Hallo met Rob. Ik heb een viool met houtworm hier liggen. Hij is hier gekomen voor het vernieuwen van de stapel en een nieuwe kam toen ik het zag. Hoe is zoiets te behandelen ? Rob...
Rob, ik heb hier gelukkig geen ervaring mee! Het gaat er dacht ik wel om of het levende wormgaten zijn of oude dode. In het laatste geval heb je verzwakt hout en die status zal dan zo blijven. Is de worm nog steeds actief, dan lijkt me de enige weg die van de chemische bestrijding. Maar of dat allemaal de moeite loont is maar de vraag natuurlijk. Worm in een strijkinstrument: Doet mij denken aan een voorval zo'n vijftien jaar geleden tijdens een orkestrepetitie. Ik mocht de contrabas die het eigendom was van het orkest, gratis en voor niks hebben. Later begreep ik waarom: er zat worm in het hout. Nadat ik de bas gezien had, heb ik getwijfeld of ik zou ingaan op het aanbod, want er zaten mooie stukken hout in. Ook grote stukken ebbenhout. Heb toen besloten dat instrument niet mee te nemen om 'besmetting' met mijn houtvoorraad te voorkomen. Achteraf denk ik dat dat een goed besluit is geweest.
Hoi Frits, Ik maak me niet zo druk om mijn houtvoorraad want die heb ik niet. Maar ik kan me er wel veel bij voorstellen als je die wel hebt. Ik had het gelukkig wel vrij snel door en heb hem ook uit voorzorg meteen apart gelegd. Ik weet dat er spul voor is in een Doe Het Zelf zaak maar vroeg mij af wat het gebruik bij een viool is en dan vooral wat de aantasting van de lak betreft. In die zin is het jammer dat je er geen ervaring mee hebt maar ik wens het je niet toe. Het is een zeer fraaie viool met een mooi achterblad en ook de klank is goed te noemen. Het is zeker geen ( mag ik het noemen ) een fabrieksviool. Ik denk zo te zien dat het een viool is die 45 jaar oud is. Het is voornamelijk de hals en krul waar het in zit en in die zin valt het wel mee maar ik heb hem liever niet bij de rest van de violen liggen en al helemaal niet op mijn pas gemaakte werkblad. Ik wacht nu op iemand die er wel mee te maken heeft gehad. Misschien dat Bert er meer ervaring mee heeft wat ik hem niet toe wens natuurlijk. Rob..
In een viool die regelmatig bespeeld wordt kan geen houtworm in leven blijven. Dus, veel bespelen die viool!
M.a.w. de houtwormen houden van rust? Ik heb nog niet eerder gehoord dat houtwormen het afleggen onder blootstelling aan vibraties gedurende hoogstens een aantal uren. Die beestjes leven toch van cellulose vezels? Is daar informatie over te vinden?
Houtworm, niet leuk maar wel wat tegen te doen. Een houtworm houd van rust, donkere plaatsen en liefst ook nog een beetje vochtig en niet te warm. Het kevertje dat er voor verantwoordelijk is legt graag zijn (oeps sorry) haar eitjes op onbehandeld hout. Het maakt haar niet uit of het nu naald of loofhout is. Houtworm wordt aangetroffen in zowel het zachte vuren-, grenen- en elzenhout alsook in het veel hardere eiken-, walnoot- en esdoornhout. Er zijn houtsoorten welke niet door de houtworm worden aangetast. Zo als ik al schreef houd de houtworm van rust, donkere plaatsen het liefst ook nog een beetje vochtig en niet te warm. De reden dat zij niet in regelmatig gebruikte instrumenten voorkomen ligt in het feit dat deze in een wisselende temperatuur terechtkomen, wisselende licht omstandigheden (hoewel de larve zich binnen in het hout begeeft, maar het kevertje graag in het donker leeft, zich in het donker voed en voortplant. En de eitjes dus ook in het donker zal willen leggen. Een instrument dat regelmatig bespeeld wordt zal voor het c.a. 2 a 3 mm grote kevertje dus niet aantrekkelijk zijn. Ook voor de larve (indien zij in het hout zit) zal het geen pretje zijn om de confrontatie met de trillingen van het instrument als prettig te ervaren. Stel je voor je ligt je vol te vreten in een koker die je zelf weg ligt te vreten. Nee je ligt niet in die koker je zit er in opgesloten. Dan komt er een mensenkind die ineens je hele woon, je leefomgeving met enige regelmaat in zeer grote trilling gaat brengen. Het diertje ervaart de trilling van het instrument niet als muziek maar als een marteling. De larve heeft enige tijd nodig om zich “in” het hout te vreten, een instrument in beweging, dat bespeeld wordt geeft hem/haar bijna geen kans om zich naar binnen te vreten, het oorverdovende lawaai is zelfs zo sterk dat de larve