"Een goede viool uit China is veel goedkoper dan een goede viool uit België of Nederland." Een vriendin heeft een viool uit Turkije en weet ook wel een collega die een viool uit China mee kan nemen. Maar waar moet ik allemaal op letten? Als ik in België een viool koop ga ik naar een erkende vioolbouwer, waar ik mijn eigen viool ook vandaan heb. Ik heb van mijn viool ook een certificaat. Wie heeft ervaring met een Chinese viool? Waarom scheelt het zoveel in prijs? Dan zou toch iedereen zijn viool daar halen. Ik vind het te mooi om waar te zijn. Waar moet je allemaal op letten? Wat zijn de valkuilen? Waar kan ik op internet meer informatie vinden?
De stelling: "Een goede viool uit China is veel goedkoper dan een goede viool uit België of Nederland" is op zich juist, wanneer de nadruk wordt gelegd op "goede". Maar dan is het nog maar de vraag of er twee violen (te vinden) zijn die beide even goed zijn en hoe bepaal je dat? De ene afkomstig uit China en de ander afkomstig uit –laten we zeggen- Europa. Iemand een viool uit China laten meenemen die moet voldoen aan een handvol eigenschappen, lijkt me onmogelijk. Dat wil zeggen, je kunt wel iemand een viool laten meenemen, maar of die dan ook nog voldoet aan een aantal criteria is ondoenlijk. Dat is hetzelfde als een ‘goede’ viool selecteren vanaf de PC via een soort webwinkel. Want in dat geval hoeft de vriendin niet naar China, kun je hem beter zelf bestellen via internet. Waarom de Chinese violen zo veel in prijs verschillen ten opzichte van een goed handgebouwd instrument, laat zich verduidelijken met onderstaande achtergrondinformatie: Wanneer men weet dat er per jaar in China zo’n 30000 tot 40000 violen gefabriceerd worden voor zowel eigen land als ook de export, is het duidelijk dat een bepaalde productie gehaald moet worden. De beperkende factor is hier dus: tijd! Dat houdt in dat bepaalde –meestal alle- onderdelen machinaal worden gefabriceerd. Dat gebeurt in een fabriek, vandaar de naam ‘fabrieksviool’. Men heeft een mal waarnaar de vorm, welving en afmetingen in grote aantallen worden gemaakt. Ze zijn allemaal identiek, maar het grote probleem in dit soort producties is, dat er geen stuk hout dezelfde eigenschap heeft. Daarin onderscheidt een handgebouwd instrument zich nu juist van de fabrieksmatige. In de fabriek wordt een gemiddeld goed model als standaard genomen. De bouwer daarentegen, heeft alle tijd en aandacht nodig om de eigenschappen van het geselecteerde stuk hout optimaal tot zijn recht te laten komen. Soms moet het hier een beetje dikker zijn dan anders en op een andere plek juist weer wat dunner. Daar zijn geen standaard voorschriften voor, die je uit een boekje kunt halen. Een machine (frees) in een fabriek is geprogrammeerd en voert het werk uit voor ieder blad, duizenden keren hetzelfde. Soms heb je een voltreffer: de vorm, welving en dikteverdeling van de bladen zijn precies optimaal voor die geselecteerde stukken hout. De kans dat zoiets voorkomt is uiterst klein, maar onmogelijk is het niet. Een andere beperkende factor is: de kostprijs. Wanneer China betere violen zou leveren, zouden ze ook veel duurder zijn. Wanneer er bezuinigd kan worden, gebeurt dat ook. Een prachtig stuk Europees esdoorn (achterblad) met een rijke vlam en goede dichtheid kost algauw een paar honderd Euro. Een mooi stuk Fichte dat gegroeid is op de juiste hoogte, met de nerven niet te wijd uiteen kost ook al gauw € 100,= of meer. De Chinese stukken hout zijn niet de meest geschikte, wel de goedkoopste en 'snelgroeiers'. Een derde factor is de loonkosten: China heeft een relatief laag Bruto Nationaal Product en dus lage lonen. Daardoor zijn de producten nog redelijk goedkoop, hoewel daar ook een soort inhaalslag plaats vindt. Wanneer een vioolbouwer in Europa er zijn inkomen mee moet verwerven, dan kun je bij een productie van twee of drie violen per jaar, ongeveer uitrekenen wat elke viool moet kosten. Meestal vindt er ook reparatie plaats of beharen van strijkstokken, verkoop