Hopf had in een andere discussie deze opmerking: Hopf, als je zin en tijd hebt, steek van wal! hartelijke groet, Annemieke
Dag Annemieke, Uiteraard, want anders moet ik provocerende meningen voor mij houden. Positiever geformuleerd: Graag zelfs. Maar niet in het minst door mijn breedsprakigheid, eerst een voorafje. Ik ben nu 61 jaar. Ik begon vrij jong met viool spelen en naar muziek te luisteren. En dat leidde ook nog eens tot een volkomen uit de hand gelopen verzameling ‘geluidsdragers’. Platen, banden en CD’s, in gewone mensentaal. En dan nader je op een bepaald moment de vaststelling dat je, beginnend bij de Sarasate en Joachim, de meesten wel hebt gehoord. En daar verbind je, in termen van appreciatie, conclusies aan. Die overigens na verloop van tijd deels weer inwisselbaar blijken. Rond mijn vijftiende zwoer ik bij, wat Amerikanen noemen, pyrotechniek. Met Mischa Elman en Fritz Kreisler hoefde je toen bij mij niet aan te komen. Een mening die ik inmiddels volledig heb herzien, maar dit terzijde. De mens is geneigd het ‘nu’ als de maat der dingen te zien. Want het voorafgaande heeft immers alleen waarde als historisch fenomeen. Toegespitst op muziek houdt dat in dat het musiceren à la nu als norm geldt. Het verleden is hooguit als curiositeit interessant. Ik ben het daar, je vermoedde het al, niet mee eens. Want het nu kan niet los worden gezien van het voorafgaande. Al heb ik daar, kijkend naar oude schoolfoto’s, soms wat moeite mee Als ik al mijn luisterervaringen bij elkaar veeg, kom ik tot enkele vaststellingen: - de variëteit is verdwenen, - musici krijgen onvoldoende de tijd te rijpen, - het repertoire is verengd. Ik kan die opsommingen nog wel verder doortrekken, maar als begin voldoet het wel. Eerst de variëteit. ‘Ooit’ was sprake van verschillende ‘scholen’. Niet alleen de Russische school, scholen eigenlijk, maar ook de Hongaarse, de Franco-Belgische en de inmiddels volkomen vergeten Duitse vioolschool. En dan bedoel ik beslist niet Spohr. Die leidden allemaal op tot voortreffelijke violisten die echter elk onmiskenbaar de weerslag en het ‘klankbord’ waren van hun ‘school’. Zelfs voor een niet-kenner is er een wereld van verschil tussen Zimbalist, Weisbord, Telmanyi, Thibaud en Wolfsthal. Die ‘scholen’ zijn verdwenen. Wat resteert is, afgezien van de voormalige Soviet-Unie, de ‘Amerikaanse’ school, lees de voortzetting van de Russische school van Leopold Auer in Amerika. Trefwoorden: Galamian en deLay. Uitkomsten: uniforme technische perfectie en een enorme toonvorming. But you can’t tell one from another. En dat werd de norm. Wonderkinderen zijn van alle tijden. Een beetje griezelig fenomeen eigenlijk, al die gedresseerde, eh, apen. Een geruststellende gedachte is eigenlijk dat de meeste wonderkinderen als instrumentalist de puberteit niet te boven komen. Want die vanzelfsprekendheid van een achtjarige heeft het erg moeilijk als de jaren des onderscheids en derzelver verleidingen er dreigen aan te komen. Afgezien van een enkeling (de namen van Yehudi Menuhin. Mischa Weisbord, Josef Hassid en Michael Rabin dringen zich hier op, ofschoon het met allemaal, om verschillende redenen, niet zo goed afliep) zijn wonderkinderen te beschouwen als ‘mechanisch’ musici. Indien voorzien van talent en niet alleen vingers, behoeft dat talent zorg en aandacht. Tijd, kortom. Een van de grootste sopranen van de vorige eeuw, Elisabeth Schwarzkopf, brak eigenlijk pas op haar 38e jaar door. En Klemperer stond ook niet op zijn 18e voor de Kroll Oper. Helaas is muziek in handen gevallen van de commercie. En die heeft ‘sterren’ nodig. Bij voorkeur elk jaar nieuwe. Een beetje sneu voor de afgeserveerde sterren van vorig jaar, maar zo is het nou eenmaal. Kennelijk. Laatste aspect (althans in dit