Strijkers in de beeldende kunst

De oudste viola da gamba in de geschiedenis hier geschilderd, naar wat wordt beweerd



Dit werd dus lang beschouwd als de eerst verschenen viola da gamba in de schilderkunst in de geschiedenis.
Het schilderij is geschilderd door Valentin Montoliu ergens rondom 1475-1485 voor de Heremitage van St. Felix in Xátiva (Valencia, Spanje).
De viola da gamba was ontwikkeld in het laatste deel van de 15e eeuw in de multiculturele regio van Valencia, waar Arabieren, Sefardische Joden en Christenen woonden. De culturen beïnvloedden elkaar en dit werkte stimulerend op alle terreinen van de kunsten.
De houding bij het spelen en de manier van strijkstok vast houden komen overeen met de manier van doen in latere tijden.
Het instrument verspreidde zich over het koninkrijk van Aragón, de Balearen en Sardinië. Via paus Alexander VI (van de familie Borgia) kwam de viola da gamba in Rome. Deze paus nam niet alleen zijn eigen leger en maitresses mee, maar ook een orkest gambisten (toen nog bekend als 'Spaanse viool'). Het werd hét instrument van de aristocratie in Italie en snel daarna ook over de grens.




In de kathedraal van Valencia zijn fresco's te zien van Fransesco Pagano (uit Napels) en Paolo di San Leocadio (uit Reggio, Lombarije) uit 1472. Hierop zijn viola da gamba's afgebeeld. Deze zijn bij restauratie ontdekt in 2004. Ze zijn over een periode van 300 jaar verborgen door een tweede, barokke plafond die daar is aangebracht. Dit barokke plafond is verwijderd met behoud van het oudste. Deze fresco's worden tegenwoordig beschouwd als het eerste in beeld gebrachte bewijs van het bestaan van de viola da gamba in de geschiedenis.
De engel is ongeveer 4 meter lang.




De viola da mano speler van dezelfde fresco's in de kathedraal van Valencia. Model strijkinstrument, maar nu als tokkelinstrument gehanteerd.


Madre de Deu Retablo in Spanish Viola da gamba ca. 1500 (Valencia Cathedral)




Twee violas da gamba van de fresco's uit 1562-1565 in de kerk van Rynkeby, Denemarken.

Laat ook zien hoe snel de grote Spaanse violen (viola da gamba) zich verspreidden in de 16e eeuw. Van Spanje naar Italie en dan verder Europa in richting Denemarken. Hele afstanden in die tijd, maar toch....

(c) Index of Christian Art, Mills-Kronborg Collection



Gaudenzio Ferrari: Fresco's in the Cathedral of Saronno (ca. 1535)
tonen een vroege viola da gamba in de vorm van een vihuela (gitaar)




Viola da gamba als fresco op het plafond van de St. Maria Trastevere in Rome

Heel mooi hoe beeldende kunst, in dit geval vooral de schilderkunst, ons helpt het spoor te volgen van de verspreiding van de viola da gamba.
Leuk om dit tijdens vakanties terug te gaan zien.

​

 

Spaanse Viola da gamba uit de 17e eeuw (Museum Valencia)




Deze konden niet in de vorige 'post' wegens teveel plaatjes.

Hier is de viola da gamba een stuk kleiner geworden, 'schoothondje-formaat', zoiets als de lyra. Niet meer het indrukwekkende formaat waarvan iemand uit de 15e eeuw in Italie bij een muziekspektakel als ooggetuigeverslag liet optekenen dat het om "Spaanse violen die zo groot zijn als ik".

Als ik zo naar de geschiedenis van de viola da gamba kijk, realiseer ik mij ineens ook welk soort muziek die VdG in Spanje moet hebben gespeeld, hoe dat in Italie (gezien de muziekcultuur daar) veranderde richting barokke stijl die nu orkesten in NL (denk aan het Zutphens barok orkest) spelen. Ik ben (nog) geen VdG tegengekomen die electrisch versterkt is en in de pop-scene wordt gebruikt (als die er wel is...ik bén benieuwd, maar dan graag tonen bij de electrische instrumenten).

 

Cello solo op doek.

 

Mooie aanwinst!

 

Paul Degas, (1834-1917 ) olieverf. Men vindt dat hij impressionist is, wordt zelfs als grondlegger van de impressionistische stijl gezien, maar zelf vond hij van niet. De typisch vlekkerige manier van schilderen van de impressionisten heeft hij niet toegepast/overgenomen.
Hij is bekend om zijn manier van in beeld brengen van beweging bij dansers. Kennelijk is hij niet geïnspireerd door de bewegingen van violisten. Beetje doods getokkel hier

 

Je zou zomaar gelijk kunnen hebben...echter, er is niets bekend over een hardhandig conflict met de buurman over die viool. Misschien durft hij daarom alleen nog pizzicato te spelen.
Misschien speelde hij zo vals dat het sowieso niet erg is dat hij niet meer strijkt....

