Hoe noem je de streek van de tweede violisten in dit filmpje, vanaf 9.25? Ik weet dat het een spiccato is, maar welke? Ik zit te hannesen met stokken met deze streek. Omdat ik liever met de ene stok speel (mooiere klank), maar met de andere stok deze streek veel makkelijker kan maken. Door oefenen met de stok met de mooiere klank? Of gewoon bij de uitvoering de andere stok gebruiken?
Volgens mij is het ‘détaché’. En wat betreft je dilemma, ik zou het allebei doen: oefenen met de mooiere stok maar als het nog niet lukt bij de uitvoering gewoon de andere stok gebruiken (wel die dan af en toe ook gebruiken bij het oefenen....). Maar je moet echt zelf kiezen!
IDB, Spiccato is een beetje een container- of verzamelbegrip, want daar vallen met name de werp- en springstreken onder. Dus ook saltati en het 'spring' en 'vliegend staccato'. Overigens worden saltati en het vliegend staccato gekenmerkt door een 'gaande' beweging van de strijkstok en dat is in het filmpje niet het geval. Blijven dus de 'gewone' werp- en springstreken over. Het grote verschil tussen beide is het tempo waarin wordt gespeeld: bij een langzaam tempo wordt de strijkstok geworpen en bij een snel tempo springt de stok vanzelf. In het eerste geval is dus de speler actief en in het tweede de strijkstok (met weliswaar een oplettende speler op de achtergrond). Een geworpen streek is op iedere plaats van de strijkstok mogelijk. Een springstreek alleen op het evenwichtspunt van de strijkstok. Vaak is het spelen van deze streeksoorten lastig en/of het klinkt niet. Je memoreerde zelf je beide strijkstokken. Zo op een afstand heb ik daar geen oplossing voor. Maar er zijn wel een paar punten waar je rekening mee moet houden: 1. Uitgangspunt bij deze streeksoorten is dat de stok rechtop staat. Overigens heb ik in dit verband, elkaar helaas tegensprekende, adviezen gelezen die er op neerkwamen dat het zin heeft te experimenteren met een enigszins gekantelde stok. Dus zowel de stok richting kam dan wel van de kam 'af'. 2. Met name bij werpstreken is het zinvol al spelend ook een stukje snaar aan te strijken. Want het moet namelijk wel klinken. En dat lukt niet door met het haarlint alleen maar tegen de snaren te tikken. 3. Ik heb geen idee hoe beginnende violisten tegenwoordig wordt geleerd de strijkstok vast te houden. Bij mij was het de nieuwe Russische in combinatie met een beetje Belgische vioolschool. Dus dat was nog van voor de Eerste Wereldoorlog. De (beoogde) uitkomst van die benadering was wel dat de stok STEVIG werd vastgehouden. En in het geval van geworpen streken kan dat nadelig werken. En dat ligt dan niet zozeer aan die school als wel de toepassing. Het spelen van geworpen streken wordt namelijk bemoeilijkt indien sprake is van een stijve rechterarm. En dan met name de rechter duim. Het heeft dus ook hier zin te experimenteren met een wat lossere houding van de hand/duim-combinatie. Overigens leidt dit mogelijk tot een ander aandachtspunt, namelijk dat het gebruik van de strijkstok bij geworpen of springstreken afwijkt van dat bij legato. Maar dat speelt met name een rol bij solo- of kamermuziekspel en niet bij violisten in een orkest. Ik weet niet of je ooit in de buurt bent geweest van de 'Schule der Bogentechnik' van Sevcik. Zo nee, dan ga ik het je ook niet aanraden. Want een confrontatie met enkele duizenden (strijk)varianten stemt een mens ook niet vrolijker. Daarbij komen veel van de varianten uit de koker van virtuositeitsspecialisten. Lieden als Léonard en Prume en al die, eveneens vergeten, anderen. Het is dan ook de vraag of het zin heeft heeft hier aandacht aan te schenken, temeer waar het qua klank niets of nagenoeg niets uitmaakt. Soms is er niet aan te ontkomen. Ik verwijs naar sommige strijktrio's van van Beethoven. En het begin van 'La Ronde des Lutins' van Bazzini begint nou eenmaal met een saltato, gevolgd door werpstaccato en legato. Knap lastig. Maar bij hoeveel mensen staat dat stuk op de lessenaar? Om EINDELIJK toe te komen aan de beantwoording van je vraag: het is gewoon een geworpen streek. En of je dat spiccato wilt noemen is aan jou. En voor ik het vergeet, er is niet sprake van twee tweede violisten, maar van één tweede violist (tweede van links) en één altviolist (derde van links). Overigens vraag ik mij af waarom in de kamermuziekbezetting van dit stuk (voor strijkorkest), de contrabas is gehandhaafd. In het 'Forellenkwintet' van Schubert is het in muzikale zin noodzakelijk, maar hier mijns inziens niet. Simpelweg omdat hierdoor een onnodige verdubbeling in de bas optreedt.