accessoires e.d. "Waar moet je op letten?": als je dan toch een Chineesje wilt aanschaffen, is een keuze heel moeilijk omdat je het instrument niet in handen hebt. Ik noem een paar criteria: De hardheid van de super hoogglanslak maakt dat de trillingen worden gedempt: een soort pantser om het instrument heen. Een harde lak wil nu eenmaal heel erg goed glimmen. De vioolbouwer bepaalt het type lak aan de hand van de eigenschappen van het hout, hij/zij kan hier nog het een en ander mee doen ter optimalisatie van de gewenste klank. De afmetingen van de krul t.o.v. de rest van de corpus: past het esthetisch bij elkaar of is de krul veel te 'knotserig'? Is de toets zwart gebeitst i.p.v. een ebbenhouten exemplaar met de juiste afmetingen? Idem voor de stemsleutels: gebeitst spul of goede kwaliteit ebben? Sommige dingen zijn moeilijk te zien: * zit er een geïntegreerde zangbalk in? * zitten er massieve hoekklossen in of nep triplex schotjes? * echte inleg of opgelegd? (erop getekend)? * dimensionering van de welving t.o.v. de kranshoogte correct? Zo maar een aantal criteria. Frits
Je schrijft dat je al een viool hebt (van een vioolbouwer) dus je speelt al. Wat ik niet goed begrijp is dat iemand die al ervaring heeft toch overweegt een (goedkoop = imo dubieus) instrument te kopen dat hij zelf nooit in handen heeft gehad. Als je nul ervaring hebt kan ik me iets voorstellen bij je neerleggen bij de keuze van een meer ervaren speler, maar dan nog. Hoe zit het eigenlijk met de importrechten van buitenlandse instrumenten? Betaal je daar bij de douane ook nog voor?
De vioolbouwer bepaalt het type lak aan de hand van de eigenschappen van het hout, hij/zij kan hier nog het een en ander mee doen ter optimalisatie van de gewenste klank. Frits, kun je hier een paar voorbeelden van noemen?
@ Liuwe: Onderstaand is wat ik er over wil vertellen: De samenstellende componenten van een vioollak kunnen zijn opgebouwd uit een harde hars of een zachte(re). Ook maakt uit welk oplosmiddel is gebruikt en wat het droge stofgehalte van de lak is (concentratie). Bij benadering voldoet meestal een hoeveelheid van 300 gram per 1000 mL (= 1 liter) oplosmiddel. Harde harsen: Amber, Fossiele kopalen als Kauri copal, Tanzania kopal; Körnerlack, Schellak Zachte(re) harsen: Dammar, Elemi, Mastix, Sandarac, Manilla copal, Benzoëhars, Mhyrre, Propolis Weekmakers: Balsamen zoals Copiava balsam, Peru balsam, vluchtige oliën, recinus olie, Venetiaanse terpentijn, kamfer (Camphor) Oplosmiddelen (media): Ethanol, lavender olie, spike olie, Eucalyptus olie, terpentijn, lijnolie grondering: Grondering met als doel een bepaalde kleur aan te brengen. Vaak is het gronderingsmiddel tevens een 'sealer'. Er zijn ook diverse onderzoeken die eenduidig vaststelden dat ook de grondering en de samenstelling daarvan in sterke mate uitmaakten wat niet alleen de uiteindelijk lakkleur wordt, maar ook de klankeigenschap!! Ook maken nog steeds bouwers gebruik van diverse sterk oxyderende chemicaliën (Kaliumpermanganaat, Kaliumdichromaat, waterstofperoxyde of zuren als oxaalzuur). Ik ben tegenstander van het gebruik van dergelijke middelen, omdat de houtstructuur en opbouw van de cellulosecel wordt aangetast. Ik heb er derhalve geen ervaring mee en maak liever gebruik van een natuurlijke bruining door middel van UV-stralen (zonnestralen). Deze chemicaliën worden dus gebruikt om een bepaalde grondkleur te verkrijgen. Een pantser om de klankkast van een viool, opgebracht in de vorm van een keiharde lak met super glans, zal het instrument belemmeren in haar bewegingsvrijheid: vaak gezien bij de fabrieksviolen. Een te zachte lak daarentegen, zal te veel demping veroorzaken, omdat de trillingsenergie wordt geabsorbeerd. De kunst is nu een dergelijke combinatie te maken die precies de goede mix heeft voor dát bepaalde instrument. Zo is uit een onderzoek gebleken dat o.m. Barnsteen opgelost in terpentijn, een negatieve demping heeft (dus dat is zeer gunstig!!) in combinatie met een toename in