het niet overleeft. Bestrijding van de houtworm: Het hout, het instrument langzaamaan in een oven verwarmen tot een temperatuur van 60 a 65 graden bij een gelijk blijvende luchtvochtigheid. Langzaamaan is dan ook langzaamaan, het zal uren en misschien dagen kunnen duren voordat de temperatuur is opgebouwd en afgebouwd. Ook kan het hout, het instrument langdurig bloot gesteld worden aan grote koude. Denk aan een 20 tot 25 graden onder nul. Maar dan wel gedurende minimaal twee weken. Ook dit schrijnt de larve niet te overleven. Natuurlijk kun je de larve verzuipen, in de olie zetten. Plaats het aangetaste stuk hout in een bak met petroleum, stook deze eventueel op tot c.a. 40 graden en laat het aangetaste stuk hout hierin c.a. 24 uur liggen. Stomen: Het uitstomen van de larve kan voor kleine oppervlakte, kleine volume en instrumenten een snelle en makkelijke methode zijn. Zelf heb ik het heel succesvol gedaan met een oude houten schaaf, een stoom apparaat en een strijk ijzer. Het gebruik van stoom voor het doden van houtworm lijkt mij (ik zit/zat er mee te experimenteren) met zo een modern stoomapparaat goed te doen om houtworm te doden. Door de heel gerichte hoeveelheid stoom op een kleine plek is het mogelijk de gangetjes door te stomen en de omgeving van de larve dusdanig te verwarmen dat deze 1,2,3 de geest geeft. Nog een methode is het inspuiten met een Borax oplossing maar naar mijn mening is een stootje kokend hete stoom voldoende om iedere larve van de houtkever voor goed naar de eeuwige jachtvelden te helpen. Remi Oh ja bewaar die viool voorlopig in een plastik zak.
Wel Frits, ik heb het gelezen in het boek: L'ART du LUTHIER van TOLBEQUE (1903). Was vroeger hét referentieboek over vioolbouw. Beste groeten,
Bedankt voor de tips van jullie. Ik ga het eerst eens proberen met een spuitbus tegen borax en houtworm. Inspuiten en dan een week in een plastic vuilniszak afgesloten laten liggen. Kijken of dat gaat helpen. Extreme koude of warmte ? Ik weet niet wat het hout en lijm gaan doen en wil het ook niet uitproberen. Rob.. (Dit bericht is door robbedoesje bijgewerkt op 05/11/2006 om 14:04 uur)
Aangezien ik meer wilde weten van de bestrijding van houtworm, heb ik ‘mijn’ andere forum eens doorgespit: Maestronet. Ik kwam veel suggesties tegen, maar ook vele werden door anderen weer tegengesproken. Zo was er een suggestie bij, die beweerde dat bestraling met Röntgen stralen, de larven van de houtkever, zouden doden. Dat zou dan bij de dierenarts kunnen. Anderen daarentegen, die regelmatig met deze apparatuur werkten, beweerden dat de straling niet voldoende intensief was om zoiets te doden. Heeft te maken met de DNA-structuur. [De bewering dat na een kernoorlog de kakkerlakken zullen overleven ligt daaraan ten grondslag!!] Toen ik dat verhaal las over X-rays (Röntgen stralen) moest ik denken aan mijn R&D tijd in de Chemie, waar we glazen kolven lieten steriliseren met gammastralen, omdat dit soort straling een veel groter doordringend vermogen heeft als Röntgen. Na enig Google-werk, kwam ik die firma tegen die dat voor ons in de zeventiger-jaren uitvoerde: in Ede. Ze bestaan nog steeds. En wie schetst mijn verbazing, dat ze hun diensten ook aanbieden voor het doden van houtworm. Wanneer ik een (kostbaar) instrument zou hebben, met actieve houtworm, zou ik haar onder de arm nemen en daar laten bestralen. Lijkt me zeer effectief. Kosten van dit werk weet ik niet, maar in de jaren zeventig was het niet echt kostbaar, wel effectief!! Rob, is dit een nadere informatie waard? Hier is de link: http://www.nrg-nl.com/public/abc/node193.html
Johan, Zoals in mijn vorige post vermeld, kwam ik elders op ‘mijn’ forum tegen dat simpelweg regelmatig spelen een afdoende middel zou zijn tegen het laten verdwijnen van houtworm. Hoewel ik niet helemaal begrijp waaròm het werkt, ben ook ik nu overtuigd van een zekere werking die ervan uit kan gaan, in ieder geval waard om regelmatig op je instrument te blijven spelen. Dat zoiets weer niet opgaat voor kostbare instrumenten die in een museum staan ‘uit te rusten’, geeft aan dat ook de atmosfeer (omgevingslucht) er mee te maken moet hebben! En het feit dat de meeste kostbare instrumenten ook bestaan uit oud hout, schijnt van invloed te zijn. De wormen vinden vers hout ‘lekkerder’ dan oud hout, zo wordt beweerd.
