Frits heeft me vorig jaar gewezen op het Duitse verzendhuis voor kwaliteitsinstrumenten Dictum. Dat was niet aan dovemansoren besteed, want inmiddels hebben we al heel wat mooie dingetjes laten overkomen. Niet in de laatste plaats doordat mijn eega de edele kunst van het bewerken van speksteen en hout heeft opgenomen. Nu heb ik een praktische vraag: wat is advisabel t.a.v. het (weer) scherp maken en houden van de houtbeitels? Uit de verpakking zijn de beitels scherp als een scheermes. Maar na een dag of twee gebruik (snijden in het zachte lindenhout) is een afname van de scherpte al duidelijk merkbaar. We hebben een eenvoudige wetsteen (Praxis) met twee kleuren (licht-donkergrijs). Wellicht een fijne kant en een minder fijne kant, al is het verschil niet zomaar te merken. Ook hebben we bij Dictum een diamantwetsteen laten overkomen. In onze doe-het-zelf-boeken vonden we dat de steen geolied moet worden bij het wetten (slijpen is nog lang niet aan de orde, want de beitels zijn betrekkelijk nieuw) en dat de beitel dan heen-en-weer zou moeten. Dat doen we, onder een hoek van ca. 30 graden, maar toch is het resultaat lang niet zo goed als toen het beiteltje nieuw was. Het gaat overigens om een steekbeitel van 8 mm breed, met twee (dus niet een) schuine zijden, plus een setje goedkope steekbeiteltjes tussen de 2 en de 10 mm (wel met platte en schuine zijde). De kwaliteit van de eerste zou prima moeten zijn (Dictum), de laatste set komt wel uit een kunstwinkel (speciaalzaak) maar kostte vergelijkenderwijs niet veel. Ondanks dat mijn vrouw de beitels bij het wetten in dezelfde hoek tracht te houden, zie ik dat de schuine zijden toch niet recht/vlak gewet zijn, maar eerder wat bol lopen. Ik stel me zo voor dat een egale lichtreflectie op de schuine zijden zou moeten tonen dat ze keurig plat zijn, en dan in een hoek van ca. 25 graden ten opzichte van de loodlijn. Is er iemand die ons, beginners, wat tips kan geven over het messcherp krijgen/houden van beitels voor houtbewerking? We houden ons aanbevolen.
Ik denk dat het van belang is te weten dat een scherpe beitel eigenlijk twee slijpvlakken heeft: de eerste grote is de hoek waaronder geslepen dient te worden. Wanneer dat is gedaan moet er een tweede micro-slijpvlakje worden aangebracht, een extra vouw die de beitel super scherp maakt. Ik zelf heb al vele jaren de Tormek en dat is een duur stuk gereedschap. Wanneer het blijft bij zo nu en dan een (schaaf)beitel wetten is dit hulpstuk denk ik zeer handig en ook nog betaalbaar. Het voordeel van dit hulpstuk is dat het slijpvlak steeds dezelfde hoek aanhoudt en exact haaks op de lengterichting van de beitel komt te staan. Vooropgesteld dat er een goede wetsteen voorhanden is, anders is die ook nog wel te krijgen c.q. te koop bij dezelfde firma, maar die kunnen nog wel eens prijzig zijn wanneer de afmetingen toenemen. (Dictum heeft 'em ook trouwens!) Tip: bekijk ook eens de video onder “meer informatie”. Misschien dat dit helpt?
