Ik heb met plezier het verhaal gelezen over de aanschaf van een viool, naar de foto's te oordelen een mooi oud instrument dat vermoedelijk uit de 18de eeuw dateert. Echter, de 18de eeuwse klank is er uit, de zangbalk is verlengd en de hals is gemoderniseerd. Maar dat terzijde. Wat mij verbaast is het feit dat over de herkomst van dit instrument zo verschillend wordt geoordeeld. In het begin van de discussie denkt de vioolbouwer dat het vermoedelijk een Engels instrument is, terwijl er dus een etiket van J. Charles in zit! Wat er dan Engels aan is, blijft onduidelijk. Vervolgens acht Chris het een Duits/Boheems instrument vanwege de delta onder aan de achterkant van de krul. En als dan het instrument verkocht is, wordt het een instrument van J. Charles uit Marseille en de vioolbouwer merkt nog op dat de bouwstijl en de periode overeenkomen met de maker op het etiket, terwijl de vioolbouwer nog nooit een instrument van J. Charles heeft gezien. Tja. Karel Jalovec geeft in de Enzyklopädie des Geigenbaues als commentaar bij het werk van de heer J. Charles uit Marseille, volgens het etiket "Neveu du sieur Guersan" (Guersan is een bekende Franse vioolbouwer van vóór de Revolutie): "Nicht sehr qualitative Arbeit". Am besten sind seine Gitarren.. Oom was dus beter. Engels, Duits/Boheems, Frans: in violenland is alles mogelijk. En niemand weet iets zeker. Maar het instrument ziet er mooi belegen uit, glimt iets teveel, en klinkt en speelt prachtig. En daar gaat het om!
De vioolbouwer vond zelf de viool iets Engels hebben. Waarom weet ik niet precies. Hij zei echter ook dat de datering wel ongeveer klopt met het label en dat de maker op het label blijkbaar violen bouwde in Amati-stijl, wat overeenkomt met het model van de viool. De “nicht sehr qualitative arbeit” komt wel een beetje overeen met de krul, die kon echt netter Dat die een beetje een delta heeft wil wat mij betreft nog niet zeggen dat het dus een boheemse viool is. Als ik iets heb geleerd op dit forum is dat die bouwers allemaal weer dingen van elkaar overnamen, dus alleen aan de krul afleiden waar iets vandaar komt lijkt me wat kort door de bocht. Nu had Chris toen ook nog geen andere foto’s om iets op te basere, dus dat heeft misschien meegespeeld. Hoe dan ook, behoudens de krul is de rest van het instrument is gelukkig wel netjes gebouwd en het aller belangrijkste: hij klinkt goed (vinden wij en onze dochter).
Natuurlijk klinkt deze viool goed: als er goed op gespeeld wordt, klinken heel veel violen goed tot uitstekend, op YouTube staan verscheidene filmpjes van vergelijkingen tussen goedkope en dure violen en als er goed op wordt gespeeld, klinken ook veel goedkope violen heel goed. Veel Chinese violen zijn uitstekend gebouwd en afgewerkt! Bovendien: de kwaliteit van de snaren bepaalt ook een (groot) deel van de klank! Maar waar ik mij telkens weer over verbaas is het feit dat dat er over de herkomst van een viool vaak zomaar wat wordt gezegd. Jullie vioolbouwer zag dadelijk toen hij het instrument in handen kreeg al dat Franse etiket. Hij was blijkbaar niet overtuigd van de herkomst van de viool en veronderstelt dan dat het misschien wel een Engels instrument is. Waar hij dat op baseert wordt niet duidelijk. Later vindt hij de bouwstijl en de periode overeenkomen met het instrument en wordt het een Franse viool, ja, dat blijkt ook uit het etiket. Hij geeft jullie zelfs nog informatie uit een boekwerk om de veronderstelling te staven. Maar hij heeft nog nooit een ander instrument van de bouwer gezien! In violenland draven heel wat zogenaamde