De wormen vinden vers hout ‘lekkerder’ dan oud hout, zo wordt beweerd. Frits, Leg dan naast je oude viool altijd een stuk vers hout; de houtkevertjes weten dan wel wat te kiezen... (s)
Ik snap daarom ook niet dat de violen en strijkinstrumenten in een museum niet staan opgesteld op een bedje van verse houtkrullen. Zou een heleboel ellende kunnen voorkomen . Maar het resultaat hangt mede af van de 'slimheid' van die beestjes: want ze proberen eerst een stuk oud hout uit, totdat er eentje merkt dat er ook nog een mals stukje naast ligt. Dat moet hij of zij dan weer aan zijn vriendjes mede delen. De snelheid waarmee die wetenschap wordt overgedragen is afhankelijk van de efficiëntie van de toegepaste communicatietechniek. Dat snelheid geboden is lijkt me buiten kijf. Ik heb echter nog niets kunnen vinden over de snelheid en methode van die overdracht van kennis bij larven van houtwormen. Een andere vraag die nog niet is beantwoord: hoe komen die wormen er eigenlijk in? Weet iemand dat?
Dit is wat ik er van kon vinden o.a Ei-larve-pop-imago De larve van de houtwormkever, die uit het eitje komt, begint direct aan het hout te knagen. Het is dus de larve die de schade aanricht. Deze larve leeft ± 3 jaar in het hout, om zich daarna in het vroege voorjaar te verpoppen, net onder de oppervlakte van het hout. In de pop ontstaat het houtwormkevertje. Dit beestje drukt zich uit de pop door het laatste flinterdunne laagje hout, waarbij de typische ronde gaatjes ontstaan. Eenmaal op het hout aanwezig zoeken de mannetjes en de vrouwtjes elkaar op om te paren. Het vrouwtje legt hierna de eitjes, de kevertjes sterven en de cyclus is rond. Voor de huisboktor geldt vrijwel hetzelfde, met dit verschil dat de larve wel tot 12 jaar in het hout kan leven, veel groter van formaat is en dus veel meer schade aanricht. De klopkever onderscheidt zich, doordat de paring en het leggen van de eitjes binnen in het hout kunnen plaatsvinden. Bij aantasting door de gewone houtworm is het voldoende om het te behandelen hout goed af te borstelen. Eventueel zwaarder aangetaste delen kunnen met een staalborstel behandeld worden. Hierna kan het met water verdunde bestrijdingsmiddel worden aangebracht. Dit gebeurt door een bespuiting onder druk. Het insecticide dringt diep door in het hout, alwaar de larven gedood worden. Het hout moet vrij moet zijn van verf en waslagen. De Huisboktor (Hylotrupus bajulus L.) De huisboktor heeft zich gedurende de laatste decennia in ons land ontwikkeld tot één van de schadelijkste houtvernielende insecten. De larven van deze kever, die meerdere jaren in het hout leven, tasten vooral het hout van schuren en huizen aan, in het bijzonder het dakbeschot en de dikke steunbalken van de daken. De schade kan soms zodanig zijn, dat de draagkracht van het aangetaste hout aanzienlijk vermindert. Uiterlijk en leefwijze De kevers verschijnen doorgaans van mei tot augustus en zijn 8-25 mm lang, waarbij het mannetje duidelijk kleiner is dan het vrouwtje. Ze zijn grijs tot zwart, ook wel donkerbruin van kleur. Kort na de paring legt het wijfje 140 tot 200 eieren in naden en spleten van het hout of in oude gangen nabij