die A-snaar kan daarom ook veel dichter bij de toets zitten en dat is maar goed ook, want er zit meer spanning op die snaar, anders moet die zo ver worden ingedrukt dat het spelen van snelle passages beperkt wordt. De kam verhogen als er géén uitholling zit geeft dezelfde problemen als eerder genoemd, zij het tot op zekere hoogte: naarmate de posities hoger worden zal het gerammel afnemen. Een nadeel is echter dat de snaren behoorlijk moeten worden ingedrukt. Waarom is de vrees voor een eventuele klankverandering bij schrapen van de toets aanwezig? Bedenk dat zelfs weersveranderingen in de vorm van temperatuur en vooral relatieve vochtigheid ook invloed hebben op de klank. Zelfs de stand van de toets zal beïnvloed worden door de temperatuur en luchtvochtigheid. Of het opspannen van een nieuwe snaar zal het gehele instrument even uit balans brengen. Daarna zal zich weer een evenwicht instellen. Frits
Zeer bedankt, Frits, er gaat een toetswereld voor mij open. Ik dacht altijd dat een toets in de lengterichting puur vlak was en van de uitholling die jij beschrijft, heb ik nooit geweten. Ook bij mijn vorige instrumenten nooit op gelet. Ik weet dat degene die mij dit instrument heeft verkocht met de toets bezig is geweest maar dat was omdat er een beschadiging in zat die hij heeft gerepareerd. Je hebt volkomen gelijk: de klank verandert met allerlei omstandigheden maar die zijn weer variabel, een eenmaal afgeschaafde toets is blijvend. Ik ben daar zo op gespitst omdat ik erg tevreden ben met de klank zoals die nu is. Hoort een van de twee typen toets die je beschrijft bij een bepaald type instrument? Ik heb nu een plm 100 jaar oude Franse cello (zal wel Mirecourt wezen.) De toets ( de originele??) is gedeeltelijk gekromd, met een vlak stuk eraan waar alleen de c snaar over loopt. Het blijkt dus dat dit een Rombergtoets is. Maar een uitholling in de lengterichting , nee, daar is niets van te bekennen. C en G liggen- net als A en D - zeer dicht op de toets, wat ik heel prettig vind - op die rammel na dus. Mogelijk moet er dus nog wat geschaafd worden. Ik ga er met de verkoper over praten. Nogmaals mijn hartelijke dank voor je uitleg. Groet van Gerard
Nee, dat kun je niet zo stellen. Er zijn cellisten die de 'normale' ronde curvatuur van hun cellotoets door een vioolbouwer laten veranderen in een Romberg-toets. Vreemd genoeg komt het omgekeerde bijna nooit voor. Misschien dat een Romberg-toets toch meer gewaardeerd wordt? Frits
Dank Frits. Wederom zeer wetenswaardig. Die Romberg heb ik dus al, nu er een toepasselijke uitholling in laten maken. Vreemd dat dit niet eerder is gebeurd maar het is nu eenmaal een rare cello die ik heb. Scheve sleutels en op het oog vele malen ondeskundig gerepareerd. Maar hij klinkt en speelt fantastisch. Hij heeft (ooit, lang voor mijn tijd ) een open ruggetje gehad, dat is dichtgemaakt maar er zitten lelijke lijmresten op de lak. Zijn die te verwijderen, denk je? Groet van Gerard
Ha, ha. Nooit geweten dat een cello kan lijden aan spina bifida. Lijkt me van wel: met lauw tot warm water, tenminste wanneer er huidenlijm is toegepast. Na verloop van tijd wordt de lijm week en kan het worden verwijderd. In uitzonderlijke gevallen tast je zelfs met water de lak aan dus het beste is om even een testje uit te voeren op een plekje dat niet in het zicht zit of waar het geen kwaad kan. Dat is voor een rug wat moeilijker te vinden dan bij de top. Wat beslist niet moet is de harde lijmresten er af peuteren, want dan is de kans groot dat de lak wordt mee getrokken en dan heb je meteen een ernstig beschadigde plek in de lak. Frits
Ik had last van een rammelende G en C snaar op mijn cello. Misschien is het leuk om te melden dat de vioolbouwer die het instrument heeft geleverd zowel iets aan de toets heeft gedaan als mijn cello van een nieuwe kam voorzien. Hij heeft deze zo gesneden dat de snaren perfect liggen: zo dicht bij de toets als maar kan en toch niet te dicht erop. Dat speelt licht voor mijn kleine en niet zo jonge handen. Dus geen gerammel meer van G en C. Maar onverwachts: nog een hele verbetering van het toch al mooie geluid van mijn cello. Dat had ik niet verwacht: zo veel maakt een kam dus uit!