 

Goed opgelet, was me nog niet opgevallen (maar ja, cellisten hebben geen kinstuk)

 

Dit wat warrige avondcommentaar op het werk van Degas wil ik graag voorzien van wat fris en kundig ochtendcommentaar.
Ik heb jaren kunstgeschiedenis gestudeerd dus wat dat betreft sta ik in deze niet aan de zijlijn.
Wat zien we hier op dit meesterwerk, we zien een man en een vrouw die niet bewegen, dit niet bewegen zien we ook veel bij de oude meesters, zij wilden juist bewust geen beweging uitbeelden omdat beweging die verstard wordt afgebeeld in een schilderij onecht is, zij zochten dus naar een voorstelling die ook in het echte leven bewegingloos was, denk aan de brief van Vermeer en ook aan het melkmeisje.
Wat doet dus Degas hier, hij grijpt terug op de oude meesters en beeld hier een bewegingloos paar uit, de man houdt zijn vingers stil op de snaren en vrouw houdt het muziekboek vast, maar wat doet Degas nog meer hij maakt meteen een grap in dit schilderij, want kijk het muziekboek is leeg er staan geen noten in.
Dus al zou de man willen spelen dan kan hij het niet want hij heeft geen muziek voorhanden, en uit zijn hoofd spelen kan hij niet want hij heeft een wat boerse knullige uitdrukking op het gezicht geen echt muzikanten gezicht zal ik maar zeggen.
De vrouw houdt het boek bewust naar ons toe alsof ze wil zeggen kijk maar er staat helemaal niets in, en ze wil ook eigenlijk niet dat hij speelt ze heeft wel wat anders aan haar hoofd, ze wil gekust worden en verder niets, en dit is dus de tweede grap van Degas het is eigenlijk een heel sensueel schilderij, hier moet je doorheen kijken, en kijk daar heb je dus een kunstkenner als Tobias voor nodig zodat je echt van kunst kan genieten, dank U !

P.S. Ik hoop wel dat de beheerder dit schilderij binnenkort verwijderd want een dergelijk sexueel getint werk hoort eigenlijk niet thuis in dit museum.

 

Toch snap ik het niet Daar komt ze weer...). Degas was nou juist de schilder die danseressen in beweging schilderde. Hoe moet ik dat zien in het licht van de uitleg van kunstbeschouwer Tobias?

Het schilderij voldoet nog steeds in de galerij aan het criterium van strijkinstrumenten: dat hij een beetje onbeholpen tokkelt, ja, ook dat kan een strijkinstrument overkomen.

 

Lieve Marcelita hij tokkelt niet, hij doet maar alsof, hij is te stom om voor de duvel te dansen dat zie je toch zo, hij denkt alleen maar aan die vrouw, hij heeft niks met die Viool.

En wat Degas betreft, hij schilderde die danseressen voor de verkoop, dat waren schilderijen die hij kon verkopen, die kopers hadden niets met een oude dame die in een Bijbel zat te lezen die wilden jonge meiden zien die hopla met de beentjes deden.
Dit schilderij heeft hij dus duidelijk niet voor de verkoop gemaakt, hij wilden ook wel eens een echt kunstwerk maken natuurlijk, en daar is hij met dit schilderij wonderlijk goed in geslaagd.

Dit noemen wij kunstkenners verborgen sensualiteit en dat is veel geraffineerder dan die hupsende danseressen, bij dit schilderij gaat de verbeelding spreken en de verbeelding gaat de werkelijkheid altijd verre te boven.

 

Ja, je moet je natuurlijk wel een beetje oppompen, anders neemt niemand je serieus..
Alleen heb je ook dán nog last van mensen die dingen tóch anders zien.

Maar goed, we keren weer terug naar de kunstgelerij. Ik vond het schilderij van Degas wel iets héél aparts uitstralen en ben dan benieuwd hoe dat bij anderen overkomt.

 

Hier wil ik nog even een verstild schilderij van Degas laten zien en wel de Cellist, geportretteerd is hier Louis-Marie Pilet.

 

Mooie aanwinst! Deze man was cellist van het orkest, behorende bij de Opera. Die van Parijs, neem ik aan.
Zo te zien, bestudeert hij zijn partij. Zou hij 1e cellist/aanvoerder zijn en hier notities maken over op- en afstreek?

Degas noemde zichzelf Realist, geen Impressionist (qua stijlkenmerk). Dit commentaar kom ik nu ook tegen bij dit schilderij.

 

Ik ben bijna op dit schilderij gepromoveerd dus ik weet precies hoe hij aan dat oog komt, in een brief van 8 augustus 1915 aan zijn achterneef Johan stipt Degas dit toevallig nog even aan.

Hij schrijft dan: "het oog van die boerenpummel moest er zo nodig ook op, hij was er nog aardig trots op dat hij zijn handen niet thuis kon houden" dan gaat Degas verder maar zo in details dat je daar eigenlijk nog te klein voor bent Frits, dus liever niet.

 

Misschien is wel aardig om te vermelden dat bovengenoemd schilderij tevoorschijn kwam bij Degas atelier verkoop in 1918 het werd gekocht door een aantal kunsthandelaren voor 37.100 francs. Vervolgens werd het in 1921 in New York verkocht aan J.H. Whittemore voor 7000 dollar. Een latere eigenaar Robert H. Tannahill kocht het in 1936 voor 30.000 dollar. Die schonk het in 1970 aan het Museum in Detroit waar het nu hangt.