de uitvliegopeningen. De larven, die na enige tijd uitkomen, boren zich in het hout en houden zich in het begin dicht onder de oppervlakte op; naarmate ze ouder worden gaan ze dieper het hout in. In de winter houden ze zich in onverwarmde ruimten stil in hun gangen en vreten niet of nauwelijks. Vooral in de zomer kan men ze horen knagen. De verpopping geschiedt in het voorjaar. De larve maakt hiervoor een verpoppingsholte in het hout. In de regel wordt ook de toekomstige uitgang naar buiten reeds voor de verpopping uitgeknaagd. Er blijft slechts een zeer dun laagje hout aanwezig, waarna de kever later de uitvliegopening uitknaagt. Drooghoutboorders Hout, wat verwerkt is in panden, kan door hun larven ernstig beschadigd worden. De meest voorkomende droog houtboorders in onze panden zijn de gewone houtworm, de grote houtworm en de boktor. Vooral de boktorlarven kunnen de bouwkundige staat van een pand dermate verminderen, dat een bestrijding niet meer kan worden uitgevoerd en alleen nieuwbouw een goed alternatief is. Het zou dus volgens mij best zo kunnen zijn dat je houtvoorraad al besmet is zonder dat je al wat ziet. Wat is er op tegen om je hout voorraad eventueel uit voorzorg te behandelen ? Dus dan ook de vraag waarom niet elke vioolbouwer en misschien alleen reparateur dit al gaat doen uit voorzorg. Je behandeld je voorraad met liefde en draait het regelmatig om met de nodige ruimte er tussen. Of is het net zoals een computervirus ( dat overkomt mij niet ) dus ik heb geen antivirus nodig. Het lijkt mij stug dat niemand hier wel eens last van heeft gehad en dan vooral iemand die bouwt en repareert. Rob........
"Het lijkt mij stug dat niemand hier wel eens last van heeft gehad en dan vooral iemand die bouwt en repareert". Ik bouw en repareer al vele jaren en heb er nog nooit last van gehad. Kan stug zijn, maar is wel zo. Eigenlijk had mijn vorige vraag hiermee te maken: want hoe komt iemand aan die beestjes? Wanneer ik het verhaal van Rob lees, komen de kevers je huis binnen door kieren en spleten. Zeilen mogelijk mee op de wind? Zoeken dan hout op en gaan aan de slag zich te vermeerderen. De larven vreten zich een weg en dat heeft een aantal wormgaten tot gevolg. Mogelijk dat je er nooit meer vanaf komt als je ze eenmaal hebt, tenminste bij dragende balken in je huis, want die neem je niet even onder de arm naar Ede om te worden bestraald. Bij een (alt)viool, cello of bas lukt dat nog wel.
Hoi met Rob, In plaats van een week heb ik de viool met houtworm twee weken in een zak gedaan met gas. Daarna een aantal dagen op een zwart kartonnen vel gelegd om te kijken of er ergens los gevreten hout op lag wat niet het geval is. Nu ik hem als schoon beschouw wil ik de drie gaatjes in het bovenblad gaan repareren. Ze zijn door en door geboord en daaromheen bevind zich een losse structuur van hout van ongeveer een a twee millimeter groot alles bij elkaar. Ik dacht zelf om staafjes te gaan schaven van Fichte en die er pas in te maken, eigenlijk zoals je een te groot geworden sleutelgat weer op de juiste maat maakt. Is dit een optie of heeft er iemand een beter idee. Zo ja dan wil ik die graag horen. Rob.