verhaal) is de verarming van het repertoire. Decennia lang was sprake van het ‘format’ van de 78-toerenplaat. Dat betekende muziekstukken van enkele minuten. Als metafoor de Kavatine van Raff, zal ik maar zeggen. Met, in sommige gevallen, als onbedoeld (komisch) gevolg dat een adagio in presto eindigde omdat de speeltijd van de plaat niet mocht worden overschreden. Met de komst van de LP en later de CD is dat repertoire van, toegegeven - voor een deel genrestukken, verdwenen. Een tweede punt in dit verband is de toegenomen ‘verserieuzing’ van de muziek. Muziek was niet meer ook leuk of spannend, maar vooral ernstig. Je moest er iets van ‘meenemen’. En dus ging de virtuositeit in de ban. Techniek diende niet meer om het gehoor te verbazen door te laten horen hoe goed je was, maar om het (onspeelbare) vioolconcert van Schönberg te kunnen spelen. Of de mensheid te vervelen met het vioolconcert van Max Reger. Dat, dit voor de volledigheid, niet eens op een LP paste. Ik herinner mij in dit verband de verhalen van mijn ‘oude’ vioolleraar (ik was toen tien en hij bijna zeventig). Als vioolstudenten aan het koninklijk Conservatorium bezocht men ieder vioolrecital (op het schellinkje). Die werken van ‘voor de pauze’, sonates en andere serieuze dingen, geloofde men wel want na de pauze werd het pas ‘heftig’. Virtuositeit in de vorm van, bij voorkeur, operafantasieën. Want dat was de smaak van die tijd. Paganini in minder tien seconden. Wij weten inmiddels wel beter, natuurlijk. Vandaar dus een gortdroge programmering, eindigend met een ‘eigentijds’ werk, want, zoals gezegd, je moet er iets van meenemen. Een verkoudheid vrees ik, in mijn geval. En ook orkesten zijn in de fuik van de ‘programmering’ gezwommen. Want welk zichzelf respecterend orkest speelt er nog triviale dingen als de ‘Tovenaarsleerling’ van Dukas of ‘Les Préludes’ van Liszt? Of de Slavische dansen van Dvorak? Voor mijn part de Piet Hein-rapsodie. Of zelfs maar een ouverture? Van Otterloo dorst in de jaren vijftig nog rustig met ‘Fra Diavolo’ of ‘La Muette de Portici’ te beginnen. En waar leidt die verarming toe? Dat iedereen ‘het’ vioolconcert van Bruch (de goede man schreef er drie), Mendelssohn, Tchaikovsky of Sibelius speelt. Wie speelt er nog Vieuxtemps, Goldmark, Wieniawski, Ernst, Joachim, Sinding of Lipinski? Hoogst geaccepteerd repertoire van vroeger. Als je nog meer namen wilt, zoek maar eens in een oude Peters catalogus. In het geval dat je je afvraagt wat er met Szeryng is gebeurd, die komt nu. Szeryng was ook een wonderkind. Leerling van Carl Flesch. Flesch wordt beschouwd als een soort aartsengel van het moderne vioolspel en in die zin is hij ook wereldberoemd. Alleen ……………… noem nou eens één leerling die er uitspringt. Geen een, eigenlijk. Ik haast me er aan te voegen dat dit overigens ook geldt voor alle leerlingen van Heifetz. Carl Flesch was een adembenemend technicus (octaven met vingerzetting) die bij de uitvoering het 1e vioolconcert van Paganini ’s-avonds spontaan heel andere vingerzettingen gebruikte dan ’s-morgens bij de repetitie. Net zo makkelijk. Maar de opnamen van hem die ik ken laten een eigenlijk hele saaie violist horen. En dat is nou ook mijn bezwaar tegen Szeryng. Technisch perfect, maar het doet, althans mij, helemaal niets. Ik kon mij dan ook heel goed vinden in de karakterisering van Perlman: ‘als ik een perfecte violist hoor maar ik heb geen idee wie het is, is het Szeryng’. En dat hij vervolgens met een repertoire van vijf vioolconcerten de wereld rondreisde (elk jaar Brahms in Scheveningen) zal ik hem niet verwijten want dat doen de meesten. Anno nu. Klassiek verzuchting: ‘hij/zij heeft zo mooi gespeeld’. Kleurlozer kan het niet. Muziek moet je grijpen, ontroeren, laten lachen & huilen. Ik