Beste hminkema, Ik ga er van uit dat het staal van de beitels goed is, ik bedoel goed hard. Een harde beitel is moeilijk te slijpen maar eenmaal scherp, wel weer makkelijk scherp te houden. Voor het scherp houden gebruik ik zelf alleen maar een paar wetstenen. Korrel 800, 1200, 5000 en 8000. De laatste twee zijn zogenaamde Belgische blokken, niet goedkoop maar heel fijn van structuur en samenstelling. Een harde staal soort laat zich moeilijks slijpen (vormen) en het wetten en polijsten duurt erg lang. Bedenk dat hoe harder het staal des te langer het duurt om te slijpen, maar.. je kunt het wel super scherp krijgen. En hoe harder het staal, des te langer de standttijd, (de tijd dat het mes, de beitel e.t.c.) echt scherp blijft. Even een kleine tip, Olie en wetten gaan niet samen, olie laat de steen dicht slibben. Gewoon water gebruiken (Japanse watersteen, ff Googelen maar niet schrikken van de prijzen). Water voert het afgeslepen staal af e houdt de steen scherp (door slijtage). Na het slijpen, wetten, wetten en weer weten, gewoon met het handje. Eenmaal onder de knie en je lacht iedereen uit. Nog een kleine tip van de barbier (maar het truucje gaat op voor beitels, messen, scheermessen schaafbeitels e.t.c. Neem een (oude of goedkope) leren riem, plak deze met de gladde kant op een plank hout of triplex met 2 componenten lijm. Eenmaal droog, de viltzijde nat maken en insmeren met koper of zilverpoets of Commandant (auto poets), of tandpasta. Maar geen Jiff. Je mes, beitel en zo nog even dat extra setje geven en ja hoor, je kunt je er mee scheren. Het vraagt enige oefening, en hoe harder het staal des te langer het duurt, maar... des te scherper het gereedschap. Mocht ik dingen over het hoofd zien laat het dan horen. Remi
Het is wel raar dat iedere goede ijzerzaak die speciale gereedschap verkoopt, bij gebruik van de wetstenen een dunne olie aanbeveelt. Ik heb eens even gegoogeld, want er staat mij vaag iets bij waaróm dat met olie zou moeten en niet met water. Ik dacht daarbij aan de DLVO-theorie, wat ik ooit eens heb moeten leren. Maar ik kom er tot nu toe niet uit. Ik heb het dan over een wetsteen zoals de Arkansas steen. Bij een 'gewone' zandsteen moet er wél water worden gebruikt! De 'truc' met de leerstrip pas ik al jaren toe, evenals de alom bekende barbier dat doet wanneer iemand 'onder het mes' moet om zich te laten scheren. Toepassing van leer is eigenlijk ook overgenomen door de Firma Tormek, die een roterende lederen schijf heeft op haar slijptoestellen. Het slijpvlak wordt er spiegelglad mee.
Frits en allemaal, De ervaring leert mij dat de slijpsteen (hoe fijn dan ook) sneller hoort te slijten dan het te slijpen gereedschap. Anders loopt het slijpvlak vol. Afhankelijk van de slijpsteen en het te slijpen staal kun je misschien ook koelvloeistof gebruiken. Zolang de afgeslepen staaldeeltjes maar afgevoerd worden en de steen genoeg nieuw materiaal vrij maakt om te slijpen (verspanen). Zelf heb ik een paar beitels, maar ook messen (keuken) tot scheermes scherp kunnen wetten. Maar afhankelijk van de hardheid, zachtheid van het staal ook tot wanhoop gedreven. Zelf heb ik veel geleerd van een aantal filmpjes op Youtube, met name over Japanse messen en het slijpen er van, zoeken op Yanaghiba, Japanese knife sharpening en zo. Die Japanners zijn echt een beetje gek, maar ze maken wel heel goed gereedschap en messen. Remi
Aangenomen dat ‘droog’ wetten niet is toegestaan zitten we nu met twee meningen: bij een wetsteen is olie uit den boze en moet water of kan ook koelvloeistof(!) worden gebruikt. (Remi) Bij een hardere wetsteen zoals de Arkansas steen, moet dunne olie worden gebruikt. Bij een zandsteen uitsluitend water. (Frits) Wie heeft het hier bij het juiste eind en waarom?
Mijn broer, een zeer ervaren houtbewerker, gebruikte als slijpvloeistof een mengsel van 50% glycerine en 50% spiritus. Waar hij z'n recept (rond 1970) vandaan haalde, weet ik niet. Speeksel vind ik soms ook uitstekend slijpen en ik schijn daarin niet de enige te zijn... :/
Ja, maar dan wel in combinatie met een zandsteen neem ik aan! Dat gebruik ik ook nog wel eens en het werkt prima.
Frits, Ik mag weer met de billen bloot. Ik heb nogmaals zitten nadenken en overwegen, maar waarom geel olie of wat dan ook voor vloeistof om te koelen en het afslijpsel weg te transporteren. Waarom alleen water en geen andere vloeistof, sputum, olie of van mijnpart koelvloeistof. Zolang het de te slijpen (het te te slijpen) materiaal koelt en de afgeslepen deeltjes afvoert, ach wat maakt het uit. Remi @Liuwe, Je broer is een ervaren houtbewerker... wat is een vioolbouwer dan...