Rob, Zoals ik eerder al vermeld had, heb ik geen ervaring met het restaureren van door wormen aangetast hout. Om je een antwoord te geven heb ik in mijn naslagwerken gespeurd en tevens internet gebruikt. Er blijken diverse methoden in gebruik te zijn. Ik zal je ze geven en hoop dat je een keuze kunt maken. Nogmaals, ik heb er zelf geen ervaring mee. Misschien dat Sunrise (Johan) hier wat aan kan toevoegen, want die is in het bezit van het boekwerk van Weishaar & nog iemand, van wie me de naam nu even ontschoten is. Zal met de leeftijd te maken kunnen hebben? (g) 1) Er zijn er die de gaten opvullen met een mengsel van huidenlijm en zaagsel. Bij een bovenblad zaagsel van Fichte en onderblad van dezelfde soort. Dat zaagsel kan ook nog worden gefiltreerd over een (droog) theezeefje om de grootste stukken tegen te houden. Deze methode wordt aanbevolen op onzichtbare plaatsen. Bij plaatsen die in het zicht zitten: probeer stukken hout te vinden die qua nerf etc. corresponderen met het originele hout en ga deze stukken inleggen, hetgeen een uiterst secuur werkje is! Een opmerking van mijn kant hierover: wanneer de lijm na droging toch zou krimpen krijg je problemen met de vulling die dan los in het gat zit. Tijdens het vioolspel krijg je dan allerlei geratel. Bovendien lijkt me het erg moeilijk om zeker te weten dat het gehele gat is opgevuld, tenzij het mogelijk is dit zaagselmengsel te injecteren, want dan aan de ene kant erin en aan de andere kant zorgen dat het er weer uitkomt. Met huidenlijm lijkt me dat onmogelijk, omdat de verwerkingstijd erg kort is. Om tòch te kunnen injecteren heb ik ervaring met Titebond, die een veel langere verwerkingstijd heeft dan huidenlijm. [zie ergens een topic over gitaarbouw en/of reparatie]. Nadeel is echter dat het niet zo hard wordt als huidenlijm. Dus ik weet het niet of ik dit wel zou doen. 2) De gaten opvullen met tandenstokers. Deze hebben doorgaans een doorsnede van 2 mm, waardoor de wormgaten moeten worden uitgeboord. Rondom het gebied van de stapel wordt deze methode overigens niet aanbevolen wegens het verzwakkende effect wat het zou veroorzaken. Esthetisch gezien lijkt me dit geen fraaie methode want je ziet op elke wormgatplek een ander rond stukje hout te voorschijn komen. Dat laat zich ook heel moeilijk weg retoucheren omdat het een andere houtsoort is. 3) Het gebied dat wormgaten bevat weg snijden en van een nieuw stuk voorzien. Dit heeft wel tot gevolg dat de lak moet worden bijgewerkt of zelfs geheel opnieuw moet worden aangebracht. 4) Het blijkt ook vaak bij wormgaten zo te zijn, dat aan de buitenkant er ogenschijnlijk minder gaten zitten dan aan de binnenkant of andersom. Dit kan worden onderzocht door met een felle lamp op het bovenblad te schijnen en door het knopgat te kijken of er op andere plaatsen licht door komt. Vaak kan, wanneer het bovenblad eraf is, ook goed worden onderzocht om hoeveel wormgaten het gaat en waar ze zich precies bevinden. Ik zou uiterst omzichtig te werk gaan, daar waar het gaat om eventuele besmetting met ander hout te voorkomen!! Ik hoor graag hoe het allemaal afloopt en hoe je het uiteindelijk gaat doen of gedaan hebt.
Frits, Bedankt alvast voor de vele tips. Ik ga dit eerst eens tien keer rustig lezen en mijn gedachte er over laten gaan. Misschien heeft Johan er ook nog wat over staan in zijn boeken. Pas als ik alle reacties binnen heb zal ik je natuurlijk laten weten wat ik besloten heb om te gaan doen. Rob... PS. Ik ga een apart hoekje voor hem maken zodat hij niet bij de andere violen komt. Gewoon uit voorzorg.
Frits, Heb vanmiddag na jouw mail de firma Gammaster BV toch eens gebeld. Na mijn vraag of ik ook een viool kon laten behandelen bleef het even stil en daarna doorverbonden met iemand die ook nog nooit zo'n vraag gehad heeft. Hij beloofde me het na te gaan of het kon en zo ja wat het ging kosten. Zou morgen een mail krijgen met het antwoord. Zodra ik iets weet laat ik het weten natuurlijk. Rob...
ROb, wat vind ik dat leuk om te horen. Dat je de moeite hebt genomen die lui te bellen. Als dat nou eens betaalbaar zou zijn en 100% effectief, hebben we toch mooi een goed 'gereedschap' gevonden om dit soort insecten en het gevolg daarvan op instrumenten te bestrijden. Bovendien kan Gammaster daar ook een leuk artikel aan wijden wat weer goed is voor hun eigen Public Relations!! Eigenlijk zouden ze het alleen daarom al gratis moeten doen . Oh nee, dan weten we nog steeds niet wat het kost.