voortplantingssnelheid, dus responstijd. Van andere stoffen is ook een dergelijke eigenschap bekend, maar de samenstelling is daarvan geheim gehouden. Gesmolten Peru Balsam geeft een demping van meer dan 30% (!) ten opzichte van een ongelakt stuk hout (van vergelijkbare eigenschappen). Ook een belangrijke factor is de laagdikte die na uitharding c.q. verdamping van het oplosmiddel over blijft. Men zegt wel “violen met een hele dunne lak, klinken het beste” en daar zit een grote kern van waarheid in. Want een hele dikke laklaag geeft te veel demping, ook al is die niet al te hard. Het is massa die mee moet trillen. Bij een spiritlak verdampt de ethanol volledig en geeft geen extra residu. Een olielak geeft extra massa, doordat er door droging polymerisatie en vernetting optreedt van het oplosmiddel of medium zèlf. Daarom is een lak die 15 tot 20 lagen nodig heeft om de gewenste kleur te bereiken, ongeschikt. Natuurlijk hangt dat af van de concentratie van de lak, maar een heel sterk verdunde lak laat zich moeilijk opbrengen en loopt zo van het oppervlak af. Na drie tot vijf lagen moet de kleur er wel zijn! Soms kan de kleur worden versterkt door toevoeging van kleurstoffen (Dyes), wat iets geheel anders is dan kleurpigmenten. Deze laatste lossen niet op in het oplosmiddel of medium, maar laten zich dispergeren en zweven als het ware als heel kleine deeltjes rond. Dit gaat ten koste van de transparantie, waardoor fraaie vlammen het spel van invallend licht vertroebelen. Te veel kleurversterker geeft vaak problemen met opbrengen, hechting en droging, zodat er voorzichtig mee omgegaan moet worden. Frits
Frits, Bedankt voor je uitvoerige reactie, maar ik verwachtte eigenlijk dat je zou ingaan op hetgeen je zelf had geschreven: Beweer je dat een vioolbouwer eerst zijn/haar viool afheeft en dàn bepaalt welke lak/welk type lak hij/zij op de viool doet? Beweer je ook dat een vioolbouwer aan het kale instrument kan zien welke en hoeveel lak hij/zij op het instrument moet strijken voor de meest optimale klank? Want ik blijf erbij dat de grondering en de lak geen enkele invloed hebben op de klank: het is gewoon niet te bewijzen!
Daar heb je gelijk in. Je kunt hooguit constateren dat we over de invloed van lak op de klank verschillende meningen hebben. Maar wat ik met mijn vraag bedoel, en die beantwoord je niet, is of een vioolbouwer met het kale instrument in zijn hand dan pas bepaalt wat voor soort lak/hoeveel lak hij op het instrument strijkt. Hoe kan een vioolbouwer vaststellen hoe hij dat kale instrument zo optimaal mogelijk kan laten klinken met de lak/manier van lakken? Want dat staat in wat je schreef. Kun jij bij een pasgebouwd, nog kaal instrument, vaststellen hoeveel en welke lak je moet gaan gebruiken? En hoe stel je dat dan vast? Want je merkt op dat een vioolbouwer blijkbaar nog iets kan optimaliseren aan de klank dmv de lak, als hij rekening houdt met bepaalde eigenschappen van het hout. Maar hoe wéét hij dat dan? Is dat het geheim van de meester? Er is hier ook al eens iets geschreven over het "tunen" van een viool en ik wil best aannemen dat de dikte van de toets en de afwerking van de krul invloed hebben op de klank, maar hoe stel je dan vast wat je moet doén om de klank 'te optimaliseren"? Fingerspitzengefühl? Grappig dat blokfluitbouwers of triangelmakers dit soort overpeinzingen maar weinig hebben. :|
@Liuwe, Laat ik zeggen hoe ik het aanpak en wat ik denk dat andere vioolbouwers doen. Ik heb in het allereerste begin diverse vioollakken zelf bereid en heb daar mee geëxperimenteerd op violen. Soms was het resultaat laktechnisch gezien geen succes en heb ik dat recept laten varen. Al doende blijven er dan twee over: een spiritlak en een olielak. Ikzelf gebruik in hoofdzaak nog alleen maar spiritlak, omdat ik de eigenschap dat die snel droogt zonder gebruik te hoeven maken van een UV-box, een groot voordeel vind. Ik denk ook dat de meeste vioolbouwers de beschikking hebben over dezelfde twee typen en bij nieuwbouw zullen ze een