Ik lees bij extra informatie over 'wetten' op de site van Baptist - Arnhem: "Arkansas wetstenen moeten tijdens het gebruik gesmeerd worden om dichtslibben te vermijden. Gebruik daarvoor bij voorkeur olie en geen water (om roestvorming te voorkomen)." En extra informatie bij de Blauwe Natuur wetsteen: "Een natuur wetsteen voor het slijpen van uw snijgereedschap, waaronder ook, vanwege de grote maat, bijlen en dergelijke. De blauwe natuursteen is afkomstig uit de Belgische Ardennen en is uitermate geschikt voor het slijpen en wetten van uw snijgereedschap. De blauwe stenen worden gewonnen rondom de bekende ‘Coticule’ stenenlaag ook wel de gele natuur steen. Hierom heen ligt de blauwe steen, die als voordeel heeft dat ze makkelijk in rechthoekige vormen te maken zijn. De blauwe natuurwetsteen heeft een korrel tot ongeveer 4.000, dit is echter per steen anders. Het is tenslotte natuursteen! Bevochtig de steen alvorens te gebruiken voor het beste resultaat. Olie kan ook, maar is niet nodig omdat de steen volledig waterdicht is. Zowel water als het slijpsel kunnen dus niet door de steen worden opgenomen. " Zou het kunnen dat het dan van de soort steen afhangt?
Slijpen en scherp houden Roestvorming en regelmatig gebruik, Stop je RVS mes tezamen in de vaatwasser en... roestvlekjes. Nee het gaat mij niet om de roestvorming, mijn Pa ha "Nooit gedacht" beitels, bloed scherp maar konden roesten, dus in de olie. Maar zo verschrikkelijk scherp. Back on topic Hminkema wil het liefst zijn beitels en zo zo scherp mogelijk houden en krijgen. Ik, zou zeggen een gewone Gamma slijpmachine, een bandschuurmachine maar zeker geen Tormek of Schepach (water/vloestof) gekoelde slijpmachines. Veul te duur. Gewoon terug naar de basis, gewoon een Gamma of Praxis slijpmachine en koop een paar wetstenen. In de loop van de tijd ga je automatisch steeds een fijnere steen gebruiken. Ik zit op de korrel 7000 en het gaat tot 20.000. Hoe harder het staal, de te scherper het is te slijpen. Je zit niet vast aan heel dure en professionele apparatuur, met wat basis gereedschap gaat het ook heel goed. Leren slijpen en wetten, daar draait het voor en groot deel om Remi
Voor het in vorm slijpen heb ik een watergekoeld slijpmachientje van de Praxis. € 20.-Nogal grove steen, maar goed genoeg voor risicoloos vormslijpen. Daarna ga ik over op de wetstenen. Eerst een japanse watersteen met korrel 800. Heel prettige steen. Neemt goed af. Daarna gebruik ik een belgische blauwe steen. Ik ben vergeten hoe fijn precies. Het is een betrekkelijk zachte steen die een hele mooi slijppasta maakt. Hierna gebruik ik en grijze Arkansas korrel 6000. Tot besluit, en met dank aan Baptist, gebruik ik een polijstkrijt dat ik eerst heb opgebracht op een stevig stuk karton. Verbazingwekkend dat scherp toch steeds nog weer scherper kan. Bij de stenen ga ik als volgt te werk: Ik zoek eerst de juiste hoek, dat kun je voelen als je het slijpvlak voorzichtig heen en weer kantelt. Je voelt hoe die dan even stokt op het slijpvlak. Door dat een paar keer te doen met steeds kleinere bewegingen krijg ik gevoel voor de juiste stand. Bij het heen en weer bewegen geef ik druk in de vooruitgaande beweging. Ik druk als het ware de snede in de steen. Bij de teruggaande beweging concentreer ik me meer op de houding van het vlak. Ik zet geen druk, maar glij naar mijn uitgangspositie. Als ik voel dat er een braam gevormd is, draai ik de beitel om en slijp de andere kant door het vlak op de steen te leggen en weer iets meer druk te geven als ik naar voren beweeg. Dit alles overigens alleen met water. Gaat prima, en vind ik wel zo practisch als je nagaat hoe graag hout olie opslurpt. Water kan er gewoon weer uitdampen. Bij het polijsten doe ik het anders, omdat je anders meteen in het karton snijdt. Eerst neem ik een strook karton (grijsbord, passepartoutkarton, stevig tekenpapier) van zo`n 10 cm breed en 20 tot 30 cm lang. Dat krijt ik helemaal in, een beetje zoals je een vlak inkleurt. Dan leg ik de snede op het karton en beweeg in de lengterichting van de snede op en neer, maar beweeg tevens een heel klein beetje bij het aanrakingpunt vandaan. Het gevolg is heel scherpe zigzaglijnen op geel krijt. Als je ziet hoe zwart die lijnen worden, zie je hoeveel materiaal dat polijstkrijt nog afneemt. Ik heb het slijpen en wetten geleerd van twee verschillende leraren. Harry Davids die cursussen verzorgt bij Baptist, en Kees Roos die vioolbouwles geeft bij Bouwerskontakt. Maar bovenal leer ik het nog steeds door telkens opnieuw alles in huis vlijmscherp te maken.