deskundigen rond die maar wat veronderstellen zonder die veronderstellingen te kunnen onderbouwen. Een kenner op dit forum heeft al eens geopperd dat de waarde van een viool wordt bepaald door wat een gek er voor over heeft en dit is waar: als een viool die op een ton wordt geschat niet kan worden verkocht, dan is dat instrument ook geen ton waard! Als iemand voor een fles whisky drieduizend euro betaalt (ze zijn er!), dan wil dat nog niet zeggen dat die fles dat ook waard is; pas als iemand anders er ook drieduizend euro voor over heeft, kun je zeggen dat die fles zo'n waarde heeft. Jullie hebben via een vioolbouwer een viool gekocht van een vorige bezitter. De viool is dus lang buiten de handel geweest; op het moment dat het instrument bij de vioolbouwer binnenkomt, vergelijkt hij het instrument met andere violen en bepaalt dan een waarde, en die waarde is volkomen subjectief: Ik kocht in 1974 bij Max Möller een viool zonder etiket voor 1450 gulden, "Engels" volgens Möller, ongeveer uit 1820, verhalst, verbust en gerepareerd, met een uitstekende klank en een mooie krul. Toen Jaap Bolink deze viool in 2005 moest taxeren, vond ook hij het een Engelse viool (!) en taxeerde hem op 5000 à 6000 euro, ook vanwege de antiekwaarde. Maar het is een fictief bedrag! Ik ben er nog altijd heel blij mee en de waarde blijkt pas als ik hem zou verkopen. Voor mij blijft het een viool van 1450 gulden..
Toch even voor de duidelijkheid: De vioolbouwer heeft niet gezegd dat het een Engelse viool was, hij vond er Engelse elementen in zitten. Hij heeft ook niet gezegd dat hij Frans was. Hij heeft aangegeven dat er meerdere mensen naar hebben gekeken, maar dat de herkomst niet exact te bepalen is. Van de bouwer in het etiket staat in het Bromptonboek dat deze bouwde in de stijl van Amati, wat overeenkomt met de viool en ook de bouwperiode komt overeen. Het label zou echt kunnen zijn, maar dat is niet zeker vast te stellen, juist omdat er dus geen bekende authentieke violen van deze bouwer zijn. Dan over de klank: mijn dochter heeft in totaal over meerdere maanden denk ik zeker 60 violen geprobeerd. Daar zaten toch wel degelijk behoorlijke klankverschillen in. Mijn dochter wist niets van de herkomst of prijs van de violen die ze bespeelde maar koos (binnen de door ons opgegeven Max) wel steeds de duurdere violen. Dat kan toeval zijn, maar in algemene zin denk ik dat in de range van 1000 tot 10.000 euro echt wel klankverschil waarneembaar is. Wat niet wil zeggen dat duurder altijd beter is, je kan natuurlijk geluk hebben en iets naar je smaak vinden wat aan de onderkant valt. Bovendien moet je gehoor denk ik ook ontwikkeld genoeg zijn om nuances te onderscheiden. Maar goed, dat is mijn mening, iemand anders mag daar anders over denken.
Hoge taxatiewaarden, vooral die ook echt op papier gezet zijn, zijn vaak berekend op de verzekeringswaarde: zo'n bedrag zegt nog niets over de handelswaarde. Ook de waarde van een instrument is niet bepalend voor de klank, in tegendeel: ik heb hier nu een splinternieuw Chineesje van 300€ incl. btw liggen dat simpelweg beter klinkt dan een veel duurdere Duitser van boven de 1000€, bouwjaar rond 1900. Dat is niet persé altijd het geval, maar het illustreert wellicht mijn stelling.
Er is publiek voor een Duitse viool van 1000 of meer uit 1900 (o.a. bewoners van de Chinese Volksrepubliek zijn er gek op!) omdat die er oud uit ziet én er zijn klanten voor een goed klinkende beginnersviool voor zo weinig mogelijk geld vanwege een smalle beurs of vanwege iets anders. Het zijn verschillende doelgroepen.