Ik citeer maar even Carl Flesch (in de vertaling van Louis Couturier): 'het détaché wordt hierdoor gekarakteriseerd, dat (in tegenstelling met het legato) de tonen door streekverwisseling worden gescheiden, waarbij de afscheiding slechts door een, tengevolge van de streekwisseling intredende, onvermijdelijke, bijna onmerkbare pauze moet worden gevormd en niet door een min of meer lang opzettelijk stilhouden van den strijkstok'. Er wordt dus niet geworpen of gesprongen.
U heeft gelijk, er wordt inderdaad ‘mild gesprongen’. Misschien sautillé. Eigenlijk moet je het gewoon ‘doen’ of nadoen, hoe het ook heet.... Ik citeer Louis Metz: Bij het sautillé is de speler passief en de stok actief. De stok krijgt de gelegenheid uit eigen beweging te springen de speler stuurt maar in beperkte mate bij. Technische voorwaarden: houdt de stok niet te schuin, anders komt de veerkracht van de stok naast het haar. kies voor de optimale springplaats. De spanning van de haren wordt bepaald door eigen smaak en keuze. De spiccato vertrekt vanuit de lucht. Saltato vanuit de snaar.
Dank jullie voor de interessante reacties! Ik dacht ook aan een sautillé, maar dat is het volgens mij toch niet helemaal. Met strijken moet inderdaad bij mij ook de stok rechtop staan om een zo regelmatig mogelijk ritme te handhaven en een goede klank. Ik ben inderdaad ook aan het experimenteren met een lossere of vastere stokgreep. Grappig is dat bij mijn minder mooie stok de vastere greep beter gaat (wat dus ook zekerder voelt), maar bij mij mooiere stok kan ik een losse hand hanteren, maar moet ik inderdaad wel heel oplettend blijven en niet gespannen raken. Dit bij de snaarwissels met name. En dan wordt het ook meer een sautillé, wat ik erg leuk vind. Dus ik oefen zeker ook met die mooie stok verder. Sevcik: ja hoor, die ken ik. Vind ik heerlijk. Kan ik echt uren mee bezig zijn. Ik ben verslaafd aan streken. En ik had het over tweede violistEN omdat wij het spelen met een iets grotere strijkersgroep. Vergissing dus. Zonder contrabas overigens.
Ariane, Bij een langzamer tempo -zie het filmpje- is sprake van een werpstreek. Die, bij een hoger tempo, overgaat in een springstreek. Sautillé of saltando werkt echter alleen bij een hoog tempo. Want dat is voorwaarde voor een springstreek. Een tweede voorwaarde voor sautillé, en dat wordt wel eens vergeten, is een soepele rechter pols. Sowieso erg prettig bij het bespelen van een strijkinstrument. De enige keer dat een stijve pols zin kan hebben, als niets anders meer werkt, is bij het zogenoemde 'vliegend staccato'. Maar we dwalen af. Met betrekking tot het citaat van Metz nog een kleine kanttekening. Naar zijn mening vertrekt het saltato vanuit de snaar. Om eerlijk te zijn, begrijp ik niet goed wat hier wordt bedoeld. Ik heb eerder als voorbeeld van saltato het begin van 'La Ronde des Lutins' genoemd. Het gaat dan om vier gepuncteerde noten op een boog. Als je dat vanaf een snaar speelt, werkt het niet. Je zult echt moeten 'werpen' en dan -plastisch gesproken- huppelt het vanzelf verder. Het lijkt mij weinig zinvol verder over de plaats van het saltato in de virtuoze vioolliteratuur uit te weiden, maar één voorbeeld wil ik je niet onthouden. In de Faust-fantasie van Wieniawski komt namelijk een saltatoboog voor met 32 (TWEEËNDERTIG) noten. In het begin wordt de, rechtop gehouden, strijkstok op de snaar 'geworpen, aangezien de eigen trilling aan de bovenste helft van de stok het geringst is. Nadien moet echter de stok zelf springen, geholpen door het naar de kam draaien van de strijkstok. Maar ook hier de verzuchting: wie heeft dit stuk op de lessenaar staan?
32..... Dat is letterlijk duivels. Als ik viool zou spelen zou ik er zelfs niet over denken om eraan te beginnen (ik speel cello). Op het filmpje spelen ze de streek redelijk ontspannen en natuurlijk. Hoe het ook heet, zo moet het klinken!