bepaalde voorkeur hebben voor de een of voor de ander. Bij reparaties en dergelijke moet je wel de beschikking hebben over die twee! Dat betekent niet dat ik een ‘witte viool’ (dat is een kant en klare viool, maar nog niet gelakt), eens van top tot teen ga onderzoeken of er mogelijk nog een lakrecept aangemaakt moet worden. Neen, ik neem de lak van mijn voorkeur waar ik veel ervaring mee heb opgedaan en waarvan ik weet hoe ik die het beste tot zijn recht kan laten komen. Daar lak ik die viool dan mee, omdat ik vind dat die lak de beste is. Neemt niet weg dat ik wel eens experimenteer met een glaze-methode of zelfs een combinatie van een spiritlak gevolgd door een olielak. Hoewel mijn ervaring heeft geleerd dat de grondering en de samenstelling daarvan invloed hebben op de klank, laat ik dit hier buiten beschouwing omdat je daar geheel anders over denkt en omdat je vindt dat zoiets niet te meten valt! Wat ik met mijn uitspraak wilde meegeven was: dat een fabrieksviooltje met een glashard lakpantser, gestript zou kunnen worden. Wanneer ik die daarna dan lak met mijn voorkeurslak, zal er een totaal andere klank uitkomen, die gegarandeerd beter zal zijn. En dit is gebaseerd op de praktijk! [Nu hoop ik maar dat je geen discussie begint over "wat is dan beter?" ] Ik stel niet van te voren vast dat er bijvoorbeeld 13 laklagen op zouden moeten, maar streef ernaar –zoals eerder vermeld- niet meer dan 5 lagen op te brengen, waarbij de gewenste diepte van de kleur bereikt moet zijn. Een goede grondering/sealer is daarbij mede bepalend. Je hebt laten weten dat je de invloed die de lak en/of de grondering op de klank kan hebben totaal ontkent en het zelfs onzin vindt. Prima, dat maakt mij niet uit, ik ben alleen een andere mening toegedaan. Heb ik dan hiermee wèl je vraag beantwoord? Frits
Heel mooi! En je blijft vriendelijk, terwijl ik misschien wel eens wat teveel chargeer! Want eigenlijk vind ik het heel erg interessant wat je doet in je zoektocht naar de beste klank. Maar bij een viool vind ik die "beste klank" zo'n relatief begrip, terwijl ik bij het bespelen van verschillende violen toch wel vind dat de één lekkerder speelt en mooier klinkt dan de ander, terwijl dan iemand anders dat juist omgekeerd vindt, met andere woorden: er speelt een grote persoonlijke voorkeur mee. Maar ik heb het gevoel dat, als een viool zorgvuldig en mooi gemaakt is, volgens de daarvoor geldende normen, dat dan het klankresultaat ook bijna altijd positief is. Ik heb nog nooit een prachtig gemaakte viool gezien die niet klonk. Ik heb me indertijd bezig gehouden met het maken van klavecimbels en mijn ervaring was bijna altijd, dat, als een klavecimbel volgens bepaalde maten en met de nodige zorgvuldigheid gemaakt was, dat het dan ook bijna altijd mooi klonk! Door amateurs mooi gemaakte bouwpakketten klinken bijna altijd voortreffelijk, te vergelijken met instrumenten door 'professionals" gemaakt. Maar die bouwpakketten bevatten ook prima materiaal èn de ontwerpen kloppen. Je moet natuurlijk de kieltjes wèl goed intoneren! Zou zoiets bij een viool ook niet meespelen? Als je honderd violen uit verschillende bouwtradities op een rij legt, komen ze vermoedelijk voor 96 % met elkaar overeen. Klinkt een Franse viool ècht anders dan een Duits of Italiaanse? Ik geloof er niks van, in bouw zijn ze praktisch gelijk. Zo geloof ik ook niet dat je een bouwer eruit kunt halen afgaande op de klank, wèl op het uiterlijk. De klank wordt namelijk gemaakt door de bespeler. Sinds de Romantiek hangt er om de vioolbouw een waas van geheimzinnigheid, die ook nog een keer wordt vertroebeld door het feit dat een viool een beleggingsobject is geworden en niet meer alleen als instrument wordt beoordeeld, er spelen ook andere belangen.. Mijn scepsis maakt dus ook dat ik niet zo geloof in klankbeïnvloeding door de lak, klank wordt bepaald door de kwaliteit en de dikte van de materialen; en door de bespeler... :/
