Twee vragen: Hier heb ik een oude viool waar ik wat reparaties aan wil doen maar dan moet het bovenblad er wel af. Ik heb dat wel vaker gedaan maar ik weet daardoor ook dat er groot risico is op het ontstaan van scheuren, m.n. naast de blokken en het zadel. Wat is "de" manier om een bovenblad los te maken? Waar kan ik het beste beginnen en hoe krijg ik de blokken het beste los? Er wordt wel beweerd dat je met een föhn zou kunnen verwarmen om de lijm zacht te maken. Ik heb nog nooit effect gemerkt van verwarmen met een föhn op oude lijm. Dat breekt meestal gewoon los. Is dat bij nieuwe instrumenten anders? Er wordt immers beweerd dat beenderlijm zo gemakkelijk met warmte weer is los te maken in tegenstelling tot gewone houtlijm.
Beginnen bij de ´zwakke´ plekken, dus op de plekken waar de hoekblokjes zitten (meestal). Föhnen zou ik zeker niet doen, lijkt me heel slecht voor het hout.
Neen, juist niet beginnen bij de hoekblokjes! Daar is het lijmoppervlak het grootst en dus het minst toegankelijk! Met een dun en bot spateltje beginnen of je tussen blad en krans kunt komen, meestal daar waar de linkerhand de corpus raakt zit het niet al te vast. Als het daar toch vast zit, de gehele rand aftasten, totdat je er tussen kunt komen. Daarna doorwerken met lichte kracht. Uitkijken dat je niet opeens doorschiet! Niet met de föhn aan de gang gaan: kans op beschadiging van de lak. Ook niet met warm water aan de slag gaan, want daar wordt de lijm alleen maar kleveriger van. Wat soms kan is ethanol tussen de lijmnaad druppelen, maar dan moet je wel heel voorzichtig te werk gaan om te voorkomen dat de lak wordt aangetast. De alcohol maakt de lijm bros! Als het goed is, werd het bovenblad op de krans gelijmd met minder sterke huidenlijm dan de andere delen, daardoor kan met wat kracht het bovenblad gescheiden worden. Let er op dat het ook weer wordt vastgelijmd met niet al te sterke lijm.
Helder, zo heb ik het eerder ook gedaan. Alleen liep ik er dan tegenaan dat de eindblokken erg vast zaten. Hoe krijg ik dan het geheel los zonder dat er scheuren ontstaan?
Ik heb een keer een heel oude slechte viool waar in het bovenblad al een scheur zat, vol laten lopen met lauw water. Gewoon om eens te kijken wat er zou gebeuren. Alles zwol wat op na verloop van tijd. Daarna er weer lauw water in gedaan. De viool was na enige tijd wat gedeformeerd. Maar de bladen waren redelijk goed af te nemen zonder te scheuren, zelfs de oude scheur was niet verergerd. Na droging kwam het hout weer in zijn oude vorm, en kon ik hem weer in elkaar plakken. Ik heb de viool daarna voor een krats verkocht. Het is natuurlijk een paardenmiddel die je op een goede viool niet toepast. Maar vocht kan wel veel doen. Mij is toen wel gebleken dat je wel snel moet werken. Dus niet te lang laten weken en vlug weer laten drogen.
Mocht je totaal niet tussen het boven/onder-blad kunnen komen met een spateltje (ze zijn in een setje te koop bij het Kruidvat, tenminste, die ik gebruik) op de methode van Frits. Dan kun je een van de spateltjes opruwen met schuurpapier korrel 40 of zo, een echt grof schuurpapier, vooral de kantjes meenemen en het spateltje vervolgens gebruiken als een micro zaagje. De grofheid en ruwheid van het bewerkte spateltje kunnen werken als een micro zaagje en je kunt hiermee een beginnetje maken tussen blad en krans. Remi
Begin met de onderste eindklos als de randen van de krans links en rechts al los zijn. Met wat wrikken en geduld lukt het meestal wel steeds verder door te dringen onder de klos. Op een zeker moment schiet 'ie wel los. Dan alles zo laten en overgaan naar de bovenste klos. Begin met hetzelfde dunne spateltje de rand die aan weerszijden tegen de halsvoet aan zit los te krijgen. Omdat de eindklos nu al los is, kan het blad een beetje worden opgetild waardoor er wat spanning komt op de lijmverbinding tussen blad en bovenste klos. Het blad proberen te bewegen met een linkse en rechtse beweging. Spatel er tussen en dan gaat het wel lukken.
Dat is het ook. Maar als je het vaak hebt gedaan krijg je er gevoel voor hoeveel kracht je er op kunt zetten zonder dat de boel gaat splijten. Soms heb je pech en zit het bovenblad veel te sterk vastgelijmd. Dan moet je veel geduld hebben en vooral niet te snel willen. Je kunt ook nog meemaken dat het is gelijmd met PVA (de witte houtlijm uit de gele flacon). Die is erg lastig los te krijgen. Soms lukt dat met azijn, maar ik ga er even van uit dat de reguliere huidenlijm is toegepast.
Ik heb een aantal keren een chirurgisch mesje gebruikt, vlijmscherp, je moet wel oppassen dat het mes niet de verkeerde kant opgaat. Maar met geduld krijg je het bovenblad wel los.
Pas ook op voor de nerf richting, het kan zomaar gebeuren dat het bovenblad splijt en dat je dus in het hout duwt! Mocht dit gebeuren dan moet je het mes eruit halen en verder gaan waar het hout nog wel heel is (en vast) de schade is al gedaan maar zo breekt er niet een stuk van het blad af. Heet water werkt prima (niet te heet want dat beschadigd de lak!) Alcohol/ethanol maakt de lijm bros maar ik prefereer persoonlijk heet water bij de plekken waar het te vast zit. De bovenste klos krijg je vaak los door het blad voorzichtig aan de onderkant omhoog te tillen zodat de lijm breekt door de kracht, mocht dit niet gebeuren dan kun je alsnog er een mes/spatel tussen stoppen op deze manier want nu is er een kleine kier.
Met zo'n scalpelmesje weet je niet meer waar de lijmverbinding zit. Dat voel je niet meer. Het vlijmscherpe mesje gaat z'n eigen weg en met een beetje pech heb je het blad wel los maar niet op de lijmnaad!
Mijn ervaringen betreffen vooral ongelakte instrumenten, de lijmnaad is daarbij goed zichtbaar. Bij een gelakt instrument is natuurlijk wel vast te stellen waar de lijmnaad moet zijn, maar door de lak is moeilijker te voorspellen waar het mes heen wil.
Waarom zouden ongelakte instrumenten minder vastgelijmd zijn dan gelakte? Het is het zelfde instrument met of zonder laklaag. Het lakken heeft geen enkel effect op de lijmverbinding.