noemde hiervoor ‘het vioolconcert’ van Lipinski. In feite is dat het tweede, namelijk het ‘Concerto Militaire’. De meer dan voortreffelijke Duitse violist Breuninger heeft inmiddels alle vier concerten van Lipinski op de CD gezet. En ik ga niet zeggen dat de concerten van Lipinski compositorisch in de buurt komen van bijvoorbeeld Brahms. Maar wel dat een groot musicus ook deze werken voor de luisteraar tot een verrassing kan laten zijn. En dat hij dan ook nog plannen heeft alle zes vioolconcerten van Ysaÿe (die het zelf over zijn jeugdzonden had) uit te brengen, maakt me nog nieuwsgieriger. Voor de goede orde: zij zijn allang opgenomen maar om ‘commerciële’ redenen niet uitgebracht. Want elk jaar opnieuw Bruch, Menelssohn en Tchaikovski is kennelijk wel commercieel. Ik was er al bang voor. Tweede verzuchting: Hopf zit alleen maar op oorverdovende virtuositeit te wachten. Beetje oppervlakkig type. Ik geef toe dat ik het erg leuk vind. In de zin van topsport. Ik zie ook niet in wat er fout aan is. ‘Men’ componeerde rond het begin van de 19e eeuw zo. Een aardig voorbeeld is de concertsuite van Tanejev. Een volkomen serieus bedoelde compositie. Maar zo ontaard moeilijk dat alleen David Oistrach er indertijd goed uitkwam. Je wordt ook geconfronteerd met fenomenen als de pianist Cziffra. Prbeer d DVD eens te pakken te krijgen waarop hij van Liszt de ‘Grand galop chromatique’ speelt, dan begrijp je dat een ‘virtuoos’ iets HEEL anders is dan iemand die alle vier delen van het opus één van Cevcik van achteren naar voren kan opzeggen. Een virtuoos is een fenomeen. Iets demonisch. En in tegenspraak tot al die aanstormende talenten die alles kunnen spelen, komen echte virtuozen maar zelden voor. Is dan virtuositeit nodig? Nou, in ieder geval techniek. Veel techniek. Want muziek die sneuvelt in een gebrek aan techniek is niet om aan te horen. Wij hebben allemaal wel zo’n buurmeisje gehad dat halverwege het cadensje in ‘Für Elise’ de draad kwijtraakte. Maar mijn mooiste muzikale herinneringen bewaar ik aan musici aan wie je de techniek niet kon aanhoren. Oistrach, Grumiaux en Richter. Clara Haskil. Lili Krauss in Schubert. Want dan gaat het niet meer over vingers, maar over musici met een uitgesproken individualiteit. Ik ben weer terug bij Szeryng. Zeg maar bij ‘af’. Hopf :/ :/ :/ :/
Hoi Hopf, Geef me even tijd om te kauwen op het hele verhaal, met je breedsprakigheid ben ik heel blij. Een eerste reactie, ik denk dat ik me in grote lijnen wel ga vinden in het hele verhaal. Ik zal mij even voorstellen: ik ben een jong iemand die laat begonnen is met strijken (24 toe ik begon, daarvoor trof men mij met een klarinet in handen aan) Van mijn eerste zakgeld kocht ik geen nieuwe spijkerbroek zoals iedere tiener deed, maar muziek. Dat was toen nog een het vioolconcert in D van Beethoven en de overbekende romance, want veel meer kon ik niet vinden/betale.n (wist toen ook niet waar ik zoeken moest) De vioolklank vond ik prachtig, ik werd verliefd op de viool. En dat ben ik gebleven. Maar ik had het al heel snel gehad met dat vioolconcert en dito romance. Net als de concerten van Bruch en Mendelsohn. Het klinkt mij, sorry dat ik generaliseer, als classic fm-muziek in de oren. Voer voor de klassieke muziekzenders die de wereld rijk is, hapklare brokjes. Uiteindelijk was het niet het voer waarop ik zit te wachten. Verarming van repetoire: als men tegenwoordig naar een barok vioolconcert gaat luisteren dan komt de burger niet meer verder dan de concerten van Bach en het concert voor viool, strijkers en continuo in a-mineur. Maar de concerten van Leclair kent de burger niet al lang meer. De sonates van Leclair evenmin. En over barok in zijn algemeenheid gesproken, wie luistert er tegenwoordig nog naar