“Maar die bouwpakketten bevatten ook prima materiaal èn de ontwerpen kloppen. Je moet natuurlijk de kieltjes wèl goed intoneren!” Kieltjes intoneren? Wat is dat? Hoe doe je dat? “Als je honderd violen uit verschillende bouwtradities op een rij legt, komen ze vermoedelijk voor 96 % met elkaar overeen.” Ik denk dat ze alle 100 verschillend klinken. De voorwaarde is alleen wel, dat de bespeler ervan in staat is de verschillen hoorbaar te maken en te horen. Dan moet je nog een luisteraar vinden die het ook hoort. Vaak gaat het daar mank, omdat lang niet elke goede violist(e) weet waarnaar geluisterd dient te worden. Bovendien zijn de verschillen vaak miniem en dan moet je geen beoordeling loslaten na een uurtje erop gespeeld te hebben. “Klinkt een Franse viool ècht anders dan een Duits of Italiaanse?” Neen, dat denk ik ook niet. De verschillen zitten in de bouwwijze. Ze zullen alle drie verschillend klinken, maar om nu te zeggen dat de een “Frans” klinkt en de ander “Duits”, gaat ook mij te ver. “De klank wordt namelijk gemaakt door de bespeler.” Ja helemaal waar. Echter, een slecht klinkend instrument wordt niet opeens door een uitstekend solist een hele goede. Dat is onmogelijk, want wat er niet in zit, kan er ook niet uitkomen. Wat wel optreedt is een heel andere klank dan mogelijk ooit werd gehoord. Dan wordt de beoordeling ook weer anders. Maar om eerlijk te kunnen vergelijken moet je een matig instrument vergelijken met een heel goede en dan bespeeld door een en dezelfde (top)speler. Frits
En door die werkwijze hoor je dat het een Duitse viool is. Hoewel Duitse fout is, je kunt het meer zien als een streek, de grensstreek van Hongarije en Tsjechië hebben een soortgelijk geluid.
@crish: begrijp ik het goed dat je beweert dat je kunt horen of een instrument Duits of Frans is? Poeh. Petje af hoor! Vergelijk in dit kader eens mijn verhaal over Pablo Casals, (post #20), die een hele concertzaal vol 'kenners' op het verkeerde been zette, toen hij nu eens niet op zijn vermeende Stradivari speelde!! Frits
Uiteraard niet elke viool, maar de meeste hebben wel een karakteristieke klank waaruit je kunt opmaken waar de viool vandaan komt. Tegenwoordig is dit moeilijker door de massaproductie (o.a Chinese violen)
Er is, behalve de aantallen wellicht, geen wezenlijk verschil in de wijze waarop de massaproductie vroeger in Frankrijk en Duitsland, Oost Europa plaatsvond en nu in China plaatsvindt, namelijk beperkt machinegebruik en veel handwerk in gespecialiseerde arbeidsdeling. Onwaarschijnlijk dat dit op zich hoorbare verschillen veroorzaakt. Wie beweert dat hij/zij geblinddoekt kan horen waar een viool vandaan komt zal waarschijnlijk vaak miskleunen. :/
Ad 1: Kieltjes intoneren? Wat is dat? Hoe doe je dat? Het kieltje is het tongetje dat in een klavecimbelmechaniek de snaar aantokkelt. Het is ongeveer een 5 à 6 mm lang, 1 mm breed en een halve mm dik. Vroeger was het van een ravenveer gemaakt, tegenwoordig meestal van delrin, een kunststof. Er zijn trouwens ook tegenwoordig mensen die weer experimenteren met vogelveren; maar raven zijn zo zeldzaam geworden, dus gebruikt men ook wel kalkoenveren. Dit kieltje zit in ruststand een paar mm onder de snaar en steekt daar ongeveer een halve mm onder uit. Zo'n kieltje ondervindt een bepaalde weerstand als je de toets indrukt; door aan de onderkant en de zijkant van het kieltje bij te snijden kun je de klank beïnvloeden, je kunt luid intoneren (=er niet teveel afsnijden), je kunt zacht intoneren (=het kieltje dun maken), maar ze moeten wel gelijkmatig geïntoneerd worden, anders klinken bepaalde tonen te luid of te zacht. Het is veel werk! Ad 2: Een Duitse, Franse, Italiaanse of Chinese viool kunnen verschillend worden gemaakt, maar is de uiteindelijke vorm niet gelijk? Afgezien dan van de hoogte van de welving of andere kleinere details. Maakt dat niet dat deze instrumenten in de kern dezelfde soort klank hebben? Of ben je dan een soort superkenner als je echt kunt hóren waar een instrument vandaan komt? En hebben reparaties en moderniseringen dan ook invloed op de klank?
