Rond 1750 begon een periode waarin de barokviool werd aangepast naar de vorm die het instrument nu kent. Één van de aanpassingen betrof het verlengen van de toets. De vioolpartij in concerten en of sonates uit de barokperiode gaat zelden hoger dan de vijfde periode. Mogelijk is dit het gevolg van de kortere toets. Of men waagde zich toen niet hoger Het merkwaardige is evenwel dat het gestelde dat de genoemde beperking tot de vijfde positie wel geldt voor de sonates van Locatelli, maar niet voor zijn vioolconcerten, want die gaan aanmerkelijk hoger. En dan heb ik het nog maar niet over die -in muzikale zin moeilijk te plaatsen- capriccio's bij die vioolconcerten. De enige (echte) barokviolen die ik in mijn leven heb meegemaakt lagen of stonden in museumvitrines. Anders gezegd, ik heb een dergelijk instrument nooit in handen gehad, laat staan bespeeld. Ik kan dus niet beoordelen wanneer (bij welke positie) de beperking van die kortere toets optreedt. Maar mogelijk heeft één uwer die ervaring wel. Ik ben benieuwd.
Ik denk dat de beperking door de kortere toets bij de Barokviool niet al te groot is. Dat komt omdat het lengteverschil ten opzichte van de moderne toets niet meer dan 10 tot in sommige gevallen 30 mm bedraagt. Het verschil in halslengte is uiteraard daaraan evenredig en bedraagt 7 tot 14 mm, dus dat valt wel mee. Of dat werkelijk het positiespel in de hogere regionen beperkt betwijfel ik, gezien de relatief kleine verschillen. Bedoel je met 'capriccio's' van de vioolconcerten (Locatelli) de cadenzen?
Dan lijkt de 'schade' mee te vallen. Maar ik zou me kunnen voorstellen dat sommige hoge noten uit het 'viergestreepte' octaaf er dan net buiten vallen. Het speelbare bereik op een barokviool, voor de goede orde. Maar de hoogste noot uit het vioolrepertoire die ik ken, namelijk de fis'''' uit het eerste deel van het derde vioolconcert van Saint-Saëns, verdwijnt in de concertzaal sowieso. Door de akoestiek, dan wel een solist die het allemaal niet meer kan bijbenen Dus daar heb je echt een grammofoonplaat of een CD voor nodig. Ik bedoel met de capriccio's, Locatelli had het zelf over 'capricci', inderdaad de cadensen. Op enig moment raakte het in zwang aan het eind van het eerste deel van een concert ruimte te laten aan de solist om op basis van thema's uit dat deel iets te improviseren. Overigens moet dat stuk wel de 'ruimte' bieden er een cadens in te hangen. Meestal op zo'n tonica-dominant plek. Overigens biedt niet iedere compositie die mogelijkheid. Bij sommige van de (29) vioolconcerten van Viotti is dat niet het geval. Evenals bij Rode en De Bériot. Maar ook in vioolconcerten uit de Romantiek zoals de vier concerten van Karol Lipinski en dat hels moeilijke concert van Heinrich Ernst. Samenvattend moet een cadens, hoe moeilijk ook, wel muzikale raakvlakken vertonen met de muzikale inhoud van het dragende concert. En daar is bij de concerten van Locatelli geen sprake van. Het zijn gewoon lastige tot zeer lastige 'technische' stukken. Met de muzikaliteit van Fiorillo of Dont. Tot slot moet ik mijzelf corrigeren. Ik heb eerder aangegeven dat in de Barok het speelbereik niet verder ging dan de vijfde positie. Tot ik mij herinnerde dat op één plaats in de chaconne van Bach er, in de bewerking van Flesch, zelfs sprake is van de zesde positie. Waarvan akte.