Molter, Biber, Graupner, Kuhnau, Corette of Le Roux? Veel verder dan Bach, Buxtehude, Handel, Purcell, Vivaldi komt men niet meer. En als ze daar naar luisteren dan beperkt Bach zich bij wijze van spreken de Matheus, het Weinachtsoratorium en de Brandenburgse concerten en de Goldberg variaties. Maar al die prachtige orgelwerken en minder bekende cantates worden niet beluisterd en ook bijna niet meer uitgegeven. (krijg je als in een koor zingt dat voornamelijk barok uitvoert, dan ga je ook cantatemuziek lieven)... Van de partita’s kent iedereen de chaconne en de sarabande, maar over het algemeen komt men ook niet meer verder dan dat. En als men er toch naar gaat luisteren dan heeft men Kogan en Enescu nog nooit gehoord. Deze laatste speelt soms verre van technisch perfect, maar het zit ook niet in het strakke keurslijf wat bij alle latere violisten wel het geval is. Hij geeft het stuk een geheel eigen karakter. Grotendeels alle violisten van nu doen dat niet meer. Ze lijken zich enkel af te vragen wat de componist bedoelde en vergeten dan een eigen interpretatie te geven. Of zoiets... Een eigen karakter brengt geen geld in het laatje? Klezmer: mensen die er nog wel eens naar de combi viool en klezmer luisteren komen vaak niet veel verder dan de arrangementen die Itzhak Perlman maakte. Jammer. Ik luister liever naar de freilachs door Yehoshua Rochman. Technisch kan het vast wel beter, maar is het heeft ziel. Het spreekt van viool tot mens. Luistert men naar Renaissance muziek dan komt men soms niet meer verder dan Tallis en Palestrina. Echter, Di Lasso, Frescobaldi en Gesualdo hebben prachtige missen en motetten geschreven. (sorry, zijspoor) En wie komt nog aan met Szymanowski, Ysaye, Resphighi en Schnittke? Kijk, dat zou ik nou wel eens in de concertzaal willen horen. (maar liever geef ik het geld uit aan geluidsdragers zodat ik het nog tig keer horen en vergelijken) Daar zitten stuk voor stuk prachtige werken tussen voor viool waar ik zeer over te spreken ben. Of de twaalf fantasieën voor soloviool van Telemann, zou ik ook wel in de concertzaal willen horen. Daar heb ik een opname van Grumiaux van, heel heel mooi. Over Grumiaux ben ik over het algemeen zeer te spreken. Mijmering mijnerzijds: ik zou willen dat ik meer te besteden had, dan zou ik veel meer opnamen verzamelen. Mijn cd’s bieden maar een beperkt klankbeeld van de viool en muziek. Wat ik gehoord heb en meer waardeer, heb ik vooral via internet gevonden. Misschien moet ik toch maar eens nadat ik mijn spaarcenten aan een eigen viool heb uitgeven, spaarcenten opzij zetten voor een platenspeler. Dan valt er veel meer moois te beluisteren. Qua geluid zou ik wel willen kennismaken met de klanken van de verschillende scholen, ook lijkt het een in het verleden liggend gebeuren. Dat klank zich generaliseert komt overigens ook bij andere instrumenten voor. Zo ook de klarinet. Klarinettisten uit de duitse school waren niet te verwarren met die uit de franse school. De volle duitse warme klank laat zich niet verwarren met lichte franse hobo-achtige klarinetklank. Als je nu naar klarinettisten luistert, is er geen verschil in klank meer. Jammer! Tot zover mijn eerste voorzichtige reactie. Hartelijke groet, Annemieke
Welke leerlingen van Flesch springen eruit? Volgens mij zijn dat: Szymon Goldberg, Bronislaw Gimpel, Ivry Gitlis, Ida Haendel, Josef Hassid, Jo Juda, Alma Moodie, Ginette Neveu, Ricardo Odnoposoff, Joachim Röntchen, Max Rostal, Roman Totenberg en Josef Wolfsthal. Echte uitschieters in deze groep zijn Ida Haendel, Josef Hassid, Alma Moodie, Ginette Neveu, Ricardo Odnoposoff en Josef Wolfsthal. Ik vind Flesch zeker geen saaie violist. Ik ken van hem ondermeer het Dubbelconcert van Bach met Szigeti. En dat is zeker geen saaie uitvoering.
