Hallo, Sinds enige tijd ben ik aan het rondkijken voor een eigen cello, en heb ook al een aantal cello's geprobeerd. Nu is het puur toeval dat de cello's die mij aanspraken wolftonen hadden, maar juist over die wolftonen heb ik een paar vragen. Wat is het precies voor verschijnsel, en hoe werkt het? En kan een wolftoon van plek veranderen naarmate je wat langer op een cello speelt of doordat er een wolfdoder op de G-snaar is gezet (de wolftoon zit op de fis)? Daphne
Wolftonen zijn eigen frequenties van het instrument en komen bij celli nogal vaak voor en dan meestal rond de Fis op de G snaar. Vaak is er dan ook een (lichtere) wolf aanwezig op de Fis op de D snaar. Het vervelende is, dat wolftonen eerder lijken op te treden bij instrumenten die netjes op bladdikte zijn uitgewerkt en goed klinken. In Oostduitse "Broodplanken" uit de jaren 70 zul je zelden een wolf aantreffen, maar daar is overigens ook verder weinig geluid uit te krijgen. Er is vaak iets aan een wolf te doen. De wolfdoder op de snaar waarop de wolf het ergst is is een soms afdoende eenvoudige symptoombestrijder. Er zijn andere mogelijkheden die de vioolbouwer kan uitvoeren; de lengte van de aanhangsnaar veranderen, de positie van de stapel herzien binnen de mogelijkheden, snaardruk verlagen, kiezen voor een andere snaar etc. Een wolf kan eenmaal getemd op een plek, nog weer opduiken op een andere en soms zijn luchtvochtigheidsverschillen in staat op de wolf weer wakker te maken of juist te laten inslapen. Er is een uiteindelijke remedie door het plaatsen van een z.g. resonator in het instrument, een apparaatje dat de wolf definitief moet temmen. Vraag de vioolbouwer waar je de cello koopt de wolf aan te pakken . Het is ook mogelijk de wolf te accepteren wanneer hij niet is weg te krijgen. Een hinderlijke wolf die niet weg wil kan ook aanleiding zijn dit instrument niet te kopen.
Dank je! Dat een wolf kon verplaatsen wist ik niet. Ik had inmindels wel al uitgevonden dat wolftonen een interferrentie probleem zijn, en dat klinkt wel heel aannemelijk. Maar dan vraag ik me toch weer af, veel cello's hebben een wolftoon, maar niet allemaal (en dan bedoel ik niet de slechtere instrumenten). Er is dus een manier om de wolftonen uit een instrument te houden, maar waarom is dat niet bij alle instrumenten het geval? Daphne
Daphne, Het ontstaan van wolftonen is in feite het resultaat van een foute constructie van het instrument. Fysisch gezien is de oorzaak van de wolftoon de grote beweeglijkheid van het klanklichaam wanneer zijn resonanties worden opgewekt. Bij een toon met de ‘eigenfrequentie’ (ook wel Helmholzresonantie genoemd) wordt er meer energie aan de snaarbeweging onttrokken dan er door de strijkstok kan worden aangeleverd. De trilling van de snaar wordt door de sterke trilling van het klanklichaam dusdanig verstoord, dat die trilling stuk breekt. Omdat de strijkbeweging doorgaat wordt de snaartrilling weer opgebouwd. Daarmee wordt de opwekking van een trilling van het klanklichaam weer in gang gezet om op zijn hoofdresonantie te trillen. Deze resonantie schommelt dan weer naar zo’n sterke trillingsamplitude (die via de kam over de snaar wordt terug gekoppeld) dat de snaartrilling opnieuw stuk breekt. De voortdurende wisseling van trillingsopbouw en afbraak van de trilling (die zich ongeveer 7 tot 10 maal per seconde voordoet en daarom op een psychoakoestisch lastige frequentie ligt) is de achtergrond van het huilen van de wolftoon. Door spectraalanalyse