Bedankt Liuwe, interessant om te lezen hoe dat in z'n werk gaat! Ik heb ooit wel eens op een clavecimbel gespeeld en bemerkte dat je een soort barrière over moet en dan zakt de toets opeens door zo'n punt om een toon te maken. Het antwoord op de vraag of het mogelijk is de herkomst van een viool te horen is al door een aantal personen beantwoord: Ik bespeur bijval in mijn bewering dat zoiets naar mijn mening eigenlijk onmogelijk is. Het praktijkvoorbeeld met de cello van Casals heeft het trouwens voor honderden ‘experts’ ook al bewezen: ze zijn er allemaal ingetuind. Bert zegt het overduidelijk: de trefkans op een correcte indeling naar herkomst afgaande op de klank, is gokwerk. Tenslotte merk ik bij Liuwe ook een grote dosis scepsis of zoiets wel mogelijk is. Overigens wordt de bewering van crish in zijn latere post wat minder stellig, want nu beweert hij dat het niet bij elke viool kan, maar “de meeste hebben wel een karakteristieke klank waaruit je kunt opmaken waar de viool vandaan komt.“ Zelfs die laatste uitspraak lijkt me er een die ik wel eens bewezen zou willen zien. Maar goed, wanneer iemand beweert dat wèl te kunnen, wie ben ik dan om te zeggen dat het niet kan? Frits
Nog even wil ik ingaan op de eerste post van Frits. Hij beschrijft hoe fabrieksviolen in China gemaakt worden en hoe handgebouwde violen in Europa gemaakt worden. Ik denk dat dit verhaal niet helemaal compleet is en een vertekend beeld geeft van de werkelijkheid. In Europa worden ook fabrieksviolen gemaakt! En in China worden ook handgebouwde violen gemaakt! In China zijn ook vioolbouwers die net zo bezig zijn als in Europa, ook een certificaat afgeven (alsof dat overigens wat zegt...) en ook hun tijd nemen. Echter dit zijn niet de Chinese violen die je voor 70 euro op het internet aantreft. In het verleden waren Chinese violen bekend als stukjes hout in de vorm van een viool door een machine uitgespuugd. Nu zijn de Chinezen zich echter toe gaan leggen op de hogere kwaliteit violen. De fabrieksviolen zijn nog steeds te koop, maar in China kan men inmiddels ook handgebouwde violen kopen. De loonkosten in China zijn bijzonder laag, dus voor dezelfde prijs kan een bouwer veel meer tijd nemen. Ook is de redenering krom: 'omdat China veel violen maakt, nemen ze er blijkbaar niet genoeg tijd voor'. Is hierin meegenomen dat China meer mensen telt dan Nederland? Is hierin meegenomen dat het aantal handgebouwde violen in China ten opzichte van de fabrieksviolen een kleiner percentage is? Beetje kort door de bocht dus... Maar om in te gaan op dit topic: iemand een viool laten mee nemen lijkt me sowieso niet zo handig, omdat je toch zelf even dient te kijken of de viool aanspreekt. Violen kopen via internet kan best, maar je zult jezelf dan wel moeten afvragen of dit wel echt de viool is die je zoekt en of je het instrument wellicht kostenloos retour kunt zenden mocht het tegenvallen.
Mensen klampen zich graag vast aan tradities, een "goede" viool uit China klinkt raar. Het land heeft geen viool traditie, andere muziek interpretatie en geen beroemde violisten (erhu uitgesloten) voor 1900
Met de stijging van de loonkosten in China zal het over niet al te lange tijd gelukkig afgelopen zijn met de "El Cheapo" VSO's en Electro VSO's uit China (die dan naar ik hoop niet uit Vietnam en Bangladesh gaan komen) en blijven de serieuzere vioolproducenten uit China voorlopig over. De prijsverschillen met Europese instrumenten zullen wel een stuk kleiner worden en dat lijkt mij alleen maar gunstig.