Hendryk Szeryng had de wereldopname premiere van het 3e vioolconcert van Paganini op LP. Salvatore Accardo en Alexandre Dubach (bij Kruidvat 3 cd's voor 13,95)http://www.kruidvatentertainmentshop.nl/epages/entertainment.storefront/47dafa3f00014d1d271dd5d385f4066f/Product/View/99582?category=#CategoryNo hebben alle 6 vioolconcerten van Paganini opgenomen (Paganini schreef ook veel voor gitaar). Toch DENK IK NIET dat ik ooit ondanks de grote naamsbekendheid van de componist Paganini, na Bach, Mozart en Beethoven, denk ik nog bekender dan Brahms, als je zomaar op straat deze componistennamen bij winkelend publiek onder de neus wrijft, DAT IK OOIT HET 3E VIOOLCONCERT VAN PAGANINI IN M'N LEVEN ZAL HOREN IN DE CONCERTZAAL. Waarom zet geen enkele violist dit stuk op zijn/haar repertoirelijst? Aan de naamsbekendheid van de componist kan het niet liggen.
Die 4 vioolconcerten van Karol Lipinski heb ik ook. Ik heb ze laten horen aan een Poolse contrabassiste (Lipinski was ook een Pool) uit een orkest waarin ik speel en die vond ze erg mooi. Maar om die stukken daar op de lessenaar te krijgen: KANSLOOS. http://www.jpc.de/jpcng/cpo/detail/-/hnum/3209639?rk=classic&rsk=hitlist vioolconcerten Lipinski 2,3,4 voor 7,99 euro http://www.jpc.de/jpcng/cpo/detail/-/hnum/6304874?rk=classic&rsk=hitlist vioolconcert Lipinski 1 voor 7,99 euro Albrecht Breuninger http://www.sudbrackmusik.de/breuninger/breuninger.htm is goed bezig. Bij een klein label cpo niet het bekende spul opnemen, maar rariteiten voor een klein groepje liefhebbers. Intussen zijn ook de stukken voor viool en orkest van Ysaye uit + het 3delige 8ste vioolconcert van Ysaye geredigeerd en georkestreerd door z'n kleinzoon Jacques Ysaye. De eerste 7 vioolconcerten heeft Ysaye zelf vernietigd, omdat hij ze niet goed genoeg vond. Poeme elegiaque op. 12;Chant d'hivers op. 15;Berceuse op. 20; Les Neiges d'Anton op. 23;Violinkonzert (no.8); Divertimento op. 24 Maar dit is zo'n mooie cd. Die moet je echt bestellen en kost exclusief verzendkosten 7.99 euro. Kwaliteit en een lage prijs. http://www.jpc.de/jpcng/cpo/detail/-/hnum/3493450?rk=classic&rsk=hitlist Ga deze muziek nou eens spelen! violisten en niet altijd die verplichte sonates op.27. Maar ja ik praat weer tegen dovemansoren. Ga deze muziek nou eens programmeren amateurorkesten. Ga Albrecht Breuninger nou eens uitnodigen KCO en andere beroepsorkesten en laat nou eens Qualiteit horen in de concertzaal in plaats van die platgespeelde ijzerenrepertoirerommel. Sorry hoor het wordt echt rommel als je steeds weer diezelfde muzak moet aanhoren, net als op m'n werk waar de hele dag Q-music aanstaat en ik steeds Dreadlock holiday van 10cc, sultans of swing van Dire straits, in the air tonight van phil collins, roxanne van Police en Take it easy van Mika en Rubyruby ruby moet aanhoren. Het komt je op het laatst de strot uit en ik doe lekker oordopjes in dan hoef ik die koleremuziek gelukkig niet meer te horen, die hoogstens leuk blijft als je soms dat nummer weer eens hoort.