van het individuele resonantieprofiel van een viool of cello, kan de resonantiefrequentie van de wolftoon veroorzakende eigentrilling worden bepaald. Wanneer dat bekend is kan op het snaardeel tussen de kam en staartstuk een zogenoemd anti-resonatorbuisje worden geplaatst. De lengte van zo’n buisje moet tot op 1/10 mm nauwkeurig worden bepaald om overeen te kunnen komen met de wolftoonfrequentie. Zo’n afstemming wordt door meerdere metingen met behulp van overdrachtsfuncties op de kam gecontroleerd en geoptimaliseerd. Niet alleen de massa (gewicht) en demping, maar ook de positie bepaalt de juiste afstemming van de resonatiefrequentie. Om bij een snaarvervanging weer de juiste positie te verkrijgen wordt een sjabloon meegeleverd behorend bij het instrument waar de analyse op is uitgevoerd. Het anti-resonatorbuisje bestaat uit speciaal materiaal en is dus geheel iets anders dan de reguliere “wolftoondoders” die in de handel verkrijgbaar zijn. Het hangt er maar helemaal vanaf of die wolftoondoders de frequntie bereiken die nodig is om de wolftoon te “doden”. Daarom is het soms onmogelijk om met die “doders” het gewenste resultaat te verkrijgen. Violisten die een viool hebben die behept is met een wolftoon kunnen eerst zelf het een en ander doen om te proberen het euvel te verhelpen: Een simpele controle is om te zorgen dat de niet-klinkende snaarlengte 1/6 deel is van de klinkende snaarlengte (dus het gedeelte tussen kam en staartstuk moet een zesde gedeelte zijn van de klinkende snaarlengte. Daarom is een fijnstemmer op de lagere snaren in aanleg een wolftoon opwekker, omdat de ideale verhouding nooit meer kan worden bereikt. Tegenwoordig zijn er staartstukken met geïntegreerde fijnstemmers: de firma Wittner heeft ze in de handel). Ook een te lange of te korte toets (massa!) kan de oorzaak zijn van de wolftoon. Dit is simpel te testen door onder de toets (daar waar de holling is aangebracht) mbv een stukje kauwgum een cent (of meer) te bevestigen (toename massa) en de viool aan te strijken om te horen wat het resultaat is. [bij een cello werkt dit niet omdat de toename in massa veel te gering is tov de massa van de toets]. Een andere oorzaak: verkeerde ‘eigenfrequentie’ doordat het volume van het klanklichaam te groot of te klein is (welving van de bladen en/of breedte van de krans niet juist) is niet zo simpel aan te pakken. Een andere zangbalk wil ook nog wel eens helpen, omdat daarmee de eigenfrequentie binnen bepaalde grenzen te veranderen is. Maar ook dit zijn ingrijpende wijzigingen aan het instrument. Frits
Plots heb ik een wolftoon op de G op mijn Dsnaar. Die verscheen toen ik een andere snaar op mijn cello gelegd had (Hm, die snaar had ik nochtans al eens gebruikt en toen gebeurde er niets). Het is nu natuurlijk ook wel plots kouder geworden, misschien is dat ook gedeeltelijk de oorzaak? Kan ik iets doen zonder een wolfdemper te gebruiken? gewoon weer een andere snaar opleggen? Bedankt!
Het is niet alleen de temperatuur maar ook vooral de luchtvochtigheid. Heb je een hygrometer in dezelfde ruimte als waarin de cello zich bevindt? Het kan daarom ook 'vanzelf' weer overgaan. Ik zou niet teveel en te vaak wisselen met snaren: de cello komt nooit in balans op die manier.
Bij het proberen van een heel ander type snaar (alweer lang geleden) had ik dat ook eens (#5). En inderdaad (#6) met de droge vorst en de verwarming kan er momenteel van alles gebeuren en heeft instrument / muziekkamer wel vocht nodig.