Jammer dat de stukjes die je te horen krijgt een beetje kort zijn maar ik ga zeker eens kijken naar Lipinski. 't heeft wel wat. Tot nu toe nog nooit van gehoord, letterlijk en figuurlijk, maar dat gaat veranderen Remi
De bladmuziek van de solopartij van Lipinski (viool/piano uittreksel) van zijn 1e en 2e vioolconcert hebben ze bij het Nederlands Muziek Instituut (onderdeel van de Koninklijke Bibliotheek) in Den Haag: http://opc4.kb.nl/DB=1.1/ 1e vioolconcert op.14 van Lipinski: http://opc4.kb.nl/DB=1.1/SET=1/TTL=1/SHW?FRST=4 2e vioolconcert Concert Militaire op.21 van Lipinski : http://opc4.kb.nl/DB=1.1/SET=1/TTL=1/SHW?FRST=3 Je kan daar een copie maken van de solopartij. De solopartijen zijn denk ik niet meer commercieel te krijgen bij een bladmuziekzaak, vaak antiquarisch ook niet. Orkestpartijen en dirigentenpartituur zijn te huur bij Albersen in Den Haag: http://www.albersen.nl/ Veel gewone bibliotheken zijn aangesloten bij muziekweb in Rotterdam: http://www.muziekweb.nl/menu/shared/cat/pica/index.php Hier hebben ze die vioolconcerten van Lipinski op cd te huur: http://www.muziekweb.nl/shared/cat/pica/componist.php?cml=M00000275798&rangestart=1 Als je lid bent van een bibliotheek (iets van 21 euro per jaar) kan je via de website van Muziekweb een cd lenen, die ze opsturen naar je bibliotheek, waarna je die cd kan ophalen en 3 weken mag beluisteren voor 2 euro of zoiets. Als je die cd dan weer inlevert bij je plaatselijke bieb sturen ze de cd (-'s) weer terug naar de Muziekweb-bieb in Rotterdam. Van het vioolconcert van Ysaye is niet aan de solopartij te komen en de orkestpartijen kan je ook niet huren bij Albersen. Een mail naar de manager van 2e prijswinnaar van het Elisabethconcours Albrecht Breuninger en een mail naar de kleinzoon van Ysaye (via via aangekomen), over hoe ik aan de solopartij en de orkestpartij kon komen, leverde geen reactie op, helaas. Het 1e vioolconcert van Szymanovski was vorig jaar te horen door Simone Lamsma in Central Studio's in Utrecht op 30 -11-2007 en op diezelfde avond door Nikolay Znaider in Rotterdam. Daarna speelde Znaider die 1e Szymanowski zondagmiddag 2 december 2007 weer in Rotterdam. Yvonne Smeulers http://www.yvonnesmeulers.com/ speelt o.a. Ysaye op zondag 27 april 2008 Mill, Kasteel Tongelaar; 15.00 uur o.a. Fauré (Sonate), Ysaÿe (Solosonate nr. 2), Vieuxtemps. Schnittke heb ik zeker 15 jaar geleden gehoord van Amsterdam Sinfonietta bij een concert in Buren. Krijg ik net het zondagochtend concert van het cg in de bus, staat er naast (teveel) ijzeren repertoire ook Resphigi bij: 21 dec 2008 Radio Fil. Orkest olv Jaap van Zweden tenor Felipe Rojas, Grote zaal Concertgebouw: Respighi. delen uit "Vetrate di chiesa"
